در علم عصب شناسی گفته می شود هرچه از یک مدار عصبی بیشتر استفاده شود آن مدار قدرتمندتر خواهد شد. به همین دلیل است که می گویند هرچه در کاری تمرین بیشتری داشته باشید، مهارت بیشتری در آن کسب خواهید کرد. برای مثال، هرچه بیشتر نواختن پیانو یا صحبت به زبانی را تمرین کنید، آن مدارها قدرتمندتر خواهند شد.
یادگیری چیزهای جدید موضوعی است که همواره مورد بحث بوده است. اما حقیقت آن است که توانایی یادگیری تقریبا چیزی بیشتر از ساخت و تقویت ارتباطات عصبی است. مهم تر از این مسأله توانایی ما در از بین بردن ارتباطات عصبی قدیمی است که به آن «هرس سیناپسی» می گویند.
مغز همچون یک باغ
مغزتان را یک باغ تصور کنید که به جای کاشت گل، میوه و سبزیجات، در آن ارتباطات عصبی میان نورون ها را رشد می دهید. این ها ارتباطاتی هستند که انتقال دهنده های عصبی ای مثل دوپامین، سراتونین و غیره از طریق آن ها جا به جا می شوند.
«سلول های گلیال» باغبان های مغز شما هستند و کار آن ها سرعت بخشیدن به سیگنال های میان نورون هایی مشخص است. اما تعداد دیگری از سلول های گلیال، زوائد را حذف می کنند، جلوی رشد علف های هرز را می گیرند و برگ های ریخته را جمع آوری می کنند. به این باغبان ها که کار هرس را در مغز شما بر عهده دارند «سلول های میکروگلیال» می گویند. آن ها ارتباطات سیناپسی را هرس می کنند. اما سوآل اینجا است که آن ها از کجا می دانند چه چیزی را حذف کنند؟
محققان به تازگی اقدام به حل این معما کرده اند و تاکنون می دانند که ارتباطات سیناپسی ای که به میزان کمتری مورد استفاده قرار می گیرند توسط پروتئین C1q نشانه گذاری می شوند. وقتی سلول های میکروگلیال این نشانه را شناسایی می کنند، به پروتئین مورد نظر می پیوندند و سیناپس را از بین می برند یا به عبارتی آن را هرس می کنند.
اهمیت خواب
تا به حال برایتان پیش آمده احساس کنید ذهن تان پر شده؟ احتمالا این اتفاق زمانی افتاده که شغل جدیدی را شروع کرده اید یا درگیر یک پروژه هستید. در این حالت، خواب کافی ندارید و پیوسته اطلاعات جدیدی کسب می کنید. به همین دلیل است که احساس می کنید ذهن تان پر شده است.
وقتی چیزهای جدید زیادی یاد می گیرید، در مغز ارتباطاتی ساخته می شود که غیر کارآمد و تک کاره هستند. مغز باید بسیاری از آن ارتباطات را حذف کند و مسیرهایی ساده تر و موثرتر به وجود آورد. این کار در زمان خواب رخ می دهد.
در هنگام خواب، مغز خود را تخلیه می کند؛ در حقیقت سلول های مغزی تا ۶۰ درصد منقبض می شوند تا برای سلول های گلیال باغبان فضایی را به وجود آورند که بتوانند زوائد را حذف و سیناپس ها را هرس کنند.
حتما تا به حال تجربه ی آن را داشته اید که بعد از یک خواب شبانه ی کافی و مناسب، توانایی آن را پیدا کردید که به روشنی و با سرعت در مورد مسائل فکر کنید. این به دلیل آن است تمامی امور مربوط به هرس ها و کارآمد ساختن مسیرها که در طول شب رخ می دهند، فضای زیادی برای استفاده در اختیارتان باقی می گذارند و اطلاعات جدید را با یکدیگر ادغام می کنند تا عمل یادگیری رخ دهد.
به همین دلیل است که چرت زدن را برای توانایی های شناختی بسیار مؤثر می دانند. ده تا بیست دقیقه چرت زدن، به سلول های میکروگلیال باغبان فرصت حضور می دهد تا برخی ارتباطات بلااستفاده را از میان ببرند و فضایی برای شکل گیری ارتباطات جدید باقی بگذارند.
با وجود مغزی که از کمبود خواب رنج می برد، عمل فکر کردن مثل باز کردن راه خود در یک جنگل در هم تنیده با استفاده از یک قداره است. پیشروی در میان شاخ و برگ های فراوان جنگل کند و طاقت فرسا است و نوری به مسیر پیش رو نمی تابد. اما با وجود مغزی که استراحت کافی و مناسب دشته، فکر کردن مثل گردشی لذت بخش در داخل یک پارک است؛ مسیرها مشخص هستند و در نقاطی خاص به یکدیگر متصل شده اند، درخت ها سرجایشان قرار گرفته اند و می توانیم دوردست را در مقابل خود ببینیم.
توجه به افکار
ما تا حدودی قادریم آنچه که مغزمان در زمان خواب تصمیم به حذف آن می گیرد را کنترل کنیم. ارتباطات سیناپسی ای که از آن ها استفاده نمی کنیم برای حذف نشانه گذاری می شوند. اما آن هایی که مورد استفاده ی ما هستند آبیاری و به آن ها اکسیژن رسانده می شود. بنابراین مراقب چیزی که به آن فکر می کنید باشید.
اگر زمان زیادی را صرف خواندن تئوری هایی کنید که درباره پایان سریال «بازی تاج و تخت» مطرح می شوند اما زمان کمی را برای شغل تان صرف کنید، می توان حدس زد که کدام سیناپس ها برای حذف نشانه گذاری می شوند!
اگر به جای کار بر روی پروژه ی مهمی که در دست دارید، وقت تان را به فکر کردن درباره ی تلافی کردن کارهای یکی از همکاران تان اختصاص داده اید، به زودی مهارت زیادی در طرح ریزی نقشه های انتقامی پیدا می کنید اما در ابتکار عمل ضعیف خواهید بود.
برای آنکه بتوانید از سیستم باغبانی طبیعی مغزتان بهره ببرید، تنها کافی است به چیزهایی که برایتان اهمیت دارد فکر کنید. باغبان های مغزتان این ارتباطات را تقویت و آن هایی که اهمیت کمتری برایتان دارند را هرس می کنند. به این ترتیب می توانید به باغ گل های مغزتان کمک کنید.
بدون نظر