بازارگردان چیست و چه وظایفی در بورس دارد؟

بازارگردان یا market maker یک شخص حقیقی یا حقوقی است که سهام را در قیمت مشخصی در سیستم معامله گری، خرید و فروش می کند. مارکت میکر ها، بازار ساز هستند و تلاش می کنند تا از نوسانات شدید قیمت سهام، بکاهند. سیستم معاملاتی بازار بورس تصمیم میگیرد که بازارگردان هر روز چه میزان سهام را بخرد یا بفروشد. البته معاملات الگوریتمی و ربات ها هم در روزگار امروز بورس، نقش زیادی در کمک رسانی به بازارگردان ها برای ارتقا عملکرد در طول ساعت معاملاتی دارند.

افزایش نقدشوندگی و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار و کنترل قیمت سهم در محدوده معین و کاهش هزینه های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش از اصلی ترین وظایف و اهداف بازارگردان ها است. تا مهر ۹۹، ۱۳۰ شرکت از ۷۵۰ شرکت بازار سرمایه ایران، بازارگردان داشته اند که این رقم تا سال ۱۴۰۰ شمسی افزایش می یابد.

صندوق بازارگردانی ۱۰۰۰ میلیارد تومانی ایران خودرو (خودرو) راه اندازی شد که خبر خوبی برای بازار است. قیمت هر سهم غول خودروسازی خاورمیانه به حدود ۱ سنت در هفته اول مهر ۹۹ رسید!

مدتی است که پس از اصلاح بالای ۲۵ درصدی شاخص کل بورس ایران از اواخر مرداد تا نیمه نخست مهر ماه، دولت شرکت های بورسی را موظف کرده است که از خدمات بازارگردان استفاده کنند. بازارگردان ها می توانند نقش مهمی در هدایت جریان نقدینگی و جلوگیری از سفته بازی و صف های فروش میلیونی داشته و فضای آرام و با ثباتی را در بورس ایجاد کنند.

اگر چه بورس ایران، عمق کمی دارد و با مسائلی چون بی اطلاعی اکثریت سهامداران از اصول سرمایه گذاری و دامنه نوسان و حجم مبنا برخوردار است، اما با حضور بازار گردان که کادری تخصصی است، می توان نقدشوندگی سهام را افزایش و روال معاملات در بورس را تخصصی تر کرد.

بازارگردان ها در واقع حجم بالایی از سهام شرکت ها را در اختیار دارند و می توانند سفارشات خرید و فروش را در عرض چند ثانیه هدایت کنند. بازارگردان ها معمولا طرف مقابل حجم معاملات سرمایه گذار هستند.

اگر سرمایه گذاران، قصد فروش سهام داشته باشند، بازارگردان ها این اوراق بهادار را خریداری کرده و زمانی که همه فروشندگان تامین شوند، نسبت به فروش اقدام می کنند و برعکس. در واقع بازار گردان ها، عرضه و تقاضای بازارهای مالی را تامین کرده و سهام را بین فروشندگان و خریداران دست به دست می کنند.

عرض بازار، عمق بازار، نسبت سرمایه گذاران اصلاعات مدار به نقد مدار از جمله مواردی است که بر فعالیت بازارگردان ها تاثیر دارد. هر چقدر عمق بازار بورس بیشتر باشد، معاملات بازارگردان ها راحت است و فشار و استرس کمتری به آن ها وارد می شود. وجود جریان پیوسته و سیال سفارش خرید و فروش در قیمت بالا و پایین تر از قیمت تعادلی را عمق بازار می نامند.

در ایران، عمق بازار کم است و مرتب ظرف چند دقیقه در یک سهم، صف های خرید و صف های فروش میلیونی تشکیل می شود. فعالیت بازارگردان می تواند هزینه تمام شده خرید و فروش سهام را برای شرکت های بزرگ کاهش دهد و از پرداخت کارمزدهای سنگین به کارگزاری ها بکاهد.

بازارگردان ها از بازار به سبک خاصی سود می گیرند. بازارگردان ها برای هر اوراق بهاداری که پوشش می دهند، اسپرد spread مطالبه می کنند. یعنی شکاف قیمتی پیشنهادی خرید و فروش (bid-ask spread) شناخته می شود و در معاملات مالی رایج است.

صندوق های سرمایه گذاری و صندوق های سرمایه گذاری مشترک (Mutual funds) باید بازارگردان حرفه ای داشته باشند. اوضاع نقدشوندگی صندوق سرمایه گذاری که دارای بازارگردان حرفه ای داشته باشد، خوب خواهد بود.

بازارگردان از عوامل کارآمدی یک صندوق است. صندوق هایی در بازار سرمایه وجود دارد که کار آن ها بازارگردانی است و به همین خاطر به آن ها صندوق های بازارگردانی اطلاق می شود. اگر بازارگردان حرفه ای توسط شرکت های بورس وجود داشته باشد،‌شاهد صف های خرید و فروش که عامل مشکلات و چالش های بسیاری در حوزه نقدشوندگی سهام است، نخواهیم بود.

طبق ماده سی و سوم قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر، همه نقل و انتقالات اوراق بهادار که توسط بازارگردان دارای مجوز از سازمان بورس انجام می شود، از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف است. در ایران بیش از ۳۰ صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی وجود دارد که جزییات آن را در سایت شرکت فرابورس ایران یا seo.ir‌ دنبال کنید.

صندوق های سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی برای شرکت های بورسی و سرمایه گذاران بزرگ، رکن مهمی هستند. برای حقیقی ها، ثبات بازار بورس را به ارمغان آورده و از نوسانات شدید جلوگیری می کنند.

فعالیت بازارگردانی در بورس ایران بر اساس دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران که pdf آن در سایت tse.ir‌ در دسترس است، انجام می شود.

سهم وسپهر (گروه مالی سپهر صادرات) که اخیرا عرضه اولیه شد، دارای بازارگردان بود. ایمیدرو هم گفته که کمیته پیگیری صندوق بازارگردانی شرکت های معدنی را راه اندازی می کند.

شستا با ایجاد صندوق بازارگردانی که متشکل از تمامی نمادهای فعال شستا در بازار سرمایه است قصد دارد تا از سهام هلدینگ‌ها و‌ شرکت‌های زیرمجموعه (مثل سیتا) آنها حمایت کند. همچنین در راستای حمایت از سهام‌داران، شستا اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی بر روی نمادهای تاصیکو و سیتا کرده است. در آینده نزدیک، شماری از بزرگترین صندوق های بازارگردانی قصد دارد تا بازارگردانی خودرو و خساپا، ۲ غول خودرویی و لیدر شاخص ساز و زیرمجوعه هاش رو برعهده بگیرد.

سازمان بورس در تاریخ ۷ مهر ۹۹ به کلیه ناشران اعلام کرد که نسبت به معرفی بازارگردان اقدام کنید. خبر ابلاغ سازمان بورس به شرکت ها برای معرفی بازارگردان و خبر نایب رئیس مجلس شورای اسلامی مبنی بر تاسیس مجمع سهامداران حقیقی بورس ایران در نیمه دوم سال ۹۹، اتفاقات مهمی برای بورس در سال های آینده رقم خواهد زد.

بورس ایران در اقتصاد ایران عصر ۱۴۰۰، از بهترین فرصت های سرمایه گذاری بلند مدت بوده که افراد با پول مازاد، می توانند پس از اطلاع از ساز و کارهای بازار، نسبت به تشکیل سبد سهام یا استفاده از صندوق های سرمایه گذاری استفاده کرده و سهام بنیادی با آینده روشن را بر اساس استراتژی هایی که تعیین میکنند،‌خریداری و سهامداری کنند. در بورس، صبوری، از پول مهم تر است. انتظار داریم شاخص کل بورس ایران تا بهار ۱۴۰۱ بالای ۸ میلیون واحد تثبیت شود.

• حتما بخوانید: آینده شاخص کل بورس: ۴۹ میلیون واحد
• حتما بخوانید: درباره سهام خزانه