سالانه ۴۵ هزار هموطن قربانی دست خط بد برخی از پزشکان می شوند

چرا دست خط پزشکان اینقدر بد است؟

دست خط بد پزشکان، در کنار خطای پزشکی، سالانه جان هزاران تن را در ایران و اقصی نقاط جهان میگیرد. با این حال، خدمت جامعه پزشکی به سلامت و بهداشت جهانی آن قدر با ارزش و والا است که این خطاهای کوچک نمیتواند آن خدمت عظیم را تحت تاثیر قرار دهد. اما وقتی پای جان انسان ها در میان باشد، فوت کردن یک بیمار هم به دلیل اشتباهات کادر درمانی، خیلی زیاد است و نیاز به آسیب شناسی و بررسی همه جانبه دارد.

دست خط پزشکان را میتوان یکی از چالش های اساسی پیش روی صنعت بهداشت و سلامت جهان دانست. نه فقط در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان، داروخانه ها و آزمایشگاه ها و کلینیک های ارائه دهنده خدمات سلامت به بیماران، از دست خط بد و غیر قابل خواندن برخی از پزشکان شاکی هستند و ابراز نگرانی میکنند. دست خط بد پزشک، سبب تفسیر اشتباه نسخه نوشته شده می شود و داروی اشتباه به بیمار اهدا می شود. خوردن داروی اشتباه، مساوی با مرگ نیست اما میتواند روند درمان را کند و عوارض جانبی سختی را بر بدن ضعیف تحمیل کند.

قربانیان دست خط بد پزشکان قابل تامل است. چند روز پیش، نایب رییس انجمن داروسازان ایران اعلام کرد که سالانه حدود ۴۵ هزار نفر از هموطنان، قربانی دست خط بد پزشکان شده و داروی اشتباهی به آن ها داده می شود که متاسفانه ۳ هزار نفر نیز جان خود را از دست میدهند. این زنگ خطری برای صنعت بهداشت و سلامت ایران است که بخشی از جامعه بیماران به دلیل اشتباهات مکاتباتی در حوزه  بهداشت و ضعف سیستم های اتوماسیون، قربانی بی فکری و تعلل بخش های  بالادستی جامعه پزشکی کشور می شوند.

داروها در عین تسکین درد و بهبود بیماری، با عوارضی همراه هستند که می‌توانند مشکلات جدی برای بیماران ایجاد کنند و حتی آنها را به کام مرگ بکشانند. تنها در ایران سالانه ۳۰۰۰ نفر به علت خطاها و عوارض دارویی می‌میرند. در جعبه هر دارو – شامل قرص، شربت، آمپول یا پماد – برگه راهنمایی حاوی اطلاعاتی در مورد دوز تجویز شده، منع مصرف و عوارض جانبی احتمالی وجود دارد. بیماران قبل از مصرف دارو حتما این برگه را مطالعه کرده و درصورت بروز عوارض جانبی، این مسأله را با پزشک معالج در میان بگذارند.

مسمویت ها با دستخط های بد!

با این حال، یسنا به‌منش، دبیر ستاد مرکزی و مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو نیز سال گذشته و همزمان با هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها تأکید کرده بود که آمار بالای مصرف داروها در جامعه از یک‌سو احتمال بروز تداخلات دارویی را بالا خواهد برد و از سوی دیگر، اشتباهاتی که ضمن تجویز و مصرف دارو به صورت ناخواسته ارتکاب می‌یابد، ممکن است بیمار را به سمت مصرف مقادیر بالاتر از دوز درمانی و متاسفانه عوارض ناشی از مسمومیت با داروها سوق دهد. به طور کلی مسمومیت با دارو خیلی منجر به مرگ نمی‌‌شود و از هر ۱۰۰ مرگی که به دلیل مسمومیت رخ می‌دهد، ۱۴ مورد مسمومیت دارویی است.

دکتر کیا شیوادی، متخصص زنان و زایمان بیمارستان دبی قبلا به ایسنا گفته بود که یکی از دلایل دستخط بد پزشکان، امر تمرکز کامل پزشک به ارائه راه‌ حل درمان بیمار است و صرفا پزشک هنگام نوشتن نسخه کم‌ترین توجه را معطوف به شیوه نوشتن می‌کند. برای اکثر افراد حتی شناختن یک حرف در نسخه پزشک کاری بس دشوار است، اما خوشبختانه داروسازها با آموختن مهارت خواندن خط پزشکان یکی از سخت‌ترین کارهای جهان را انجام می‌دهند.

یکی از علل بروز خطا در حوزه دارودرمانی ناشی از خط بد پزشکان است که به عوامل و دلایل مختلف بازمی‌گردد و هیچ‌ منبع اطلاعاتی و مکانیزم رهگیری مستقل و مشخصی برای پیگیری خطاهای ناشی از خط بد نسخه‌ها پیش‌بینی نشده است.

خلاصه نویسی  داروها

روش‌های مختلف خلاصه‌نویسی نام داروها یکی از عوامل بروز خطا در نسخه‌خوانی‌هاست. همچنین علاقه برخی بیماران به خوددرمانی و کم و زیاد کردن داروها نیز سبب می‌شود پزشکان به‌ گونه‌ای دارو را در نسخه درج کنند که امکان اضافه و کم کردن آن از سوی بیماران وجود نداشته باشد. پژوهش یا مطالعه دانشگاهی و فراگیر که به شکل علمی این خطاها را رصد کند به‌ ویژه از بیماران سرپایی مراجعه‌کننده به داروخانه‌ها و همچنین بیماران بستری در بیمارستان‌ها و در ایستگاه‌های پرستاری بیمارستان‌ها وجود ندارد.

آمار این خطاها در داروخانه‌ها و ایستگاه‌های پرستاری بر مبنای گزارش‌های رسیده قابل توجه است و در این مورد نیاز است که یک برنامه ریشه‌ای در نظر گرفته شود. او به فارس گفت:‌ بر مبنای مقاله ارائه‌ شده در نخستین کنگره بین‌المللی حاکمیت بالینی و ایمنی بدخطی و ناخوانا بودن خط پزشکان از ۴۹‌درصد موارد شایع‌ترین علت خطاهای دارویی پرستاران عنوان شده است.

مخفف نویسی پزشکان پوست و مو!

مخفف‌نویسی برخی پزشکان هم  دردسر دیگر  داروخانه ها است. در حال حاضر این موضوع بسیار باب شده است و بیشتر پزشکان پوست و مو نسخ رمزی می‌نویسند تا جز داروخانه مربوطه داروخانه‌های دیگر متوجه اسم دارو نشوند. از طرفی، برخی پزشکان هم سختشان است اسامی داروها را کامل بنویسند. از این‌رو به مخفف‌نویسی رو می‌آورند.

یک پزشک داروساز میگوید برخی مخفف‌نویسی‌ها عرف است و همه داروخانه‌ها از آن مطلع هستند. برای مثال پزشکان داروی Methotrexate را MTX می‌نویسند اما خیلی از مخفف‌نویسی‌ها عرف نیست و در واقع رمزی بین پزشکان و داروخانه‌هاست. برای مثال داروخانه‌ها به علت بدخط بودن نسخه، داروی Digoxin را به جای داروی Digestive به بیمار می‌دهند؛ در حالی که داروی Digoxin داروی خطرناک قلب است که اگر بیمار آن را زیاد مصرف کند احتمال مرگ وجود دارد. حتی اخیرا مرگ یکی از بیماران را از این طریق در داروخانه شاهد بودم.

امیدواریم وزارت بهداشت در عصر فناوری اطلاعات، همانطور که برای تغییر رژیم ارجاع به پزشکان و توسعه بیمه فعالیت دارد، برای فناورانه کردن سیستم بهداشت و سلامت کشور بیش از پیش تلاش کند.