با اصطلاحات مهم بازار بورس ایران آشنا شویم

آن‌چه برای فعالیت در بازار بورس نیاز داریم بدانیم

بازار بورس ایران یکی از پر سودترین بازارهای سرمایه در آسیا است و با وجود فراز و نشیب های شدید اقتصاد ایران در نیم قرن اخیر، همواره بر  شمار سهامداران و فعالانش افزوده شده  است.

بیش از ۵۰۰ شرکت در ده ها گروه صنعتی  و خدماتی و بانکی در آن فعال هستند و نزدیک به ۹ میلیون نفر از جمعیت ایران، کد سهامداری در اختیار دارند.

بر اساس شرکت کنندگان در عرضه اولیه شرکت کگهر که چند روز پیش اتفاق افتاد، به نظر می رسد که حدود ۴۰۰ هزار تن از جامعه سهامداران بورس ایران، فعال بوده و نسبت به خرید و فروش در طول سال اقدام می کنند.

سوددهی بازار سرمایه برای افرادی که صبور بوده و تحلیل و درک درستی از بازار دارند، به مراتب بیش  تر از تغییرات نرخ ارز و سود بانکی بوده و پیش بینی می شود که استقبال عمومی از بورس در ایران عصر  ۱۴۰۰ به مراتب بیش  تر از ایران عصر ۱۳۰۰ باشد. در طول روز، هم در اختیار رسانه های دیداری و هم نوشتاری و هم دیجیتالی،  با اصطلاحات اقتصادی مواجه می شویم که دانستن آن ها مفید است.

گزارش امروز سرویس دانستنی های روزیاتو، نگاهی دارد به این اصطلاحات مفید اقتصادی که در بالا بردن اطلاعات عمومی شما موثر  است.

با اصطلاحات مفید بورسی همراه باشید و اگر کد بورس ندارید، در اسرع وقت اقدام کنید و با ذهن فریبکاری که شما را از این کار نهی می کند و بورس را بازار پر ریسک و ضرر و اشتباهی می داند، خداحافظی  کنید.

حتما بخوانید: راهنمای جامع فعالیت در بازار بورس ایران

بازار ثانویه 

دارایی هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته است در بازار ثانویه مورد معامله مجدد قرار می گیرد و نماد آن در کشور ما بورس است. همانطور که اشاره شد بازار بورس بازار ثانویه محسوب می شود یعنی آن که در بورس شرکتی تأسیس نمی شود و فقط سهام شرکت های پذیرفته شده مورد معامله قرار می گیرد.

قیمت اسمی

قیمت اسمی همان قیمت اولیه سهم در بازار اولیه است که در بازار بورس تهران برابر ۱۰۰ تومان است. همانطور که از عنوان آن پیداست، این فقط قیمت اسمی سهم است و بدین معناست که شرکت در روز نخست، قیمت هر سهم خود را ۱۰۰ تومان تعیین نموده است و سهامداران روز نخست برای خرید سهام این شرکت مبلغ ۱۰۰ تومان پرداخت نموده اند.

عدد ۱۰۰ تومان مبنای محاسبات زیادی در افزایش سرمایه‌ها می باشد. معمولاً سرمایه یک شرکت در بازار بورس تهران از ضرب تعداد سهام آن در عدد ۱۰۰ تومان به دست می آید. همچنین برای تعیین تعداد سهام یک شرکت، سرمایه آن را تقسیم بر عدد ۱۰۰ تومان می کنند.

حتما بخوانید: انرژی ۳:  نماد شگفت انگیز بازار بورس ایران در سال ۹۷

 پرتفو (Portfolio) یا پرتفوی

پرتفو عبارتست از سبدی از سهم شرکتهای مختلف که با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری تهیه می شود.

کارشناسان اقتصادی حتی در بهترین حالتهای تحلیلی خرید تنها یک سهم (اصطلاحاً تک سهم شدن) را توصیه نمی کنند و پیشنهاد خرید چند سهم متنوع را می دهند. این کار برای آن است که ریسک سرمایه گذاری کاهش یابد.

فرض کنید صنعتی با رشد قیمت ارز شکوفا می شود (این صنعت احتمالاً در کار صادرات است) و صنعتی دیگر با رشد قیمت ارز متضرر می شود (مواد اولیه این صنعت وارد می شوند). حال اگر در سبد ما از هر دوی این صنایع سهام خریداری شود، در حقیقت خود را نسبت به تغییرات قیمت ارز مصون کردیم و تغییرات ناشی از قیمت ارز باعث رشد یکی و کاهش دیگری می شود. به بیان دیگر با تشکیل سبد سهام، ضرر ناشی از کاهش قیمت یک یا چند سهم را با سود حاصل از افزایش قیمت سهم های دیگر پوشش می دهیم.

 کد معاملاتی یا کد بورسی

عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شود تا در هنگام خرید و فروش سهام از آن استفاده  کنند. این کد متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی افراد به همراه یک عدد ثابت است که در معاملات سهام کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی را دارد. مثلاً فردی که نام خانوادگی او میرزایی است ممکن است کدی به صورت میر۰۶۵۲۱ دریافت کند.

برای خرید و فروش سهام، دریافت کد معاملاتی الزامی است. سازمان بورس این کار را برای سهولت در امر خرید و فروش سهام انجام می دهد. یعنی یک بار مدارک شناسایی شما را می گیرد و به جای آن به شما کدی می دهد که در معاملات همواره با آن کد شناسایی می شوید. برای دریافت این کد باید به یکی از شرکتهای کارگزاری بورس مراجعه کنید. برای یافتن آدرس و مشخصات کارگزاری های فعال می توانید به سایت سازمان بورس به آدرس www.seo.ir مراجعه کنید.

 شرکت کارگزاری (Stock Brokerage Firm)

کارگزاری ها بنگاه‌های معاملاتی هستند که خرید و فروش سهام از طریق آنها صورت می گیرد. در این خرید و فروش آنها وکیل تام الاختیار فروشنده و خریدار هستند. به بیان دیگر، کارگزاری ها واسطه بین سهامداران و سازمان بورس محسوب می شوند. همانطور که برای انجام امور مربوط به دارایی های پولی به بانک مراجعه می کنیم، برای انجام امور مربوط به دارایی سهام خود نیاز داریم به یک شرکت کارگزاری مراجعه کنیم.

کارگزاری ها طبق ضوابط سازمان بورس عمل کرده و توسط آزمون با شرایط خاص انتخاب می شوند. برای فعالیت در هر یک از زمینه های بورس اوراق بهادار، کالا و انرژی، کارگزاران نیاز به اخذ مجوز مربوطه از سازمان بورس را دارند.

کارگزاران علاوه بر خدمات معاملات سهام، خدمات دیگری همچون صندوق سرمایه گذاری، سبدگردانی، مشاوره و آموزش را به سهامداران ارائه می دهند. ۱۰۸ شرکت کارگزاری بورس در ایران فعالیت می کنند که اسامی و اطلاعات تماس آنها را می توان در سایت سازمان بورس یافت.

حتما بخواند:  فهرست ۱۰۸  کارگزاری بورس در ۳۱  استان کشور

نماد شرکت‌های بورسی

عبارتست از کد شرکت ها که برای سهولت شناسایی آنها و دسته بندی شان در بورس مورد استفاده قرار می گیرد. نماد یک شرکت به طور معمول از حرف اول گروه صنعتی آن به علاوه بخشی از نام شرکت تشکیل می شود. برای مثال سیمان خاش که مربوط به گروه شرکت های سیمانی است با نماد سخاش (س حرف اول سیمان + نام شرکت) شناخته می شود. در ادامه برخی از گروههای مختلف فعال در بورس و نماد شرکتها معرفی شده اند:

گروه واسطه گری های مالی: شرکتهای سرمایه گذاری، شرکتهای چند رشته ای صنعتی و بانکها در این گروه قرار دارند. حرف اختصاری آن «و» است مانند وخارزم (شرکت سرمایه گذاری خوارزمی)، وغدیر (شرکت سرمایه گذاری غدیر)، وبصادر (بانک صادرات) و …

• گروه سیمانی: حرف اختصاری آن «س» است. مانند سفارس  (سیمان فارس و خوزستان)، ستران (سیمان تهران)، سشرق (سیمان شرق) و …
• گروه فلزات: حرف اختصاری آن «ف» است. مانند فاراک (ماشین سازی اراک)، فلوله (لوله و ماشین سازی ایران)، فولاد (فولاد مبارکه اصفهان) و …
• گروه قندی: حرف اختصاری آن «ق» است. مانند قپارس (قند پارس)، قزوین (کارخانجات قند قزوین)، قشیر (قند شیروان قوچان و بجنورد) و …
• گروه صنایع شیمیایی و نفت:  شرکت های پالایشگاهی و پتروشیمی در این دسته اند. حرف اختصاری آن «ش» است. مانند  شاراک (پتروشیمی اراک)، شصفها (پتروشیمی اصفهان)، شاوان (پالایش نفت لاوان) و …
• گروه خودرویی: حرف اختصاری آن «خ» است. مانند خودرو (ایران خودرو)، خساپا (سایپا)، خپارس (پارس خودرو) و
• گروه صنایع غذایی به غیر از قند و شکر: حرف اختصاری آن «غ» است. مانند غبشهر (صنعتی بهشهر)، غشان (شیر پاستوریزه پگاه خراسان)، غپینو (پارس مینو)  و…
• گروه محصولات دارویی: حرف اختصاری آن «د» است. مانند دلر (داروسازی اکسیر)، دکیمی (کیمیدارو)، دجابر (داروسازی جابر ابن حیان) و …

لازم به ذکر است نماد برخی از شرکتهای بورسی از قاعده کلی فوق (حرف اختصاری + نام شرکت) پیروی نمی کند. مثلاً نماد «ذوب» از گروه فلزات که مربوط به شرکت ذوب آهن اصفهان است یا نماد «مداران» از گروه رایانه که مربوط به شرکت داده پردازی ایران است. نماد کلیه شرکتهای فعال در بازار بورس و فرابورس از سایت شرکت فناوری بورس تهران قابل مشاهده می باشد.

مفهوم هفتم: سال مالی

عبارتست از یک سال که ابتدای آن شروع فعالیت مالی و انتهای آن پایان فعالیت مالی است و ممکن است بر سال شمسی منطبق باشد. برای محاسبه سود و زیان یک شرکت یک دوره خاص تعیین می شود که در پایان آن دوره، اعضای هیئت مدیره موظف به گزارش دهی راجع به عملکرد خود در آن دوره و ارائه پیش بینی از عملکرد آتی شرکت هستند. این دوره بر اساس موافقت اکثر سهامداران تعیین می شود.

آنچه در کشور ما و بورس ما مرسوم است قرار دادن یک سال کامل به عنوان سالی مالی است، هر چند در برخی از بورس های جهانی مشاهده می شود که از دوره های مالی کوتاهتر از سال نیز استفاده شده است. ایام مالی طولانی تر باعث اعمال تعدیلات بیشتر در سودهای اعلامی در ابتدای دوره توسط شرکت ها می شود و در بازارهای کارا تأثیر خاصی بر روند قیمتی ندارد.

مفهوم هشتم: شاخص

اعدادی هستند که نمایانگر وضعیت بازار طی دوره های قبل و جاری می باشند. برای سرمایه گذاری در هر بازار بورسی، ابتدا باید وضعیت آن بررسی شود. برای بررسی وضعیت بازار شاخص های مختلفی وجود دارند.

شاخص کل 

عددی است که بازدهی کل بازار را نشان می دهد و تغییرات مثبت و منفی آن نشان دهنده تغییرات مثبت یا منفی کل بازار است. مثلاً برای محاسبه بازدهی بازار طی ماه گذشته می توان درصد رشد شاخص را از ابتدا تا انتهای ماه در نظر گرفت. رشد یا نزول شاخص کل، تابع رشد یا نزول قیمت سهام صنایع مختلف است که البته تأثیرگذاری آنها متفاوت است.

شاخص مالی 

عبارتست از روند بازدهی شرکت های سرمایه گذاری.

شاخص صنعتی 

عبارتست از روند بازدهی شرکت های غیرسرمایه گذاری یعنی شاخص کل منهای شاخص مالی.

شاخص ۵۰ شرکت فعالتر 

سازمان بورس هر چند وقت یکبار (معمولاً به صورت فصلی) براساس وضعیت معامله شرکت ها و نقدشوندگی آنها ۵۰ شرکت فعالتر یا برتر را اعلام می کند که این شاخص بازگوکننده روند رشد این شرکت هاست.

شاخص بازده نقدی

عبارتست از بازدهی شرکتها به جهت بازده سود خالص.

شاخص بازده نقدی و قیمت 

عبارتست از بازدهی شرکت‌ها به جهت بازده سود خالص و قیمت.

مفهوم نهم: سود پیش بینی شده (EPS)

عبارتست از سود عایدی شرکت به ازای هر سهم که توسط شرکت پیش بینی می شود. در ابتدای سال مالی، هر شرکت سود تخمینی خود را براساس نظر هیئت مدیره شرکت تخمین می زند و به سهامداران اعلام می کند. معمولاً این اعلام سود با محافظه کاری صورت می گیرد. سود پیش بینی شده در قیمت سهم تأثیر مستقیم دارد.

برای به دست آوردن EPS باید سود خالص شرکت (پس از کسر مالیات) را بر تعداد سهام شرکت تقسیم نمود. عدد EPS را می توان در صورت سود و زیان شرکتها با عنوان «سود هر سهم پس از کسر مالیات» پیدا کرد.

مفهوم دهم: تعدیل سود

تغییرات سود پیش بینی شده (EPS) شرکتها طی سال مالی را تعدیل می گویند. پس از آن که سال مالی شروع شد، بسته به روند عملکردی شرکت، هیئت مدیره تخمینی که از مقدار EPS ارائه داده بودند رابه رقمی واقعی نزدیک تر می کنند یا اصطلاحاً آن را تعدیل می کنند. تعدیل به دو صورت می باشد. تعدیل مثبت که به افزایش EPS منجر می شود و تعدیل منفی که به کاهش EPS می انجامد. تعدیل مثبت و منفی بر روی قیمت معاملاتی سهم نیز تاثیر مثبت و منفی می گذارد.

مفهوم یازدهم: بسته شدن نماد

هر گونه تغییر، اعم از تغییر در اصول اساسی شرکت به مانند تغییر محل، تعدیل EPS، افزایش سرمایه و تعیین اعضای هیئت مدیره و …تنها در صورتی امکان پذیر است که نماد معاملاتی شرکت بسته شود. یعنی معاملات سهام شرکت تا زمان تصمیم گیری در خصوص موارد فوق تعطیل خواهد شد و نماد شرکت در تابلوی بورس به وضعیت متوقف در خواهد آمد.

لازم به ذکر است، بعد از تصمیم گیری در خصوص موارد فوق و با اجازه سازمان بورس، سهام شرکت مورد نظر با قیمت جدید وارد تابلو خواهد شد یا اصطلاحاً نماد بازگشایی می شود و در اولین روز باز شدن، سهام از قانون حجم مبنا پیروی نکرده و مانند روزهای دیگر سقف و کف قیمتی مجاز نخواهد داشت.

مجمع سالیانه

مجمع سالیانه، گردهمایی سهامداران و اعضای هیئت مدیره شرکت ها برای ارائه وضعیت عملکرد شرکت و تعیین سود است که مطابق قانون سازمان بورس باید حداکثر چهار ماه بعد از پایان سال مالی شرکت ها تشکیل شود. در مجمع سالیانه که به آن مجمع عادی هم گفته می شود هیئت مدیره گزارش خود را به سهامداران ارائه می کند و در مورد میزان سود تقسیمی بین سهامداران تصمیم گیری انجام می شود.

امیدواریم اطلاعات داده شده بتواند راهنمای خوبی  برای مخاطبان روزیاتو جهت ورود به بازار سرمایه کشور در هفته های آتی باشد.