۷ حقیقت عجیب و جالب درباره تجزیه جسد انسان بعد از مرگ

مرگ، جسد و قبرستان! با شنیدن این کلمات حتما تصاویر ناخوشایندی جلوی چشم هایتان ظاهر می شود. جسدهایی که بوی متعفنی دارند و حشرات به آن ها هجوم برده اند و اسکلت های ترسناکی که در خاک خفته اند. این تصاویر ناخوشایند پای ثابت بسیاری از فیلم های ترسناک یا حتی کابوس های شبانه ی ما هستند. اما افسانه های زیادی درباره ی جسد انسان و روند تجزیه ی آن وجود دارد که بعضاً واقعیت ندارند. اما حقیقتاً تا تجزیه ی کامل چه بر جسد انسان می گذرد؟ با حقایقی عجیب و جالب درباره ی تجزیه جسد انسان بعد از مرگ همراه باشید.

۱- فرآیند تجزیه تقریبا بلافاصله بعد از مرگ شروع می شود

حدود چهار دقیقه بعد از آخرین نفسی که می کشیم، به دلیل کمبود اکسیژن در بدن، سلسله اتفاقاتی در مقیاس میکروسکوپیک شروع به رخ دادن می کند: سطح کربن دی اکسید و اسیدیته در جریان خون بالا می رود و ضایعات سمی انباشته می شوند و همین مسأله باعث سمی شدن سلول ها می شود. بعد از آن، آنزیم های درون سلول ها شروع به فرسوده کردن آن ها می کنند. این فرآیند از اندام هایی مثل کبد و مغز شروع می شود که بیشترین آنزیم و آب را درون خود دارند.

یکی از اولین نشانه های مشهود مرگ، کدر شدن چشم ها است چون دیگر به قرنیه ها مایعات و اکسیژن نمی رسد. این فرآیند می تواند ۱۰ دقیقه بعد از مرگ شروع شود.

۲- فرآیند تجزیه پنج مرحله دارد

مرحله ی اول «اتولیز یا خود هضمی سلولی» نام دارد: سلول ها به دلیل فعالیت آنزیم ها متلاشی می شوند و مایعات درون آن ها به بیرون تراوش می کند. روی پوست تاول هایی مملوء از مایعات به وجود می آید که در اثر آن لایه های بزرگی از بدن به راحتی جدا می شود.

در همین حین، باکتری های ناهوازی (موجوداتی که بدون اکسیژن زنده و فعال هستند) ساکن روده ها شروع به تجزیه ی سلول ها می کنند و از اینجا مرحله ی دوم یعنی «باد کردن» شروع می شود. با شروع فعالیت این میکروب ها، درون روده گازهایی انباشته شده و حجم بافت های اطراف زیاد می شود. این گازها در واکنش با هموگلوبین (نوعی پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون) ماده ی سبز رنگی درون رگ ها تولید می کنند و پوست ابتدا به رنگ سبز و بعد سیاه در می آید.

مرحله ی سوم «تجزیه ی فعال» نام دارد که در اثر آن بافت ها شروع به آب پس دادن می کنند و این مایعات از حفره های بدن مثل دهان، بینی و غیره به بیرون تراوش می کنند. توده های بافت های بدن با فعالیت کرم های مگس و باکتری ها از بین می روند.

مرحله ی چهارم یعنی «تجزیه ی پیشرفته» زمانی رخ می دهد که با فعالیت حشرات، بیشتر بافت های نرم از بین رفته اند، باقیمانده ی پوست خشک و سفت شده و اسکلت بدن آشکار شده است. وقتی دیگر چیزی برای تغذیه ی کرم های مگس باقی نمانده باشد، نوبت به حشرات دیگری مثل سوسک ها می رسد. این حشرات قادرند بافت های نرمی که سفتی بیشتری دارند مثل تاندون ها، رباط ها و حتی غضروف ها را تجزیه کنند.

مرحله ی آخر «تجزیه ی استخوانی» است. عوامل مختلفی منجر به تجزیه یا تکه تکه شدن استخوان ها می شود. برای مثال، خاک اسیدی ۷۰ درصد مواد تشکیل دهنده ی استخوان ها را از بین می برد. عوامل فیزیکی هم می توانند باعث تجزیه ی استخوان ها شوند مثل هجوم جانوران لاشخور یا فرسودگی تدریجی بر اثر قرار گرفتن درون جریان آب.

مدت زمان هر یک از مراحل فوق به عواملی مثل دما، شرایط دفن و وجود میکروب ها، حشرات و جانوران لاشخور بستگی دارد. به ویژه میزان دما تأثیر زیادی در مرحله ی تجزیه ی فعال دارد چون مگس ها در ماه های گرم تخم گذاری می کنند، بنابراین در دماهای پایین تر روند تجزیه کندتر است. طی اولین سال استخوان ها به تدریج بی رنگ می شوند و ممکن است روی سطح آن ها خزه رشد کند. شکاف های بزرگ بعد از گذشت حدود یک دهه به وجود می آیند.

۳- جسدها آنقدرها هم بدبو نیستند

تصور عمومی این است که جسدها همیشه بوی متعفنی دارند اما اغلب اینطور نیست.

در مرحله ی باد کردن، گازهای بدبویی تولید می شوند اما با تداوم فرآیند تجزیه، این بوها کمتر می شوند. بوی بد یک جسد در تابستان، بعد از ده روز یا کمتر از بین می رود.

ترکیبی از گازها باعث به وجود آمدن بوی متعفن اجساد می شوند. با تجزیه ی بعضی اسیدهای آمینه توسط باکتری ها گازهای سمی و مضری تولید می شوند که می توانند از طریق پوست جذب شوند یا جای اکسیژن را بگیرند. به همین دلیل این مسأله می تواند سلامت کسانی که در فضاهای بسته با اجساد در حال تجزیه سر و کار دارند را به خطر بیندازد.

۴- باکتری ها می توانند به تعیین دقیق تر زمان مرگ کمک کنند

حشره شناسان قانونی (شاخه ای از علم جرم شناسی و پزشکی قانونی) از حشرات برای تخمین زمان مرگ استفاده می کنند، اما سرنخ های بیولوژیک احتمالی دیگری هم وجود دارد. دانشمندان حوزه ی پزشکی قانونی در حال تحقیق بر روی تأثیر باکتری ها بر روی روند تجزیه ی اجساد هستند.

بعضی محققان با بررسی نکروبیوم یا همان اجتماع باکتری ها و قارچ های یافت شده درون یک جسد تلاش دارند متوجه شوند که آیا تغییرات نکروبیوم و اینکه کدام گونه از باکتری ها و دیگر میکروب ها در هر یک از مراحل فرآیند تجزیه حضور دارند، می تواند به تخمین زمان مرگ کمک کند یا خیر. بعضی از این میکروب ها از جمعیت میکروبی ساکن بدن انسان و بعضی از آن ها از خاک محل دفن جسد هستند یا از طریق مگس ها، دیگر حشرات و جانوران لاشخور به جسد منتقل می شوند.

۵- بدون وجود حشرات یا باکتری ها فرآیند تجزیه کند می شود

در سال ۱۹۷۷ در یکی از قبرستان های ایالت تنسی امریکا بر روی تابوت شکسته ی ویلیام شای، سرهنگی که در سال ۱۸۶۴ از دنیا رفته بود، جسد بدون سر مردی را پیدا کردند که لباس رسمی به تن داشت. پزشک قانونی در بررسی هایش متوجه شد جسد در مراحل اولیه ی تجزیه باقی مانده و گوشت آن هنوز صورتی رنگ بود، به همین دلیل پزشک ابتدا زمان مرگ را حداکثر یک سال قبل تخمین زد. اما نکته ی عجیب آن بود که لباس های جسد از مد افتاده بودند و جنس کفش هایش از موادی قدیمی بود. سر جسد بعدها درون تابوت پیدا شد و آثار روش های قدیمی دندان پزشکی بر روی دندان های آن مشهود بود. تمامی این موارد پزشک قانونی را به این نتیجه رساند که این جسد همان سرهنگ درگذشته، ویلیام شای بود. قبر دزدها جسد او را با عجله و شدت از تابوتش بیرون کشیده بودند. این جسد ۱۱۳ ساله به خوبی حفظ شده بود چون آن را با شیمیایی مومیایی کرده بودند و تابوت چدنی آن کاملا بسته بود، در نتیجه حشرات و میکروب ها راه نفوذی به درون تابوت نداشتند و روند تجزیه در مراحل اولیه باقی مانده بود.

۶- شرایط محیطی هم می تواند روی روند تجزیه تأثیر بگذارد

بعضی شرایط محیطی به حفظ جسد و ایجاد یک مومیایی طبیعی کمک می کنند.

در سال ۱۹۹۹ در کوهستان آند کشور آرژانتین جسد یک دختر نوجوان اینکایی کشف شد که گویی به خواب رفته بود. این دختر برای پیشکشی به خدایان آنجا رها شده بود و ۵۰۰ سال از مرگش می گذشت، اما موها، پوست و لباس هایش تقریبا سالم باقی مانده بود. ارتفاع زیاد، دمای پایین و کمبود اکسیژن منجر به حفظ شدن جسد او شده بود.

در نمونه ای دیگر، در سال ۱۹۹۱ در یکی از دهکده های کوهستان آلپ مومیای طبیعی مردی کشف شد که ۵۳۰۰ سال قبل از دنیا رفته بود و در مجموع تقریبا سالم باقی مانده بود. اگرچه توده های یخ، آب بدنش را از بین برده بودند اما پوست، دیگر بافت ها، اندام ها و استخوان هایش به خوبی حفظ شده بودند.

۷- ویروس های بیماری زا می توانند از فرآیند تجزیه در امان بمانند

بسیاری از ویروس های بیماری زا حتی بعد از مرگ انسان هم می توانند به حیات خود ادامه دهند. ویروس ابولا بعد از مرگ شخص مبتلا هم قابل سرایت است. این ویروس درون خون و دیگر مایعات بدن باقی می ماند. هر گونه تماس با پوست شکافته یا غشاء مخاطی (که بینی، دهان و دیگر حفره های بدن را می پوشاند) جسد برای انتقال آلودگی کافی است. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند اجساد آلوده به این ویروس به سرعت و به شکلی ایمن درون تابوت دفن شوند و کسانی که با این اجساد سر و کار دارند از دستکش محافظ استفاده کنند. این ویروس تا یک هفته درون جسد پستانداران زنده می ماند.

نوروویروس (عامل آنفلوانزای معده) هم به شکلی مشابه ابولا می تواند سرایت کند و ابتلا به آنفلوانزا به واسطه ی تماس با مخاط آلوده ی جسد امری شدنی است. ویروس آبله هم تا یک قرن درون زخم های شخص مرده باقی می ماند اما از طریق جسد به شخص زنده سرایت نمی کند.

از خروج فضولات تا آه و ناله؛ بعد از مرگ چه اتفاقی برای بدن شما می افتد؟

عجیب اما واقعی: مغز ما حتی پس از مرگ نیز کار می کند ولی چگونه؟