این شب ها سریالی به نام روزهای ابدی به کارگردانی جواد شمقدری از شبکه یک سیما در حال پخش است که داستان آن در دهه ی ۵۰ می گذرد و برخی بازیگران زن آن با کلاه گیس در برابر دوربین نقش آفرینی کرده اند.
بحث استفاده از کلاه گیس برای بازیگران زن در ایران همواره با حساسیت هایی رو به رو بوده اما تاکنون هیچ اعتراضی نسبت به این اتفاق در سریال جدید جواد شمقدری صورت نگرفته و حال این پرسش را به وجود آورده است که پس چرا بسیاری از فیلم ها و سریال های دیگر دقیقاً به این دلیل با مانع مواجه شده اند، از جمله فیلم «کاناپه» کیانوش عیاری که مدت ها است به همین علت توقیف شده است.
اما به همین بهانه می خواهیم نگاهی داشته باشیم به همه ی زنان بازیگری که نقش آفرینی در تلویزیون ایران را با کلاه گیس تجربه کردند.
افسانه بایگان در سربداران
سریال سربداران به کارگردانی محمدعلی نجفی اولین سریال بعد از انقلاب بود که در آن از کلاه گیس استفاده شد. این سریال در سال ۶۲ از تلویزیون ایران پخش شد.
یکی از بازیگران کار افسانه بایگان بود که در نقش ترکان خاتون و با کلاه گیس در این سریال ظاهر شد. با این حال بخش زیادی از نقش آفرینی افسانه بایگان در سربداران هنگام پخش حذف و دستخوش سانسور شد. به گفته ی افسانه بایگان حساسیت بر روی تصویر او به قدری زیاد بود که مدیران وقت تصمیم داشتند این شخصیت را به کلی از سریال حذف کنند.
به گفته ی دست اندرکاران ساخت این سریال، چند صحنه ای از بازی افسانه بایگان هم که پخش شد به توصیه ی امام خمینی بوده است، چرا که ایشان گفته بودند نمی شود زن دربار مغول مثل زنان دیگر باشد. به این ترتیب به جز سه سکانس که موفق به دریافت مجوز برای پخش آن ها نشدند، باقی نقش آفرینی افسانه بایگان در تلویزیون به نمایش درآمد.
کتایون ریاحی در یوسف پیامبر
استفاده از کلاه گیس برای بازیگران زن در ایران بیشتر در سریال های تاریخی رخ داده و «یوسف پیامبر» هم از این دست سریال ها بود، سریالی که داستان آن در عهد باستان می گذشت و روایتی از قصه ی یوسف پیامبر بود. زلیخا یکی از شخصیت های کلیدی این قصه بود، زنی هوسران که دل به یوسف پیامبر می بازد و برای به تصویر کشیدن آن با بازی کتایون ریاحی از کلاه گیس استفاده شد. بسیاری از زنان دیگر دربار فرعون هم در این سریال کلاه گیس به سر داشتند.
با این حال، کلاه گیس های مورد استفاده در این سریال به عمد به گونه ای طراحی شده بودند که هیچ شباهتی به موی طبیعی نداشته باشند، به همین دلیل پخش صحنه های شخصیت زلیخا با مشکلی مواجه نشد.
سریال های مربوط به تاریخ معاصر
با آنکه پس از انقلاب سریال های زیادی درباره ی دوران پهلوی ساخته شده اما بیشتر سریال های تلویزیون موفق به دریافت مجوز برای به تصویر کشیدن زنان این دوره به شکل بی حجاب نشدند.
سید ضیاء الدین دری، کارگردان سریال کلاه پهلوی که داستان آن به ماجرای کشف بازمی گردد در بیشتر صحنه های سریال زنان بی حجاب دوره ی پهلوی اول را با کلاه به تصویر کشید اما بی حجاب بودن یکی از شخصیت های سریال حاشیه ساز شد، شخصیت بلانش که ایرانی فرانسوی بود و نقش آن را نگین محسنی ایفا می کرد. کلاه گیس مورد استفاده برای این شخصیت به موی طبیعی انسان شباهت داشت، به همین دلیل مورد انتقاداتی قرار گفت.
سریال معمای شاه به کارگردانی محمد ورزی هم به همین مشکل دچار شد، سریالی که برای نمایش بهتر دربار پهلوی در آن تعداد زیادی از شخصیت ها کلاه گیس به سر داشتند. به گفته ی علی لدنی، تهیه کننده ی این سریال، این ترفند در تمامی مراحل ساخت و پخش سریال با مخالفت های زیادی مواجه شد و حواشی زیادی برای معمای شاه به وجود آورد.
گلوریا هاردی در کیمیا
اما سریال هایی هم بوده اند که هدف آن ها از استفاده از کلاه گیس برای به تصویر کشیدن یک دوره ی تاریخی نبوده و بنا به ویژگی شخصیت ها از این ترفند در آن ها استفاده شده است.
سریال کیمیا به کارگردانی جواد افشار یکی از همین سریال ها بود که گلوریا هاردی در آن نقش آزاده را بازی می کرد، شخصیتی که بیشتر عمرش را در خارج از کشور سپری کرده بود. در سکانس هایی که در خارج از کشور ضبط شده بود، این شخصیت به کمک کلاه گیس بی حجاب به تصویر کشیده شده بود.
کلاه گیس این شخصیت اما نه از جهت مسائل شرعی بلکه به دلیل دیگری حاشیه ساز شد. کیفیت بسیار پایین این کلاه گیس مورد انتقاد قرار گرفت اما جواد افشار به عمد از کلاه گیس نامرغوبی استفاده کرده بود تا به خاطر شباهت به موی طبیعی مورد اعتراض قرار نگیرد.
در سریال دیگر جواد افشار به نام گاندو هم استفاده از کلاه گیس انتقادهایی را به دنبال داشت. در این سریال که موضوعی امنیتی – جاسوسی داشت برای تعدادی از بازیگران آن که در خارج از کشور نقش آفرینی می کردند کلاه گیس استفاده شده بود و حتی در یکی از سکانس های آخرین قسمت سریال زنان بدون حجاب ایفای نقش کردند. این اتفاق انتقاداتی را به دنبال داشت و برخی به تبعیضی که در این خصوص وجود دارد اعتراض کردند.
دقت کردید که تمام این سریالها توسط کسانی تولید شده اند که به نوعی هنرمندان انقلابی و مذهبی محسوب می شوند؟ایا به یک کارگردان عادی اجازه این کار داده می شود؟اما شمقدری،سلحشور،یا الدین دری و جواد مقدس همگی سازندگان سریالهای سفارشی هستند و اجازه داشتند هر حرکتی را در سریالهایشان انجام بدهند.
دقت کردید که تمام این سریالها توسط کسانی تولید شده اند که به نوعی هنرمندان انقلابی و مذهبی محسوب می شوند؟ایا به یک کارگردان عادی اجازه این کار داده می شود؟اما شمقدری،سلحشور،یا الدین دری و جواد مقدس همگی سازندگان سریالهای سفارشی هستند و اجازه داشتند هر حرکتی را در سریالهایشان انجام بدهند.