آینده اقتصاد ایران و بررسی تکانه‌های ۶ سال دولت تدبیر و امید

از میدان فردوسی تا سعادت آباد تهران در یک نگاه

ایران عزیز ما، دهه اول و دوم قرن بیست و یکم را با شدید ترین تحریم های بین المللی که علیه یک کشور در یک قرن اخیر وضع شده است، آغاز کرده تا شاهد یک جنگ اقتصادی تمام عیار علیه ساختاری باشیم که ۴ دهه بیش‌تر از تاسیس آن نمی گذرد و طولانی ترین جنگ قرن بیستم را نیز تجربه کرده است. در دهه نود هجری شمسی که مثل دهه شصت هجری شمسی، دوران نوستالژیک و عجیبی را برای مردم ایران رقم زده است، شاهد دو جنگ یکی از سال ۱۳۹۱ و دیگری از سال ۱۳۹۷ بودیم.

جغرافیای ایران از نبردهای نظامی دور مانده و غرش موشک های نقطه زن ایران، توان بازدارندگی نظامی را به حدی رسانده که امکان برخورد نظامی رو در رو دولت های متخاصم با ایران در منطقه و جهان را از دستور خارج کرده است. با این حال، جنگ های اقتصادی، تلفات زیادی داشته و بی ثباتی فضای  کسب و کار ایران در یک دهه اخیر در کنار نوسانات عجیب و غریب شاخص های کلان اقتصادی مثل تورم، یادگارهای التهابات اقتصادی ایران امروز است.

از اوایل دهه نود، شاهد یک سوم شدن ارزش پول ملی شدیم. موج بزرگی در بازار به پا کرد و همگان تلاش کردند تا ارزش دارایی های منقول و غیر منقول خود را با ارزش روز پول، تراز کنند. این یعنی افزایش قیمت ارز و سکه و طلا و مسکن. در جریان تحریم های جدید که از سال ۱۳۹۷ توسط دولت ترامپ آغاز شد، مثل سال ۱۳۹۱، قیمت انواع ارز روند صعودی به خود گرفت به گونه ای دلار ۴۲۰۰ تومانی اردیبهشت ۹۸ به حدود ۱۹ هزار تومان در پایان شهریور ۹۸ رسید که در تاریخ جمهوری اسلامی، بی سابقه بود.

اگر چه تب دلار زود فروکش کرد و از مهر ۹۷ تا آبان ۹۸، دلار حدود ۴۰ درصد کاهش یافت و به کانال ۱۱ هزار تومان بازگشت. همه این اتفاقات سبب شد که شاخص کل بورس که پیش از تحریم های سال ۹۷، زیر ۱۰۰ هزار واحد بود، با موج جدید تورم، به بیش از ۳۰۰ هزار واحد در آبان ۹۸ برسد و همچنان تکنیکالیست های بورس را به عبور از ۵۰۰ هزار واحد تا سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، خوش بین کند.

از ۱۳۹۷ که سال عجیب در اقتصاد ایران بود، خودرو و مسکن نیز بیش از ۲۰۰ درصد رشد را تجربه کرد و اکنون با وجود کاهش چمشگیر معاملات در این بازارها، قیمت ها وارد مدار نزولی شده است و این را شاخص های بانک مرکزی و آمار معاملات مسکن در نیمه اول سال ۹۸ در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، به وضوح نشان می دهد.

دلار که زمانی تا ۱۹ هزار تومان رفته بود، تا ۱۱۰۰۰ تومان افت کرد و هم چنان پس از آرام شدن جو پس از تراژدی بنزین ۳۰۰۰ تومانی، به همین کانال باز می گردد تا منتظر محرک قوی و سیگنال های بنیادی موثر برای تداوم رشد قیمتی دلار در سال های آینده باشیم.

بازار کالا های با دوام وسرمایه ای نیز چنین سرنوشتی را با شتاب کم تری تجربه کرده  است. قیمت انواع خودرو به نسبت فروردین ماه ۹۸ کاهش یافته ولی سرعت کاهش قیمت در این بازار، اندک است. تراژدی بنزین هم شاید تا مدت ها، از کاهش قیمت، ممانعت کند.

درس از گذشته نزدیک

بازار بورس ایران که به قول فایننشیال تایمز آمریکا، پر سود ترین بورس جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی بوده، در حالی به رشد قابل توجه خود ادامه می دهد که خاطرات تلخی را از جهش قبلی در زمان جنگ اقتصادی سال ۱۳۹۱ به جا گذاشته است. در آن دوره نیز، رکورد شکنی های بورس درست پس از فروکش کردن تب بازار طلا و ارز آغاز شد.

در بیست و ششم دی ماه سال ۱۳۹۲، شاخص کل به ۸۹ هزار واحد رسید. در سال ۱۳۹۲،‌ قیمت ارز از ۳۶۰۰ تومان به ۲۹۰۰ تومان کاهش یافت و از زمستان سال ۹۲ شاهد افت شاخص کل بودیم. ۴ سال پس از آن دوران، بورس در کما بود تا این که در دولت دوم حسن روحانی، بورس رشد کرد و امروزه از مرز ۳۰۰ هزار واحد شاخص کل عبور کرده است.

بر خلاف انتظار بعضی از کارشناسان، نمی توان انتظار افت قابل توجه شاخص کل بورس و قیمت سهام را مثل آن چه در سال ۹۲ رخ داد، داشت. چرا که در آن زمان، حجم معاملات سهام، کم تر از ۱۰۰ میلیارد تومان در روز بود در حالی که امروزه حجم معاملات روزانه سهام در بورس و فرابورس به حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان رسیده است. یعنی حدود ۲۰ برابر ۶ سال پیش.

از طرفی، ما شاهد اشباع قیمت در ارز و خودرو و ملک و طلا هستیم. رکود در بازار موازی و کف بودن قیمت ها در سهام، سبب شده تا شاهد هجوم مردم به ۱۰۶ کارگزاری ۳۱ استان کشور برای دریافت کد بورس و ثبت نام در سامانه سجام و خرید و فروش سهام باشیم.

از مهر ۹۷ تا آبان ۹۸، بسیاری از سهام بین ۵۰ تا ۱۰۰۰ درصد افزایش قیمتی را تجربه کرده و گزارش های نیمه  دوم سال ۹۸ شرکت های بورسی، به خصوص در گروه دارویی و سیمانی و قندی و پترو-پالایشی، نوید روزهای طلایی و پرسودی را برای سهامداران صبور می دهد.

ما در سال ۹۸ شاهد نقد شدن دلار های خانگی در بازار و تزریق آن به بازار بورس بودیم. انتظار می رود که این روند هم چنان تا سال ۱۴۰۰ ادامه دار باشد و مسکن در وضعیت رکود خود، جذابیتی برای سرمایه گذاری نداشته باشد.

در ماه های آینده

در ماه های آینده، شاهد خصوصی سازی و عرضه اولیه سهامی چون پدیده، باشگاه استقلال، پرسپولیس، بازار ایران مال و واگذاری گسترده سهام دولت در ۶ پالایشگاه نفتی کشور خواهیم بود که در کنار عرضه اولیه های جذاب فرابورس با سود ۲۰ درصد در ۵ روز، اکوسیستم جذابی را برای میلیون ها بورس باز ایرانی رقم خواهد زد.

هنوز خیلی از مردم خبر ندارند که افزایش قیمت بنزین، یعنی رونق در بورس انرژی و افزایش قیمت هر سهم بورس انرژی در بلند مدت. هنوز خیلی ها خبر ندارند که شرکت بورس اوراق بهادار تهران که کار نظارت و سازماندهی و هدایت بازار بورس ایران را بر عهده دارد، در قالب یک شرکت سهامی عام بوده و سهامش در بورس، در نماد «بورس» معامله می شود.

هنوز خیلی از مردم خبر ندارند که برج ۱۷ طبقه شرکت بورس در بلوار شهرداری سعادت آباد تهران با مساحت کل زیر بنا: ۳۳۷۶۸ مترمربع و قیمت روز ۳۰۰۰ میلیارد تومانی، در صورت های مالی شرکت بورس، تجدید ارزیابی نشده است! آیا سیگنال بهتری برای «بز خری» در بازار بورس نیاز داریم؟

هنوز خیلی ها خبر ندارند که آزاد سازی سهام عدالت، انقلابی در فرابورس به پا می کند و ۲۰ درصد کل سهام فرابورس ایران، در اختیار سهم «بورس» است. هنوز خیلی از مردم خبر ندارند که هر سهم غول آروماتیک جهان (پتروشیمی نوری)، کم تر از ۲۵ سنت در بورس ایران است.

هنوز خیلی از مردم خبر ندارند که ۹۸ درصد نیاز دارویی کشور توسط شرکت های تولید کننده دارو در بازار بورس ایران تولید و عرضه می شود و بزودی شاهد غوغایی در سهام تحریم ناپذیر دارویی در بورس خواهیم بود و ۲ درصد باقمیانده هم توسط شرکت های دانش بنیان تا سال ۱۴۰۰ تامین می شود.

احتمالا در روزهای آینده و ماه های آینده، بسیاری به شما خواهند گفت که بازار بورس، حباب دارد. این افراد به ظاهر کارشناس، در حالی از حباب در بورس ایران سخن می گویند که نمی دانند هنوز در اقتصاد ایران، چیزهایی وجود دارد که می توان آن را زیر ۲۰۰۰ ریال خرید کرد و آن بعضی از سهام گروه بانکی، خودرویی و لیزینگی است که سودآوری شیرینی را برای سهامداران صبور تا چند سال آینده به ارمغان خواهند آورد و امروز، به قیمت چند سال پیش معامله می‌شوند.

آینده اقتصاد ایران بر تحلیل و کسب و کارهای مجازی استوار خواهد بود و اگر خود را مجهز به دانش روز به منظور ورود به بازار های علمی مثل بورس و رمز ارزها و استارت آپ ها نکنیم، فرصت های زیادی را به اسارت ذهن فریبکار خود در می‌آوریم. فراموش نکنیم که مردم، «قیمت» خیلی چیزها را در بازار می‌دانند، اما «ارزش» خیلی چیزها را خیر!