ریزش بهمن چیست و چه خساراتی بدنبال دارد؟

رییس پلیس راه البرز امروز خبر سقوط بهمن در محور کرج – چالوس را اعلام کرد و یادآور شد که این پدیده خسارتی بدنبال نداشته است.

سرهنگ رضا گودرزی در این رابطه گفت: به دلیل بارش برف در محور کرج – چالوس شاهد سقوط بهمن در منطقه پیچ سرهنگ بودیم. خوشبختانه ماموران راهداری به سرعت نسبت به پاکسازی این محدوده اقدام و مسیر را بازگشایی کرده‌اند.

گفته می‌شود با توجه به احتمال سقوط بهمن در این محور، مسافران در محدوده‌های بهمن گیر به ویژه در محدوده سه راه دیزین و خرگوشدره توقف نکنند. همچنین، همراه داشتن زنجیر چرخ در این شرایط الزامی است و رانندگان استفاده از زنجیرچرخ را باید آموزش ببینند، چرا که آشنا نبودن به این موضوع علاوه بر سختی برای راننده سبب ترافیک سنگین درجاده ها می شود.

با این خبر شاید بد نباشد بدانید «بهمن» چیست و چه خسارت‌هایی می‌تواند بدنبال داشته باشد.

بهمن چیست؟

بهمن در واقع توده‌ی عظیمی از برف، یخ و سنگ‌ریزه است که با سرعت زیادی به پایین کوه سقوط می‌کند.

از آنجا که ریزش بهمن به طور ناگهانی صورت می‌گیرد، نشانه‌های هشدار تقریبا همیشه در لحظه سقوط پدیدار می‌شوند و فرصتی برای فرار قربانی‌های احتمالی باقی نمی‌گذارند.

باید بدانید که سالانه حدود ۱۵۰ نفر در اثر ریزش بهمن جان خود را از دست می‌دهند. قربانی‌ها نیز اغلب اسکی‌بازهای یا افرادی که اسنوبورد یا اسنوموبیل می‌رانند هستند.

انواع مختلف ریزش بهمن

بسیاری از سقوط‌های بهمن توده‌های برفی کوچک یا برف‌های پودری خشک هستند که بدون داشتن شکل خاصی از بالای کوهستان به پایین می‌ریزند.

بهمن‌های خطرناک زمانی روی می‌دهد که یک توده عظیم از برف‌های فشرده، چسبندگی و ثبات خود را از دست می‌دهند و از شیب کوهستان به پایین می‌ریزند و همانند شیشه شکسته منفجر می‌شوند. در این حالت، برف با سرعت بسیار زیاد به سمت دامنه کوه حرکت می‌کند. سرعت این توده برف بعضا در عرض ۵ ثانیه می‌تواند به ۱۳۰ کیلومتر در ساعت نیز برسد. قربانی‌ها در زیر این بهمن به ندرت می‌توانند جان سالم به در ببرند.

بهمن خطرناک اغلب مواقع در طول یا ۲۴ ساعت پس از طوفانی که به موجب آن بیش از ۳۰ سانتی‌متر یا بیشتر برف روی کوه نشسته باشد صورت می‌گیرد. بارش برف سنگین سبب می‌شود تا برف‌های تازه روی توده‌های برفی لایه زیرین سنگینی کند و یک لایه ضعیف در زیر تخته‌های شکسته شده شکل بگیرد. این لایه‌ها مجموعه‌ای از انواع مختلف آب و هوای زمستانی هستند: از توده‌های بزرگ برفی گرفته تا خشکسالی، بارش باران، سرمای شدید و برف.

نحوه اتصال این لایه‌ها به یکدیگر اصولا تعیین کننده این است که یک لایه در چه حالتی ضعیف شده و ریزش بهمن را بدنبال خواهد داشت.

پوشش طبیعی خاک به لحاظ جلوگیری از بهمن دارای اهمیت است. زمین‌های صاف یا بدون پستی و بلندی بهمن‌خیز هستند. یکنواختی شیب نیز عامل خطرناکی است.

طوفانی بودن هوا، دما، وزش باد، شیب کوه، جهت سراشیبی، پوشش گیاهی، نوع زمین و شرایط عمومی جمع شدن برف‌ها روی هم فاکتورهایی هستند که تعیین می‌کنند آیا بهمنی شکل می‌گیرد؟ و چگونگی ریزش بهمن، سرعت و شدت آن چقدر خواهد بود؟

باد عامل بسیار مهمی در افزایش خطر سقوط بهمن است به ویژه اگر در طی چند روز متوالی به شدت وزیده باشد.

ترکیبات مختلف از این فاکتورها می‌تواند میزان خطرناک و مخرب بودن بهمن را تعیین کند.

هنگام مواجهه با ریزش بهمن چه کار باید کرد؟

همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، بهمن، توده‌های برفی است که ناگهان به حرکت درمی‌آید و به خاطر سنگینی و نیروی جاذبه زمین از بالا به پایین سرازیر می‌شود و به تدریج با افزایش سرعت و توده برف، ناآرام و متلاطم می‌شود.

این امر تهدیدی جدی برای ساختمان‌های واقع در پهنه‌های کوهستانی، اسکی‌بازان، کوهنوردان و روستانشینان محسوب می‌شود و خسارت زیادی به ساختمان‌ها وارد کرده و جاده را مسدود می‌کند.

به همین خاطر راه‌های پیشگیری، مقابله و گریز از آن، به خصوص برای ساکنان مناطق کوهستانی و کوهنوردان ضروری است.

کسانی که اسکی می‌کنند، حین وقوع بهمن نمی‌توانند مسیر مسقیم را طی کنند و بنابراین لازم است با چپ و راست رفتن خود را به دامنه برسانند و فرار کنند.

اگر راه فرار ندارید یک درخت پیدا کنید و به آن پناه ببرید. اگر درخت نیست، شنا کنید. باید بدانید که بدن انسان ۳ مرتبه متراکم‌تر از بافت بهمن است و به راحتی می‌تواند در توده‌های برف غرق شود.

حین وقوع بهمن اقدامات زیر را در دستور کار خود قرار دهید:

• به سمت عوامل بازدارنده مثل سنگ‌ها، درختچه‌ها و … حرکت کنید.
• همه تجهیزات مخصوصا اشیای فلزی و برنده را از خود دور کنید.
• به محل‌های امن فرار کنید.
• به صورت شنا خود را به روی بهمن بیاورید و به طرف بالا و سمت چپ یا راست فرار کنید.
• اگر در بهمن فرو رفته‌اید سعی کنید با کمک دست‌ها، یک پاکت یا مشما جلوی صورت‌تان قرار دهید. بیشترین مرگ و میر ناشی از بهمن به خاطر خفگی است، بنابراین ایجاد فضایی پراز ورود هوا و نفس کشیدن مهم‌ترین کاری است که می‌توانید انجام دهید.
• با هر وسیله‌ای جلوی دهان و بینی خود را بپوشانید.

اقدامات قبل از ریزش بهمن

• هنگام عبور از مناطق کوهستانی پر از برف باید سکوت را رعایت کرد. بوق‌ زدن یا بلند کردن صدای ضبط ماشین در این مسیرها می‌تواند موجب ریزش بهمن شود.
• دیگران را در جریان برنامه صعود و کوهنوردی خود قرار دهید.
• صعود، تمرین و کار در مناطق کوهستانی و برف‌گیر حتما باید با وسایل، لوازم و ابزار کوهنوردی اعم از لوازم فنی، پوشاک، تغذیه، امدادی و … همراه باشد.
• در صورتی که نمی‌توان شیبی را دور زد تا حد امکان باید ارتفاع گرفت تا در مسیر طولانی بهمن قرار نگیرید.
• در هنگام عبور ساکت باشید تا ارتعاشات صدا باعث ریزش بهمن نشود، ارتعاش یکی از عوامل مهم ریزش بهمن است. بنابراین، در جاهایی که خطر ریزش بهمن وجود دارد باید از فریاد پرهیز کنیم درواقع سکوت موجب می‌شود که بهتر متوجه ریزش برف شده و به موقع اقدام کنید.
• بهترین راه عبور از بهمن این است که بهمن را به طرف بالا صعود کنیم نه عرضی.
• برای عبور از بهمن، نباید فرد را با طناب یا وسیله دیگری حمایت کرد، چرا که ممکن است بهمن فرد را تکه‌تکه کند.
• از مسیرهای شناخته شده عبور کنید.
• تا حد امکان باید از بالای محدوده بهمن (نزدیک به تاج بهمن) عبور کنید تا حجم برف کمتری بالای سرتان باشد.
• با شنیدن کوچک‌ترین صدایی که حکایت از نشست، ریزش و سقوط بهمن دارد، منطقه را ترک کنید.

کلام آخر

در منطقه‌ای که حتی یک بار بهمن در آن به وقوع پیوسته، همیشه احتمال سقوط دوباره وجود دارد.

به خاطر داشته باشید، برای نجات فردی که زیر بهمن مدفون شده فقط ۳۰ دقیقه فرصت دارید. پس از ۳۰ دقیقه از دفن‌شدن در زیر برف تنها می‌توان امیدوار بود که فقط ۵۰ درصد از آسیب‌دیدگان، زنده بمانند.