آنچه درباره قانون بیمه بیکاری باید بدانید

بیمه بیکاری : چالش ها و فرصت ها در ایران

بیمه بیکاری برای رفاه کارگران الزامی است و برخی به این حق آشنا نیستند. تعداد افراد تحت پوشش بیمه بیکاری در ایران در سال ۱۳۸۰ برابر ۹۳ هزار نفر بوده است که در ان سال حدود ۳ درصداز بیکاران کشور را تحت پوشش قرار داد. تعداد افراد تحت پوشش بیمه بیکاری در سال ۱۳۹۶ برابر ۲۵۵ هزار نفر بوده است که از جمعیت بیکار ۳.۵ میلیونی (سهم ۷ درصد) محاسبه شد. وضعیت صندوق بیمه بیکاری از لحاظ درآمد ها و هزینه های آن طی دوره زمانی ۱۳۸۰ لغایت ۱۳۹۶ نشان داده شده است.

حتما بخوانید: شرایط بیمه بیکاری سال ۹۷

ابعاد بیمه بیکاری

مهم ترین ابعادی که برای ترسیم یک بیمه بیکاری می تواند در نظر گرفته شود، مواردی مانند میزان پوشش بیمه بیکاری، مقرری بیمه بیکاری، شرایط احراز بیمه بیکاری، مدت زمان پرداخت بیمه بیکاری، منابع مالی بیمه بیکاری است که با توجه به گستره این موارد، سیاست های بیمه بیکاری در جهان اشکال مختلف دارد. به اصطلاحات زیر توجه کنید. شاید روزی  به درد شما بخورد.

• میزان پوشش بیکاران: در این بخش، جامعه هدف پوشش بیکاران تعیین می شود. این طیف، می تواند از بیمه بیکاری فراگیر تمامی بیکاران تا پوشش برنامه محدود به کارگران شاغل در بخش های خاصی متغیرباشد.
• شرایط احراز بیمه بیکاری: در این بخش، جامعه هدف پوشش بیکاران  تعیین می شود. این طیف، می تواند از بیمه بیکاری فراگیر  تمامی بیکاران تا پوشش برنامه محدود به کارگران شاغل در بخش های خاصی متغیر باشد.
• شرایط احراز بیمه بیکاری: در بیمه بیکاری، شرایط دریافت بیمه بیکاری از افرادی که متقاضی قادر و مایل به انجام کار باشد و بیکار هستند تا فرادی که مدت زمان مشخصی که حق بیمه بیکاری پرداخت کرده باشند، می تواند متفاوت باشد.
• مقرری بیکاری: مقرری بیکاری، می تواند به میزان درصدی از متوسط دستمزد در دوره اشتغال قابل از بیکاری و یا میزانی از حداقل دستمزد تعیین شده باشد. گاهی هم مقرری را بر اساس وضعیت خانوادگی (تاهل) و سن و موقعیت مالی مقرری بگیر، تعدیل می کنند. بررسی آن، باید اداره کل تامین اجتماعی استان محل سکونت شما و با معرفی کارفرما و تایید اداره کل کار استان محل سکونت خواهد بود.
• منابع مالی بیمه بیکاری: منابع تامین مالی بیمه  بیکاری، غالبا در سه بخش کارفرما و کارگر و دولت تامین می شود.
• مدت زمان پرداخت بیمه بیکاری: در غالب کشورهای دنیا،‌ مدت زمان پرداخت مقرری بیکاری شش تا ۲.۵ ماه  سال است. ولی در هر حال، طول مدت پرداخت مقرری بستگی مستقیم به مدت زمان پرداخت حق بیمه یا مدت زمان تحت پوشش بودن دارد.

حتما بخوانید: مبلغ بیمه بیکاری چگونه محاسبه می شود؟

ابعاد بیمه بیکاری بر اساس قانون بیمه بیکاری در ایران

قانون بیمه بیکاری که در سال ۱۳۶۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، موارد زیر را شامل می شود که علاقمندان به بیمه  بیکاری در نظر داشته باشند:

• افراد تحت پوشش: کلیه مشمولان قانون تامین اجتماعی که تابع قانون کار و کشاورزی است.
• شرایط احراز دریافت مقرری: فرد بایستی در هنگام وقوع بیکاری، حداقل سابقه پرداخت حداقل ۶ ماه بیمه را داشته باشد. (این بند شاید هر سال تغییر کند)
• منابع صندوق: ۳ درصد از لیست حقوق و مزایای افراد بیمه مشمول قانون کار و تامین اجتماعی که توسط کارفرما تامین و پرداخت می شود.
• میزان مقرری: میزان مقرری رزوانه بیمه  شده بیکار معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده است.
• مدت پرداخت مقرری: مجموع زمان پرداخت مقرری بر اساس ماده ۷ قانون بیمه بیکاری برای مجردان حداکثر ۳۶  ماه و برای متاهلان حداکثر  ۵۰ ماه  است.

چالش ها و محدودیت های بیمه بیکاری و رویکردهای مناسب آن

با توجه به سابقه بیمه بیکاری در کشورهای جهان و مقایسه تطبیقی آن با قانون بیمه بیکاری و بررسی وضعیت صندوق بیمه بیکاری، چالش هایی از ابعاد مختلف پیش روی صندوق بیمه بیکاری است که به آن توجه کنید:

مواد قانون بیمه بیکاری از نظر منابع، مدت،‌ مبلغ و از لحاظ بعد نظارتی، با هیچ یک از قوانین سایر کشورهای هماهنگی و هم خوانی ندارد و در نگارش آن از تجارب کشورهای با سابقه استفاده نشده است. حداقل سابقه برای دریافت مقرری بیمه  بیکاری بسیار نازل در نظر گرفته شده است به طوری که منجر به سو استفاده از قانون می شود. مهم ترین مشکل مدیریت قانون بیمه  بیکاری، اجرای مشترک قانون توسط دو دستگاه مجری یعنی وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی است.

با توجه به آنکه منابع صندوق صرفا از سمت کارفرما تامین می شود، ظرفیت مالی صندوق فراتر از تعهدات آن است . عدم تعیین هدفمند و گزینشی میزان مقرری برای افراد تحت پوشش، باعث افزایش  میزان مقرری در بالاتر رفتن توقعات مقرری بگیران در یافتن شغل می شود.

با توجه به بررسی های به عمل آمده در کشورهای مختلف و هم چنین بررسی قانون بیمه بیکاری در ایران پیشنهادهای زیر قابل تامل است:‌

• از حیث تامین منابع صندوق، ضرروری است که بازنگری جدی صورت بگرد. به  گونه ای که کارگر در تامین مالی سهیم باشد و دولت نیز کسری  های صندوق را جبران کند.
• کاهش حداقل میزان مقرری به کمتر  از حداقل دستمزد و طراحی مکانیزم مناسب مانند مشروط کردن پرداخت بیمه  بیکاری به ارتقای مهارت های شغلی و مشروط ساختن به جستجوی شغل در نظر گرفته شود.
• با توجه به اینکه حدود نیمی از بیکاران کشور قبلا شاغل نبوده اند، لازم است تا به نحوی این افراد نیز تحت پوشش حمایت های اجتماعی هم  چون دریافت انواع کمک هزینه ها که در کشورهای پیشرفته به کار بسته شده قرار بگیرند.
• تعدیل مدت دریافت مقرری ضمن برخوردار کردن طیف وسیع تری از بیکاران، از عدم کارایی آنان نیز به دلیل طولانی شدن مدت بیکاری جلوگیری می کند.