جهان ریاضیات در نقاشی‌های پدر سبک «هنر دیدگانی»

نگاهی به نقاشی های وازارلی در موزه ژرژ پمپیدو پاریس

۲۰ سال پیش بود که ویکتور وازارلی٬ نقاشی مجارستانی در شهر پاریس درگذشت و دنیا٬ یکی از خلاق ترین نقاشان هنر معاصر را از دست داد. موزه جورج پمپیدو٬ که یکی از مطرح ترین پاتوق هنرمندان پاریس گرد است٬ از دیروز تا ۴ ماه دیگر٬ نمایشگاهی از آثار وکیتور وازارلی را به نمایش عمومی می گذارد. اگر تا خرداد ماه ۹۸ عازم فرانسه هستید٬ تماشای نقاشی های ویکتور را توصیه می کنیم.  او را پدر اُپ آرت یا هنر دیدگانی می نامند. او مبتکر این سبک بود که بر ظرفیت های کاربردی هنر انتزاعی تاکید دارد. جزییات نمایش آثار وی را در سایت موزه پمپیدو دنبال کنید.

وازارلی٬ دانشجوی پزشکی در دانشگاه بوداپست مجارستان بود. جایی که صدها دانشجوی ایرانی هم  اکنون به قصد پزشک شدن در انجا تحصیل می کنند. ۲ سال پس از اغاز دانشکده پزشکی٬ درس خود را نیمه تمام رها کرد و به دنبال معشوقه خود در عالم هنر رفت. وارد آکادمی هنر بوداپست شد و از طریق مُهوی ناگ با آثار مالویچ، واسیلی کاندینسکی، گرُپیوس، لوکُربوزیه و پیت موندریان آشنا شد. سخت تحت تاثیر زیبایی‌شناسی کنستروکتیویسم و کارکردگرایی باهاوس قرار گرفت.

او اوایل جنگ جهانی اول به پاریس رفت و تابعت فرانسوی گرفت. کارش را به عنوان طراح گرافیک شروع کرد. در سال ۱۹۴۴ به نقاشی رو آورد. بعد دست به جستجو و تجربه در زمینه‌های رنگ و خطای دید زد. هدف وازارلی ایجاد ارتعاش در شبکیه چشم تماشاگر است.

او برای این کار از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌کرد. آثار ابتدایی او شامل طرح‌های خطی سیاه و سفید روی کاغذ، ورق شفاف پلاستیک یا شیشه بودند ولی در دهه ۱۹۶۰ شکل‌های هندسی، مربع، دایره، مثلث، مستطیل و چندوجهی را با بهره‌گیری از اختلاف و تفاوت رنگ‌های درخشان و طبق قواعد ریاضی، طوری سازمان می‌داد که تصوری از جنبش، پیشایندگی و پس‌روندگی را به بیننده القا کنند.

نخستین کارهای ابتکاری او در اگهی های تجاری دیده شد که در آن نقاشی از روش هندسی الهام می گرفت. مثل کاندیسی و براک و پیکاسو. او دایره و مربع را با هم ترکیب میکرد در صورتی که این دو با هم کم مانوس هستند. چون یکی گرد ودیگری دارای بعد افقی و عمودی است.

ولی او توانست با آشتی دادن این دو شکل هندسی٬ ترکیب زیبایی به وجود آورد و ان دو را با هم مانوس کند. وی گذشته از آن برای هر رنگی وظیفه ای تعیین کرده و رنگ ها را استاندارد کرد و یک زبان برای رنگ ها با شرایط و مکان خاصی به وجود اورد. او با تکنیک چشم سومی که در بیننده ایجاد کرده است بیننده را در یک افق ما فوق دید یک تصویر می برد.

وازارلی همواره تلاش می‌کرد که هنرش برای همه قابل فهم باشد؛ یعنی نیازی نبود که بیننده، معلومات قبلی یا سابقه ذهنی مشخصی داشته باشد، بلکه با دیدن آثار او به سادگی از آن‌ها لذت می‌برد. او در کنار آثاری که خلق می‌کرد، همواره افکار و نظرات‌اش را می‌نوشت و در دسترس همه قرار می‌داد.

این متون در نشریات زیادی در امریکا و اروپا چاپ می‌شد. او از سال ۱۹۶۱ بیشتر در جنوب فرانسه می‌زیست و دو موزه در پُروانس به نام او نام‌گذاری شده‌اند. یک موزه در زادگاه‌اش، شهر «پِچ» مجارستان به نام وازارلی است.

دومین نمایشگاه آثار سریگرافی های ویکتور وازارلی ۲ سال پیش در جزیره کیش برگزار شد و درباره اش مقالات و پایان نامه های بسیاری دانشجویان رشته هنر تالیف کرده اند.