آینده آموزش و پرورش جهان چگونه خواهد بود؟

قدرت تحلیل اطلاعات مهم تر از قدرت محاسبات ریاضی دانش آموزان

بارها شنیده ایم که آموزش باید بر مبنای نیاز زمان باشد. در دنیایی که رایانه ها محاسبات ریاضی را انجام می دهند و وسایل الکترونیکی و اینترنت امکان مشارکت در جلسات مختلف آموزشی و کاری را حتی از راه دور فراهم می کند. باید مهارت هایی به دانش آموزان ودانشجویان آموزش داده شود که مطابق با شرایط و نیازهای دنیای آینده باشد. به همین خاطر انتظار می رود که ساختار آموزش و فضای آموزشی در آینده تغییر کند.

باید زودتر با دنیای فیزیک و شیمی که پای تخته سیاه تدریس می شوند و دانش اموزان را به حفظ جدول مندلیف و خواص عناصر و سرعت در محاسبه انتگرال دو گانه ترغیب می کردند، خداحافظی کرد. این ها دیگر در دهه های آینده به درد کسی نخواهد خورد و علوم میان رشته ای از پایه در دستور کار نظام های آموزش و پرورش پیشرفته جهان مثل فنلاند و ژاپن قرار می گیرند.

هرجا صحبت‌ از موفق‌ ترین و پیشروترین نظام‌ آموزشی جهان در میان بوده، همیشه نام فنلاند خوش درخشیده است. موفقیت دانش‌آموزان فنلاندی در میان کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی OECD و در آزمون‌های جهانی از جمله PISA (برنامه بین‌المللی ارزشیابی دانش‌آموزان) نشان از کارآمدی نظام آموزشی‌ای دارد که کودکان و نوجوانان فنلاندی در آن پرورش یافته‌اند.

فنلاند از سال ۲۰۰۰ با درخشش در آزمون بین‌المللی PISA، نگاه تمام سیاست‌گذاران نظام‌های آموزشی در اروپا را به خود خیره کرد. نام این کشور در مقایسه‌‌ای جهانی از نظر نظام‌های آموزشی همیشه در میان ۱۰ کشور برتر به چشم می‌خورد. سال‌هاست که شهرت جهانی فنلاند تمامی کشورهای دنیا را وادار به تحلیل و تجزیه برای یافتن راز موفقیت این کشور کوچک در امر آموزش کرده است.

تحولات فناوری نحوه آموزش را تغییر می دهد

در سال های اخیر، فناوری تغییرات زیادی در جهان ایجاد کرده و این نگرانی را در شمار زیادی از مردم به وجود اورده است که نیاز به نیروی انسانی در مشاغل آینده کمتر و فناوری جایگزین انسان خواهند شد. این نگرانی نه تنها در میان افراد فعال در حوزه های مختلف صنعتی بلکه در میان معلمان هم دیده می شود. زیرا با تغییرات فناوری بخش زیادی از کارهایی که امروزه توسط معلمان آموزش داده می شود توسط تجهیزات فناوری انجام می شود و شاید اموزش این مسایل در مدارس غیر  ضروری باشد. اما در پاسخ به این نگرانی می توان گفت که آموزش یک ضرورت در زندگی انسان ها است و هیچ گاه کارکرد مدارس  و معلمان از بین نمی رود. بلکه ممکن است نحوه آموزش و نحوه ارزیابی تغییر کند.

تنوع در زمان و مکان آموزش

در سال ۲۰۳۰ دانش آموزان فرصت بیشتری برای یادگیری در زمان های مختلف و مکان های متفاوت دارند.  آموزش های الکترونیکی این امکان را فراهم می کند تا افراد به صورت شخص محور آموزش ببینند و برای یادگیری نیازی به حضور در کلاس های درس نداشته باشند.

البته تنها بخش نظری اموزش را میتوان درخارج از کلاس تدریس کرد یا افرادی که به هر دلیلی امکان حضور فیزیکی  در  کلاس را ندارند خواهند توانست با استفاده از  وسایل الکترونیکی در کلاس حاضر  شوند ولی بخش عملی که نیاز به تعامل با افراد دیگر دارد در کلاس درس انجام می شود و تمامی دانش اموزان باید حضور فیزیکی داشته باشند.

اموزش، فرد محور می شود

آموزش در سال  ۲۰۳۰ به کمک ابزارهای تازه و تمرینات گسترده انجام می شود. یعنی دانش اموزانی که از بهره هوشی متوسط و به بالا برخوردار هستند باید تمرینات دشوارتری انجام دهند تا بتوانند تمامی جوانب و جنبه های مختلف درس را به خوبی درک کنند. در این زمان، دانش اموزانی که در یک یا چند مبحث خاص مشکل داشته باشند، این فرصت را خواهند داشت که آن قدر تمرین کنند تا به سطح مطلوب برسند. در این سال ها دیگر آموزش بر مبنای یک سری سرفصل خاص و زمان محدود انجام نمی شود.

بلکه به دانش اموزان گفته می شود که باید مباحث مختلف درسی را به طور دقیق یاد بگیرند و معلمان این امکان را پیدا می کنند تا ضعف های دانش آموزان را شناسایی و به آنها در بر طرف کردن این ضعف ها کمک کنند. در این سیستم آموزشی، دانش آموزان اعتماد به نفس بالا تری خواهند داشت و یادگیری هم در بالا ترین سطح ممکن انجام می شود.

انتخاب آزاد

با وجود اینکه سرفصل های اموزشی در هر رده سنی یکسان است. ولی روش های یادگیری برای هر دانش آموز می تواند متفاوت باشد و ابزارهایی که برای یادگیری استفاده می شود هم تفاوت خواهد داشت. در واقع، فرد محور شدن  آموزش  این امکان را فراهم می کند تا هر فرد بر مبنای توانایی خود و شناختی که از خود در مورد بهترین روش یادگیری دارد، ابزارهای لازم، روش های مناسب و تکنیک های کارآمد را انتخاب کند و از کمک معلم در جهت تحقق هدفش بهره مند شود.

پروژه محور شدن آموزش

اقتصاد آینده دنیا، ساختاری متفاوت از فضای کنونی خواهد داشت و در آن زمان محیط های کاری به سبک کنونی نخواهد بود. در آینده، اغلب کارها به صورت پروژه ای عرضه می شود و حضور فیزیکی کارمندان در یک محیط خاص و برای ساعات طولانی تحقق پیدا نمی کند. بنابراین آموزش برای انجام پروژه های مختلف، زمان بندی صحیح و همکاری و مشارکت با دیگران برای انجام بهینه کار از دوره دبیرستان آغاز می شود. در این سال ها، پروژه های مختلف درسی به دانش آموزان واگذار می شود و آنها به صورت فردی یا گروهی موظف هستند پروژه های مذکور را به نتیجه برساند.

تحلیل داده ها اهمیت بیشتری  می یابد. 

باید ساختار آموزشی در دنیا تغییر کند. در دنیای آینده، دانش اموزان بیشتر دوره دبیرستان خود را در دوره های کارآموزی  می گذرانند و بر مبنای علاقه و توانمندی خود به تجربه آموزی در محیط های کاری می پردازند. آن ها تلاش می کنند تا قدرت تحلیل و ارزیابی دانش آموزان در مورد داده های مختلف افزایش یابد. زیرا یادگیری علم ریاضی که کلیه محاسباتش  با کمک فناوری های تازه انجام خواهد شد، دیگر ضرورتی ندارد و مساله مهم و ضروری، توانایی فرد در تحلیل داده است.

آینده آموزش و پرورش جهان را در سیستم آموزش و پرورش امروز استونی و فنلاند ببینید. توصیه ای به محققان صنعت آموزش و محققان آینده پژوهی در سیستم های نوین یادگیری. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران را اینجا ببینید.

پیشنهاد شما برای تحول در نظام آموزش و پرورش ایران چیست؟