درمان سیاتیک کمر: افزایش دامنه حرکتی و انعطاف ماهیچه­ با فیزیوتراپی

بنا به گفته متخصصان کلینیک ستون فقرات امید سیاتیک به احساس درد در طول عصب سیاتیک گفته می‌شود.  این درد هنگامی شروع می‌شود که دیسک بیرون زده، خار استخوانی یا استنوز نخاعی بخشی از این عصب را تحت فشار قرار دهد.  درد معمولاً در کمر شروع شده، به لگن تیر می‌کشد و سپس در طول پاها امتداد می‌یابد.

معمولاً سیاتیک تنها یک طرف بدن را درگیر می‌کند، ولی در موارد متعددی دیده شده که بیماران درد را در هر دو طرف بدن گزارش کرده‌اند. برخی از عوامل در این عارضه نقش دارند از جمله تحرک بیش از حد یا بسیار کم ستون فقرات کمری، عضلات کوتاه و خشک در کمر یا پاها و طرز قرار گیری نامناسب بدن.

اگرچه درد همراه با سیاتیک بسیار شدید است ولی در اکثر موارد می‌توان آن را با مصرف مسکّن‌های بدون نسخه و فیزیوتراپی تسکین داد.  با انجام حرکات کششی مناسب، تمرینات تقویتی و مکانیک بدن، بیمار می‌تواند با همکاری فیزیوتراپ خود درد را تسکین داده و در عین حال در آینده نیز از عود کردن درد پیشگیری کند.

علل سیاتیک

سیاتیک غالباً در اثر بیماری‌های تحلیل رونده ستون فقرات رخ می‌دهد.

• فتق دیسک ناحیه کمری
• بیماری‌های تحلیل رونده دیسک
• استنوز فقرات کمری (باریک شدن کانال نخاعی و فشار آوردن بر اعصاب)
• مهره‌رانش باریکه‌ای (شکستگی در بخش‌های بین‌مفصلی کمری که در نتیجه آن یک مهره از روی مهره زیرین خود به جلو می‌لغزد)

علائم

سیاتیک چندین علامت دارد. برخی از علائم سیاتیک عبارتند از:

• درد دائمی در یک طرف باسن یا پا، در موارد نادر در هر دو طرف
• دردی که از کمر یا باسن شروع شده و در طول عصب سیاتیک تیر می‌کشد – به پشت ران‌ها و ساق‌ها و پایین پا
• احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف یا سوزش در پاها
• ضعیف، بی‌حسی یا دشواری در حرکت دادن پا
• درد لگن
• حس  سوزش یا خارش در پا
• درد شدید و تیر کشنده در یک پا که ایستادن یا راه رفتن را دشوار کند

تشخیص سیاتیک

به نقل از ارتوپدی فنی  امید در مراجعه به پزشک، کایروپراکتور (درمان‌گر دستی) سوالاتی را از بیمار پرسیده و معایناتی انجام خواهد داد. پزشک چندین آزمایش تصویربرداری تجویز خواهد کرد تا دید کاملی از ستون فقرات بیمار به دست آورد. به محض اینکه پزشک توانست علت عارضه را تشخیص دهد، وی یک طرح درمان برای بیمار خواهد نوشت و ممکن است از وسایل اصلاحی ارتوپدی فنی برای بیمار استفاده کنید.

درمان فیزیوتراپی برای سیاتیک

در بیشتر موارد شدید آسیب کلی به ریشه عصب در ناحیه کمر، درمان‌های محتاطانه (مانند فیزیوتراپی) اغلب نتایج بهتر و سریع‌تری از جراحی یا داروی مسکّن (حتی مسکّن‌های بسیار قوی) دارد. فیزیوتراپ در همکاری با بیمار یک طرح درمان منحصر به فرد را طراحی می‌کند که بهبودی شخص را تسریع کند، از جمله تمرینات ورزشی و درمان‌هایی که باید در خانه انجام گیرند. فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا به سبک زندگی و فعالیت‌های نرمال خود بازگردد. زمانی که برای درمان این عارضه مورد نیاز است برای هر بیمار  متفاوت است، ولی در ۴ الی ۸ هفته بهبودی زیادی حاصل خواهد شد، وقتی که تمرینات قرار گیری صحیح بدن، کاهش درد، کششی و تقویتی تا حد کافی انجام شود. جهت درمان درد سیاتیک باید به متخصص ستون فقرات مراجعه کنید.

در ۲۴ الی ۴۸ ساعت اول پس از تشخیص آسیب کلی به ریشه عصب در ناحیه کمر، فیزیوتراپ به بیماران توصیه می‌کند تا:

• با خودداری از انجام فعالیت‌هایی که باعث وخامت علائم بالینی می‌شود، مثل بلند کردن وزنه، از ناحیه آسیب دیده مراقبت کنند.
• از استراحت بیش از حد خودداری نمایند.
• اطراف خانه فعال باشند و چندین بار در روز پیاده‌روی‌های کوتاه‌مدت انجام دهند. تحرک درد و خشکی را کاهش داده و به شخص کمک می‌کند احساس بهتری داشته باشد.
• هر دو ساعت به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه روی ناحیه دردناک بسته یخ بگذارند.
• روی صندلی‌های سفت بنشینند. مبل‌های راحتی و صندلی‌های نرم باعث تشدید علائم می‌شوند.
• با پزشک درباره سایر گزینه‌ها صحبت کنند، مثل دارو یا آزمایشات تشخیصی.

به نقل از کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی امید برخی از تمرینات ورزشی برای کسانی که آسیب کلی به ریشه عصب در ناحیه کمر دارند مناسب‌تر است. فیزیوتراپ درباره گزینه‌های درمانی با بیمار صحبت خواهد کرد. برای مثال:

• تمرینات در آب می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای فعالیت فیزیکی باشد، در زمانی که سایر تمرینات ورزشی دردناک هستند.
• آن دسته از تمرینات ورزشی که فیزیوتراپ برای کاهش درد پا برای بیمار جویز کرده، از اهمیت زیادی برخودار هستند.
• تمریناتی که حرکات چرخشی و خم کردن زیادی در آن دیده می‌شود شاید برای بیمار مفید باشد و شاید نباشد. فیزیوتراپ یک برنامه ورزشی شخصی را برای بیمار طراحی می‌کند تا دستیابی به اهداف خاص هر بیمار ممکن شود.
• تمرینات با وزنه، اگرچه بسیار مهم هستند، ولی باید به شیوه صحیح انجام گیرند تا از وارد آمدن فشار به کمر جلوگیری شود.

نتایج درمان

کاهش درد و سایر علائم

فیزیوتراپ به بیمار کمک می‌کند تا نحوه اصلاح کردن فعالیت‌هایی که باعث ضایعه شده است یا اجتناب از آنها را بشناسد، تا بهبودی ضایعه آغاز شود. فیزیوتراپ از انواع مختلف درمان و تکنولوژی‌ها بهره می‌گیرد تا درد و علائم آن را کنترل کرده و کاهش دهد. درمان شخص، بر اساس وضعیت وی، شاید شامل تمرینات مشخص حرکتی، کشش مکانیکی، استفاده از پک سرد و گرم و الکتروتراپی خفیف مانند تحریک الکتریکی عصب باشد.

افزایش تحرک

فیزیوتراپ فعالیت‌ها و درمان‌هایی را انتخاب می‌کند تا به بازیابی توانایی شخص برای انجام حرکات طبیعی در مفاصل خشک کمک کند. این تمرینات شاید با حرکات “غیر فعال” آغاز شود که در این حرکات فیزیوتراپ تمرینات را برای بیمار انجام می‌دهد تا ستون فقرات بیمار را حرکت دهد و سپس بیمار به سطح تمرینات فعال برسد که شخصاً حرکات کششی و تمرینات را انجام دهد. می‌توان این تمرینات را در منزل یا محل کار انجام داد تا به تسریع بهبودی و تسکین درد کمک کرد.

افزایش انعطاف 

فیزیوتراپ معایناتی را انجام می‌‎دهد تا مشخص شود که عضلات بیمار خشک هستند یا خیر و سپس به بیمار کمک می‌کند تا این عضلات را با حرکات کششی نرم کند، سپس به بیمار نحوه انجام حرکات کششی در منزل آموزش داده می‌شود.

افزایش قدرت

اگر فیزیوتراپ عضله ضعیف یا آسیب دیده‌ای را پیدا کند، به بیمار آموزش خواهد داد تا با انجام تمرینات صحیح قدرت و چابکی عضله را بصورت ثابت و یکنواخت بازیابی نماید. تمرینات “تقویت عضلات مرکزی بدن” غالباً برای بازیابی قدرت و هماهنگی عضلات دور کمر، لگن، شکم و باسن انجام می‌شود.

افزایش استقامت

بازیابی استقامت عضلانی امری بسیار مهم پس از یک ضایعه است. فیزیوتراپ یک برنامه تمرینی را برای بیمار تهیه می‌کند تا به وی کمک کند استقامت عضلانی پیش از ضایعه را دوباره به دست آورده و آن را بهبود ببخشد.

بهبود طرز قرارگیری بدن

فیزیوتراپ به بیمار نحوه بهبود بخشید طرز قرار گیری بدن را آموزش خواهد داد تا فشار از روی ناحیه صدمه دیده برداشته شود، فرآیند بهبودی آغاز شده و با بیشترین سرعت ممکن ادامه یابد.

بازگشت به فعالیت‌های روزمره

فیزیوتراپ درباره سطح فعالیت‌های بیمار با وی صحبت کرده و از این اطلاعات برای هدف گذاری فعالیت‌های شغلی، ورزشی و روزمره استفاده می‌کند. طرح درمان به بیمار کمک می‌کند تا به امن‌ترین، سریع‌ترین و موثرترین روش ممکن به اهداف خود برسد. برای موارد درد ستون فقرات و پای ناشی از آسیب کلی به ریشه عصب در ناحیه کمر، فیزیوتراپ روش‌های صحیح بلند کردن اجسام (موسوم به مکانیک بدن) را به بیمار آموزش خواهد داد که این تمرینات به وی کمک می‌کند تا از تشدید علائم در ستون فقرات پیشگیری کند. به محض کنترل شدن یا فروکش کردن درد، بیمار باید طرز قرار گیری صحیح بدن و عادات حرکتی جدید را ادامه دهد تا درد کمر کاملاً متوقف شده و سلامت خود را بازیابد.

سایر درمان‌های موجود برای سیاتیک

بادکش:

یکی از انواع درمان‌های جایگزین سنتی بادکش درمانی است که در آن از یک مجموعه بادکش مخصوص استفاده می‌شود.  این بادکش‌ها با برنامه روی پوست بیمار قرار داده می‌شوند تا روی پوست حالت مکش ایجاد کنند. بادکش کردن باعث می‌شود تا خون راکد و سموم بدن از بافت خارج شده و بدن بتواند آن را تخلیه کند. به محض تخلیه شدن خون و سموم، بافت شروع به التیام یافتن می‌کند.

سوزنکاری خشک:

به وارد کردن سوزن‌های بسیار نازک به نقاط ماشه‌ای یا عضلات خشک در اطراف ناحیه دردناک بدن بیمار سوزنکاری خشک می‌گویند.

 درمان دستی:

یکی از انواع مخصوص فیزیوتراپی که با دست و بدون استفاده از ابزار یا دستگاه انجام می‌شود درمان دستی می‌گویند. فیزیوتراپ از دست‌های خود برای وارد کردن فشار بر بافت عضله و مفاصل استفاده می‌کند تا درد کمر را تسکین دهد.

تحرک مفاصل:

تحرک مفاصل یکی از انواع تکنیک‌های تمرینات غیرفعال با کمک دست است که برای درمان عارضه‌های عضلانی – اسکلتی انجام می‌شود. این تکنیک نوعی از درمان دستی است که بیشتر متخصصین فیزیوتراپی از آن بهره می‌گیرند.

انقباض.

انقباض به نوعی از درمان با کاهش فشار گفته می‌شود که فشار را از روی ستون فقرات برمی‌دارد و در درمان بسیاری از علائم سیاتیک در عضلات مرکزی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوالات متداول

چه نوعی از فیزیوتراپی برای من مناسب است؟

تمام انواع فیزیوتراپی با دانش و تجربه به دست آمده‌اند تا بیمارانی که در اثر آسیب کلی به ریشه عصب در ناحیه کمر به درد کمر و پا مبتلا شده‌اند را درمان کنند. بیمار بهتر است این موارد را در نظر بگیرد:

• متخصص فیزیوتراپی که در درمان بیماران مبتلا به مشکلات ارتوپدی و عضلانی – اسکلتی تجربه دارد.
• متخصص فیزیوتراپی دارای برد تخصصی یا کسی که دوره تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) یا دستیاری (رزیدنسی) خود را به پایان رسانده باشد. این شخص، دانش، تجربه و مهارت‌های پیشرفته‌ای دارد که می‌تواند مشکل بیمار را درمان کند.

فیزیوتراپی چگونه می‌تواند در یافتن علت درد سیاتیک موثر باشد؟

درمان‌های فیزیوتراپی علاوه بر برطرف کردن علائم سیاتیک از طریق حرکات کششی و دیگر تمرینات ورزشی، می‌توانند برای یافتن علت درد سیاتیک نیز موثر باشند. در جلسه فیزیوتراپی، درمانگر سوالاتی را از بیمار درباره علائم وی می‌پرسد تا طرح درمان مناسبی برای وی تدوین کند.

همچنین سوالاتی را درباره زمان شروع درد و محل دقیق درد از وی پرسیده می‌شود. پزشک از بیمار خواهد خواست تا میزان درد خود را بصورت یک عدد از یک تا ده بیان کند که ده بیشترین میزان درد است. همچنین سوالاتی درباره داروها و تمریناتی که برای درمان درد تجویز شده و آیا موثر بوده‌اند یا خیر نیز پرسیده خواهد شد.

آیا می‌توان از سیاتیک پیشگیری کرد؟

بیماران می‌توانند اقدامات خاصی را برای کمک به کاهش احتمال ابتلا به سیاتیک انجام دهند. وقتی شخص بطور منظم در وضعیت‌های ایستا مثل دراز کش، نشسته یا ایستاده قرار بگیرد احتمال بروز علائم سیاتیک افزایش می‌یابد. بنابراین شخص باید به کرات موقعیت خود را تغییر دهد یا در وقفه‌های استراحتی کوتاه حرکات کششی انجام داده و کمی قدم بزند. از آن جایی که بافت دیسک مهره‌ها معمولاً خونرسانی ضعیفی دارد – مخصوصاً در وضعیت‌های ایستا – قدم زدن به رسیدن مواد مغذی به بافت دیسک کمک زیادی می‌کند. تمرینات ورزشی منظم نیز تا حد قابل ملاحظه‌ای علائم سیاتیک را تسکین می‌دهد. البته اگر یک فعالیت خاص باعث تشدید درد می‌شود، باید از انجام آن دست کشیده و به خود استراحت دهید تا درد فروکش کند و به حد قابل تحملی برسد.

آیا سیاتیک مرگبار است؟

اگرچه سیاتیک می‌تواند تبدیل به دردی مزمن و بسیار شدید شود ولی به ندرت مرگبار است. در عین حال، مبتلایان به سیاتیک باید به دنبال درمان مشکل خود از طریق مراجعه به یک درمان‌گر دستی (کایروپراکتور) باشند.

نتایج فیزیوتراپی چه مدت دوام خواهد داشت؟

معمولاً اولین جلسه ۱ ساعت و ربع طول می‌کشد. هر جلسه نیز بین ۴۵ تا ۶۰ دقیقه زمان می‌برد. مدت زمان هر جلسه به احتیاجات بیمار بستگی دارد و درمان‌گر این موارد را با بیمار در میان خواهد گذاشت.

آیا فیزیوتراپی درد خواهد داشت؟

فیزیوتراپی نباید درد داشته باشد بلکه باید درد را تسکین دهد. هرچند با بازیابی تحرک مفاصل و عضلات، سطح درد نیز زیاد و کم می‌شود. ممکن است بخاطر استفاده از عضلاتی که ضعیف شده‌اند یا در حال ریکاوری هستند درد خفیفی را تجربه کنید. این پاسخ طبیعی بدن به درمان است. داشتن ارتباط کلامی خوب با فیزیوتراپ به کم کردن هرچه بیشتر درد کمک خواهد کرد. پزشک می‌خواهد درد شما هر چه سریع‌تر از تسکین پیدا کرده و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

درمان دستی چیست؟

اصطلاح “درمان دستی” به نوعی از درمان با کمک دست برای عضلات، تاندون‌ها، لیگامان‍‌ها و مفاصل اطلاق می‌شود. تماس دست یکی از الزامات این نوع درمان است. وقتی درمان با کمک دست با تمرینات ورزشی و آموزش این تمرینات ترکیب می‌شود بهترین نتیجه را برای بیمار رقم می‌زند. در آخر ریکاوری سریع‌تر انجام شده و خرج کمتری برای بیمار در پی خواهد داشت.

درمان دستی شامل طیف وسیعی از تکنیک‌های پیچیده است که با دست انجام شده و تنها درمان‌گرهای مجرب و آموزش دیده می‌توانند این تکنیک‌ها را اجرا کنند. این تکنیک‌ها شامل حرکت دادن بافت نرم و مفاصل اسکلتی با کمک دست است. هدف از تکنیک‌های درمان دستی کاهش درد و افزایش عملکرد عضلات است. واحدهای درسی رشته درمان دستی در ایالات متحده چهار ساله هستند و در دوره تخصص با تأکید بر تجربه عملی، آموزش تئوری و امتحانات جامع تدریس می‌شوند.