جایگاه زنان در تبلیغات صدا و سیما: از تبلیغ «پودر» و «پوشک» تا «روغن» و «قابلمه»

تاملی بر دستورالعمل حضور زنان در تیرزهای تبلیغاتی رسانه‌ملی

جایگاه زنان در تبلیغات صدا و سیما، کاملا مبتنی بر موازین و مقررات شرعی است و رسانه ملی، سخت گیری های بسیاری در پخش چهره و پوشش بانوان در تبلیغات تجاری دارد. این سخت گیری ها، به مراتب بیش تر از سخت گیری های مرسوم رسانه ملی در نمایش لباس و اندام بانوان در فیلم ها و سریال های تلویزیونی است.

با این حال، به نظر می رسد که با وجود سخت گیری های کمیسیون تبلیغات رسانه ملی در نمایش بانوان در تبلیغات خوش آب و رنگ شبکه های متعدد، همچنان جایگاه زنان در تبلیغات صدا و سیما، در سطح تبلیغ کالاهای خوردنی و پوشیدنی، محدود شده است.

تیزرهای تبلیغاتی صدا و سیما که با حضور چهره های زن شناخته شده در عرصه تبلیغات ساخته می شود، تجارت پرسودی را نصیب شرکت ها و موسسات سازنده قرار می دهد. بعضا شاهد استفاده از اعضای خانواده مدیران و صاحبان صنایع در تیزرهای تلویزیونی هستیم که در دنیای تبلیغات، خیلی مرسوم نیست.

تاملی بر ۳ اصل 

طبق اصل ۵۶ دستورالعمل ضوابط تولید آگهی تلویزیونی توسط اداره کل بازرگانی رسانه ملی، زن در نظام مقدس اسلامی از موقعیت ویژه ای برخوردار است و قوانین و احکام مقدس اسلام برای زن جایگاه رفیعی را قائل است، لذا استفاده از حضور خانم هادر آگهی های رادیو تلویزیونی مستلزم اعمال دقت های خاصی می باشد و باید جایگاه زن مسلمان و شئون او مد نظر باشد.

طبق اصل ۵۹، آگهی های رادیو تلویزیونی نباید تداعی کننده این امر باشد که اشتغال و تلاش زن ایرانی محدود به امور منزل است و در عرصه های علمی و فرهنگی حضور ندارد و بطور کلی زن مسلمان ایرانی نباید تحقیر شود.

طبق اصل ۶۲، آگهی‌ها نباید تداعی کننده این فکر باشد که زن‌ها از مردها ناتوان ترند و نقش هر کدام باید کامل و بی نقص مشخص شود.

آنچه که عیان است . . . 

برخی از بانوانی که در تبلیغات صدا و سیما حضور دارند و بعضا، پای ثابت بسیاری از تبلیغات هستند، در فضای اینستاگرام، چهره و رویه متفاوتی دارند و شماری از آن ها، کارشناسان رشته های مختلف علم و فناوری هستند که می توان از مهارت آنان در حوزه هایی به جز تبلیغات چند ثانیه ای نیز، استفاده کرد.

در سال ۹۸ که رهبر انقلاب از آن به عنوان سال رونق تولید یاد کرده اند، شایسته است که حضور بانوان به خصوص چهره های سرشناس تبلیغاتی و رسانه ای، بتواند جریان برنامه سازی سیما را به سمت و سوی معرفی فرصت های کسب و کار خانگی که رونق اقتصاد ملی را سبب می شود، سوق دهد.

برای پیش برد رونق ملی، رونق تولید و ارتقا بهره وری در صنعت کالا و خدمات، رسانه ملی به عنوان دانشگاه بزرگ چند رسانه ای، مسئولیت خطیری دارد که باید به آن توجه شود. وظیفه رسانه ملی در این حد نیست که برای جبران هزینه های هنگفت ساخت فیلم و سریال و مدیریت ده ها شبکه تلویزیونی و رادیویی، صبح تا شام مجریان گوناگون را در شبکه ها روی آنتن آورده و از آن ها برای جبران خدمات، درخواست شود که فلان عدد را به فلان سامانه ارسال کنند تا در قرعه کشی فلان برند و اسپانسر شرکت کنند.

علاوه بر این، در شان رسانه نیست که تمرکز تبلیغ پفک و عطر و شامپو و صابون و شیر و پودر رختشویی و قابلمه و آبمیوه، روی چهره و جذابیت بانوان استوار شود و حضور بانوان در عرصه های اقتصادی و تجاری، به تبلیغ چند ثانیه ای کالاهای مصرفی فوق الذکر، محدود شود. بیش از نیمی از جامعه فرهیختگان و دانشجویان ایرانی را بانوان تحصیل کرده، کار بلد، کارآفرین و ماهر تشکیل می دهد که حضور آنان در عرصه مدیریتی پایین دستی و بالا دستی سیاست و صنعت و اقتصاد، دیده می شود و در ۲ دهه اخیر نیز افزایش یافته است.

چند انتظار

چه خوب است که:

•  در سال رونق تولید، رسانه ملی از زنان کارآفرین و موفق ایرانی در برنامه سازی استفاده کنید.
• در سال رونق تولید، حضور زنان در تبلیغات صدا و سیما، محدود به پفک و پوشک و قابلمه و . . . نشود.
•  در سال رونق تولید، بانوان کارآفرین فرهیخته ایرانی در ۳۱ استان کشور، محصولات و خدمات و اختراعات و اکتشافات خود را در لابلای برنامه های رسانه ملی، معرفی و تبلیغ کنند.
•  در سال رونق تولید، از بانوان کارآفرین و موفق ایرانی برای تبلیغ محصولات دانش بنیان استفاده شود.
•  در سال رونق تولید، از بانوان موفق ۳۱ استان کشور، برای معرفی کتاب های خوب برای جامعه کم کتاب خوان ایران، استفاده شود.
•  در سال رونق تولید، حجم استفاده از بانوان جوان برای تبلیغ کالاهای مصرفی معمولی کاهش یابد.
•  در سال ۱۳۹۸، استفاده از بانوان متخصص در روند برنامه سازی، اجرا و هدایت برخی از پروژه های پایین دستی و بالادستی رسانه ملی، روند صعودی پیدا کند.

به نظر می رسد، تنها مصداق استفاده ابزاری از زنان در تبلیغات رسانه ملی، سوء استفاده از جنس برای جذابیت سازی و فرصت آفرین در کسب و کار و سرمایه داری نباشد و باید معیارهای دیگری هم در نظر گرفته شود. شاید، ارتقا پروتکل های تبلیغاتی سیما به منظور کاهش تمرکز تبلیغ کالاهای معمولی مصرفی توسط بانوان و افزایش چشمگیر نقش زنان در تبلیغ محصولات دانش بنیان که محصول پارک های فناوری و شرکت های استارت آپ دانش بنیان است، بتواند توجه جامعه زنان به خصوص قشر جوان را به اقتصاد دانش بنیان ثروت آفرین امروز ایران، جلب کند.

اینکه ما بانوان محجبه با روسری و مانتوهای رنگارنگ شیک و لاکچری را صبح تا شام برای تبلیغ پوشک و تخمه و لواشک و آبمیوه و روغن و فرش و قابلمه و مایع ظرفشویی و ماشین لباسشویی و اجاق گاز ببینیم، اصلا ایراد ندارد. اشکالی شرع و قانونی به این رویه وارد نیست. اما باید توجه داشت که آیا، سطح و قد و قواره بانوان ایرانی در عرصه اقتصاد و رونق ملی و رشد ناخالص ملی ایران (که مدیون همه بانوان ایرانی است)، در سطح خوردنی و پوشیدنی است؟

به امید آن که شاهد حضور جدی تر و ارتقا یافته حضور بانوان در عرصه برنامه سازی و تبلیغات در رسانه ملی در ایران عصر ۱۴۰۰ باشیم. آیا می توان پایانی بر حضور چهره های خشک مردان و زنان بور و چشم زاغ برای تبلیغ شامپو و صابون و سس و روغن و . . .  متصور شد؟