گرچه ما سعی می کنیم با حرف هایمان، افکار و درونیات خود را پنهان کنیم و به چیزی غیر از حقیقت امر تظاهر کنیم، اما بدن ما صداقت بیشتری دارد و آنچه را که مایل به برملا شدنش نیستیم آشکار می کند. در حقیقت، اگر به اطرافیان مان با دقت نگاه کنیم می توانیم به احوالات و درونیات آن ها پی ببریم. البته یادتان باشد که هرگز نباید عجولانه قضاوت کنید چون همه ی آدم ها مثل هم نیستند. یعنی اگر می خواهید رفتار کسی را تجزیه و تحلیل کنید، قبل از هر چیزی، باید چند نکته ی مهم را در نظر بگیرید. اول آنکه، مهم ترین چیزی که در ارزیابی رفتار دیگران باید به آن توجه داشته باشید این است که هر شخصی رفتارهای پایه ای مخصوص به خودش را دارد (رفتارهای پایه ای، رفتارهای تکرار شونده ای هستند که خارج از شرایط آزمایشگاهی یا درمانی رخ می دهند). علاوه بر این، باید شرایط وقوع یک رفتار را هم در نظر بگیرید. مثلاً درست است که قرار دادن دست ها به شکل ضربدری روی همدیگر را نشانه ی احساس ناامنی روانی می دانند، اما ممکن است این حالت در موقعیتی فقط به خاطر احساس سرما رخ داده باشد. بعد از آنکه موقعیتی را به صورت کلی تحلیل کردید می توانید نتیجه گیری درستی درمورد رفتار دیگران داشته باشید. در ادامه به ترفندهای روانشناسی ای می پردازیم که به شما کمک می کنند با یک نگاه، از اطرافیان تان شناخت پیدا کنید.
۱- دست دادن
نحوه ی دست دادن ما می تواند روی ذهنیت دیگران درباره ی ما تأثیر بگذارد. کارشناسان می گویند نحوه ی دست دادن به سه نوع تقسیم می شود:
متواضعانه: در این حالت، هنگام دست دادن، کف دست به سمت بالا قرار می گیرد
سلطه گرانه: در این حالت، هنگام دست دادن، کف دست به سمت پایین قرار می گیرد
بی طرفانه: در این حالت، هنگام دست دادن، دست های هر دو شخص به موازات هم قرار می گیرد
وقتی با آدم جدیدی آشنا می شوید، به نحوه ی دست دادنش دقت کنید. اگر به شیوه ی سلطه گرانه دست بدهد، یعنی خیلی بعید است که به نظر دیگران اهمیت بدهد و احتمالاً انتظار دارد که آن ها با او موافقت کنند. اگر می خواهید با کسی درباره ی موضوع مهم و بحث برانگیزی صحبت کنید یا او را در مورد چیزی یا کاری متقاعد کنید، بهتر است از روش متواضعانه یا بی طرفانه برای دست دادن استفاده کنید.
به رفتار بعضی از سیاستمدارها دقت کنید: آن ها وقتی می خواهند از یک بحث به نفع خودشان امتیاز بگیرند، دست به حرکات نامتعارفی می زنند (روی شانه ی دیگران می زنند یا دست آن ها را می کشند). به این ترتیب، ممکن است شخص مقابل، اعتماد به نفسی که تا قبل از آن داشت را در برابر او از دست بدهد. این نکته را به خاطر داشته باشید تا فریب دیگران را نخورید.
۲- خنده
به نحوه ی خندیدن دیگران دقت کنید. شما می توانید با یک نگاه اجمالی، خنده ی زورکی را از خنده ی واقعی تشخیص دهید چون هر یک از این لبخندها، ماهیچه های متفاوتی را در صورت درگیر می کنند:
خنده ی واقعی: ماهیچه های ریسوریوس را درگیر می کند. در این حالت، گوشه ی لب ها به طرف بالا کشیده می شوند، دور چشم ها چین می خورد و پوست پایین پیشانی ممکن است کمی پایین بیاید.
خنده ی زورکی: ماهیچه های به اصطلاح خنده را درگیر می کند. در این حالت، گوشه ی لب ها به دو طرف کشیده می شوند و بخش فوقانی صورت بی حرکت باقی می ماند.
اگر متوجه واقعی بودن خنده ی کسی شدید، می توانید مطمئن باشید که آن شخص با شما احساس راحتی می کند.
۳- حرکات نمادین
همه ی ما گهگاه در رفتارهایمان از حرکات رایجی مثل لایک نشان دادن استفاده می کنیم و تقریباً همه ی افراد متوجه معنای این حرکات می شوند. به این رفتارها، حرکات نمادین گفته می شود. به نحوه ی استفاده ی دیگران از این حرکات در ارتباطات شان دقت کنید:
این حرکات باید با موضوع صحبت شخص همخوانی داشته باشند
هر گونه عدم تناسب در استفاده از حرکات نمادین می تواند نشانه ی دروغگویی شخص باشد، یعنی زمانی که حرکت صورت گرفته با صحبت ها یا حالت صورت شخص همخوانی نداشته باشد. در این حالت، به زبان بدن شخص اعتماد کنید. چون با زبان بدن، سخت تر می توان دروغ گفت.
اگر کسی انگشت شستش را بالا ببرد و در عین حال لب هایش را جمع کند، این نشانه ی خوبی نیست. یعنی به احتمال زیاد، آن شخص با شما صادق نیست. یک موقعیت مشابه دیگر، زمانی است که شخص به شما «بله» می گوید و شانه هایش را بالا می اندازد.
۴- دست ها
بسته بودن حالت دست ها تقریباً همیشه از نگرانی و اضطراب یا بد بودن حال روحی شخص حکایت دارد:
گره کردن و فشردن مشت ها
نگه داشتن دست ها در یکدیگر
یک حالت مشابه دیگر، زمانی است که شخص برای نگه داشتن یک چیز کوچک از هر دو دستش استفاده می کند. این حرکات می تواند به شکل های مختلفی انجام شود و گاهی هم از چشم پنهان می ماند. این حرکات را اغلب در افراد مشهور می توان مشاهده کرد.
وقتی کسی دست های خود را با همدیگر نگه می دارد، یعنی برای به توافق رسیدن با چنین شخصی کار بسیار سختی در پیش دارید. به علاوه، این فشار روحی ممکن است ناشی از ریاکاری خود آن شخص باشد چون این کار به تلاش عاطفی خاصی نیاز دارد. به خاطر داشته باشید که هر چه دست های یک شخص در ارتفاع پایین تری قرار گیرد، وضعیت بدتر است.
اگر متوجه معذب بودن کسی شدید، سعی کنید به آرام شدن او کمک کنید. در اغلب موارد، برای آنکه بدن و ذهن شخص آرام بگیرد، کافی است او از انجام آن حرکت دست بردارد.
۵- کف دست ها
قرار گرفتن کف دست ها روی بازوی خود نشان می دهد که شخص سعی دارد احساسات منفی خود را بروز ندهد. این یک حرکت به صورت ناخودآگاه و برای آرام کردن و متعادل ساختن روحیه ی خود صورت می گیرد.
به انگشت های دست هم دقت کنید: وقتی دست ها در «حالت بسته» باشند گرچه نمی توان انگشت ها را دید اما انگشت ها به موازات زمین قرار می گیرند. با این حال، اگر متوجه شدید که کف دست شخص روی بازوی خودش قرار گرفته اما انگشت های دستش رو به بالا هستند، این بدان معنی است که آن شخص اعتماد به نفس زیادی دارد و به ندرت کنترل خود را از دست می دهد.
دست ها پایین و کف دست ها روی هم همدیگر، از مضطرب بودن شخص حکایت دارد.
به خاطر بیاورید که در کودکی وقتی کنار مادرتان راه می رفتید و دست او را می گرفتید، تا چه حد احساس امنیت می کردید. بچه ها بزرگ می شوند اما عکس العمل های آن ها تغییری نمی کند.
کاری کنید که شخص احساس راحتی بیشتری کند. سعی کنید موضوع صحبت را عوض کنید و اگر شخص ایستاده است پیشنهاد دهید که بنشیند. مهم ترین نکته این است که کاری کنید که او حالت دست هایش را فراموش کند و کنار بگذارد.
دست ها روی زانوها و در عین حال، تکان خوردن، یعنی دیگر باید مکالمه را تمام کنید.
کارشناسان به این رفتار «آمادگی در حالت نشسته» می گویند. وقتی شخص در سر جایش شروع به تکان خوردن می کند، یعنی می خواهد از صحبت کردن خودداری کند و به شدت احساس معذب بودن می کند.
سعی کنید موضوع صحبت را عوض کنید. اگر درباره ی موضوع خوشایندتری شروع به حرف زدن کنید، احتمالاً شخص مقابل آرام می گیرد و ادامه ی مکالمه راحت تر می شود.
۶- تغییر حالت دست ها
وقتی دست هایمان را پشت مان قرار می دهیم، به صورت ناخودآگاه، قسمت های آسیب پذیر بدن مان را نشان می دهیم. یک شخص تنها زمانی این حرکت را انجام می دهد که در آن لحظه احساس اعتماد به نفس یا برتری کند. به احتمال زیاد، این شخص چیزی برای پنهان کردن ندارد و با شما کاملاً صادق است (چون حتی یک دروغ کوچک هم باعث اضطراب می شود).
در مواقعی که احساس معذب بودن می کنید، سعی کنید از این حرکت استفاده کنید تا احساس بهتری پیدا کنید. این حالت به شما اعتماد به نفس بیشتری می دهد.
۷- تخمین میزان اضطراب افراد
حرکات کوچکی مثل مرتب کردن موها و موارد جزئی ای از این دست، از نگرانی و اضطراب در شخص حکایت دارند. یعنی شخص در آن لحظه احساس اضطراب می کند.
مردها معمولاً به صورت شان دست می کشند
زن ها به گردن، لباس ها و موهای خود دست می کشند
این حرکات به آن ها کمک می کند به ضربان قلب خود تعادل بخشند و آرام بگیرند.
بازی با مداد و خودکار، سوت زدن و تکان دادن پاها هم همین معنی را دارند. اگر متوجه اضطراب کسی شدید، با او در مورد یک موضوع مثبت و خوشایند شروع به صحبت کنید.
۸- پاها
تکان دادن پاها و ضربه زدن با آن ها معمولاً از معذب بودن شخص حکایت دارد. اما این مسأله همیشه درست نیست و نکاتی وجود دارد که باید آن ها را بدانید:
وقتی شخصی سرعت تکان دادن پاهایش را بیشتر می کند، احتمالاً یعنی چیز خوشایندی شنیده.
وقتی کسی یکباره دست از تکان دادن پاهایش می کشد، به این معنی است که چیزی حال روحی او را به شدت و احتمالاً به شکلی منفی تغییر داده.
به هر تغییری مشابه این موارد، به ویژه در جلسات کاری، دقت کنید. با این کار می توانید بهتر متوجه شوید که مکالمه را باید چطور ادامه دهید.
اگر شخصی در حال نشسته یک پای خود را روی دیگری بیندازد و بعد شروع به دست کشیدن به زانهاویش کند، یعنی چیزی اعتماد به نفس او را به خطر انداخته. این نکته را حتماً به خاطر داشته باشید.
۹- حالت بدن
باز کردن پاها از هم: این شخص سعی دارد در خود اعتماد به نفس ایجاد کند، یعنی چیزی باعث شده او احساس راحتی نکند. هر چه فاصله ی بین پاها بیشتر باشد، نگرانی شخص بیشتر است.
ضربدری کردن پاها: این کار دقیقاً برعکس حالت قبل است. این حرکت، ایستادن را سخت می کند، بنابراین درصورت وقوع احتمالی یک خطر، کار زیادی از شخص ساخته نیست. این یعنی آنکه او در آن لحظه به هیچگونه خطری فکر نمی کند و احساس راحتی و آرامش می کند.
علاوه بر این، همیشه به حالت پاها دقت داشته باشید.
پاشنه ی پا روی زمین، پنجه رو به بالا: این شخص حال روحی خوبی دارد. ممکن است چیز خوب و خوشایندی شنیده باشد. او شاید ساکت بماند، اما پاهایش او را لو می دهند.
پاشنه ی پا رو به بالا و پنجه روی زمین: این حالت از آمادگی شخص برای انجام کاری حکایت دارد. ممکن است قصد رفتن یا تغییر موضوع صحبت را داشته باشد و قصدش هر چه که باشد، آمادگی انجامش را دارد. شاید هم به این فکر می کند که آیا باید به شما حقیقت را بگوید یا دروغی سر هم کند و به احتمال زیاد، در این حالت، به جلو خم شده است (چون برای دروغ گفتن همیشه به تلاش عاطفی بیشتری نیاز است).
توی این زمینه کتاب «زبان بدن» از آلن پیز رو سعی کنین بخونین که خیلی جامعه هر چند خیلی هم جدید نیست.