ادعای ایلان ماسک در مورد فروپاشی تمدن به دلیل کاهش جمعیت؛ آمارها چه می گویند؟

آیا تمدن بشری به دلیل کاهش جمعیت به زودی از بین خواهد رفت؟

او را بیشتر به خاطر توییترهای جنجالی و خاص و گاه غیرواقعی اش می شناسند اما هشدار آخرالزمانی اخیر ایلان ماسک در مورد کاهش شدید جمعیت ریشه در علم دارد. در حالی که اکثر دانشمندان نسبت به افزایش جمعیت جهان نگرانند، میلیاردر متفاوت و مدیرعامل تسلا به سناریویی کاملاً متفاوت باور داشته و می گوید که کاهش جمعیت بزرگ ترین تهدید علیه بشریت است و نه افزایش آن. به همین دلیل است که ظاهراً او و پدرش یک تنه می خواهند مشکل کاهش جمعیت جهان را حل نمایند! پدر او، ارول ماسک ۷۶ ساله نیز که به تازگی خبر تولد دومین فرزندش از دخترخوانده اش جنجالی شده، گفته است که تنها هدف از زندگی انسان روی کره زمین زاد و ولد و فرزندآوری است.

ماسک که با افتخار می گوید «همیشه به طبل بچه دار شدن می کوبم» سال هاست که از کاهش زاد و ولد گفته و نسبت به این موضوع هشدار می دهد اما نگرانی های اخیر او بار دیگر خبرساز شده پس از آنکه اسناد دادگاه نشان داد این مرد ۵۱ ساله به صورت مخفیانه از یکی از مدیران اجرایی ارشد کمپانی Neuralink صاحب دوقلو شده است، کمپانی که در زمینه نوروتکنولوژی فعالیت کرده و از شرکت های متعلق به ایلان ماسک است. ایلان ماسک با شوخی در مورد این واقعیت که بر اساس گزارش ها او اکنون از سه زن دارای ۹ فرزند شده است، در توییتی نوشت که «دارم نهایت تلاشم را می کنم که به بحران کمبود جمعیت کمک کنم».

اوایل هفته گذشته بود که گزارش سازمان ملل نشان داد جمعیت جهان تا نوامبر جاری از مرز هشت میلیارد نفر خواهد گذشت و دلیل این امر رشد سریع زاد و ولد در آفریقای زیر صحرا و بخش هایی از آسیا عنوان شده بود. اما نرخ زاد و ولد در کشورهای در حال توسعه سال هاست که رو به کاهش بوده که باعث شده نرخ زاد و ولد در کل جهان تحت تاثیر قرار گیرد. در سال ۲۰۲۰ در سطح بین المللی نرخ فرزندآوری هر زن دو فرزند و نیم بوده است در حالی که این عدد در سال ۱۹۷۰ عدد ۵ فرزند بوده و بدین ترتیب در عرض ۵۰ سال نصف شده است. این نرخ زاد و ولد در برخی کشورهای پیشرفته کمتر نیز بوده و برای مثال در بریتانیا ۱.۷۴ و در ایالات متحده ۱.۷۷ به ازای هر زن است. سطح آموزشی بالا، سهولت دسترسی به داروهای ضدبارداری و ورود بیشتر زنان به حوزه کار مهم ترین ترندهایی هستند که کاهش نرخ باروری در زنان در سراسر جهان را در پی داشته است.

ایلان ماسک و دیگر کارشناسان نگران نسبت به کاهش رشد جمعیت، بیم دارند که جوامع انسانی در آینده ای نزدیک بیشتر از پدربزرگ و مادربزرگ تشکیل شوند تا نوه، که چالش های متعددی را در پی دارد، از جمله کاهش تعداد افراد جوان شاغل، افزایش مالیات و مشکلات بیشتر برای نگهداری از افراد سالمند. اما دیگر نمودارها که وظیفه آن ها تحلیل ساختار جمعیت است هشدار می دهند که ماسک مشکل کاهش رشد جمعیت را بزرگنمایی می کند. در حالی که در قرن بیست و دوم در برخی از کشورها جمعیت نصف خواهد شد برخی دیگر با رشد هشت برابری جمعیت روبرو خواهند شد. اما ثروتمندترین مرد جهان و یکی از بنیانگذاران PayPal می گوید که سالهاست نگران کاهش جمعیت جها ناست. در سال ۲۰۱۷ بود که تعداد انسان هایی که روی کره زمین زندگی می کنند «به سرعت به سمت سقوط پیش می رود اما ظاهراً تعداد اندکی متوجه شده یا با این موضوع اهمیت می دهند».

سال گذشته نیز ماسک هشدار داد که تمدن «به سمت فروپاشی» می رود اگر فرزندان بیشتری نداشته باشیم. ماه گذشته بود که ایلان ماسک خود را کسی توصیف کرد که «همیشه بر طبل فرزندآوری» می کوبد و هشدار داد وقتی که نرخ زاد و ولد شروع به کاهش کند، این سرعت دائماً رو به افزایش خواهد رفت. او برای اثبات ادعای خود به سرعت کاهش جمعیت در ژاپن اشاره کرده است و مدعی شده که این کشور «به طور کامل محو خواهد شد» اگر این نرخ کاهش رشد به شکل کنونی ادامه داشته باشد. همچنین ماسک به کشور ایتالیا هشدار داده که در صورت تداوم نرخ پایین رشد جمعیت در این کشور ادامه داشته باشد، این کشور بزودی جمعیتی نخواهد داشت. بر اساس تحقیقی در مجله لنست که بارها به آن استناد شده است، تعدادی از کشورها از جمله ژاپن، اسپانیا و پرتغال، تا سال ۲۱۰۰ با نصف شدن جمعیت خود روبرو خواهند شد.

محققان دانشگاه واشنگتن که این مطالعه را انجام داده اند، هشدار می دهند که این کشورها باید خود را برای سازگار شدن با تغییر ساختار جمعیتی شان آماده کنند. ایلان ماسک نیز ماه گذشته در گفتگو با مدیران سیلیکون ولی گفته بود: «بسیاری از مردم بر این باورند که عدد کنونی جمعیت انسان ها روی کره زمین بیش از حد است. این کاملاً غیرواقعی است. تراکم جمعیت در واقع خیلی هم پایین است». دیگر کارشناسان نیز نگرانی خود را در مورد کاهش جمعیت بیان کرده اند. هر گونه کاهش در نرخ زاد و ولد در ترکیب با این موضوع که انسان ها به لطف پیشرفت های پزشکی عمر بیشتری نسبت به گذشته دارند، تغییر شدیدی را در نمودارهای جمعیتی دیده و مدعی هستند که تعداد سالمندان نسبت به جوانان در حال افزایش است. کارشناسان نگرانند چنین رویه ای باعث می شود که تعداد پردازندگان مالیات کاهش یافته که به کاهش کیفیت و کمیت خدمات اجتماعی منجر خواهد شد.

همچنین تعداد نیروی کار در نقش های کلیدی در بخش سلامت و خدمات اجتماعی و مراقبت از سالمندان به شدت کاهش یافته و خرید خانه و ماشین نیز به دلیل کاهش نرخ جمعیت و جوانان کاهش داشته که اقتصاد جهانی را در معرض فروپاشی قرار می دهد. در مقابله با کاهش سرعت رشد جمعیت، برخی کشورها برای افزایش نرخ زاد و ولد به پرداخت ها و کمک های مالی قابل توجه به والدین روی آورده اند. مناطق کم جمعیت در فنلاند در طی ۱۰ سال به هر زوجی که صاحب فرزند شوند، به ازای هر فرزند ۱۰,۰۰۰ یورو کمک مالی می کنند. استونی نیز به والدین به ازای هر فرزند ماهانه ۶۰ یورو کمک مالی می کند و این عدد برای فرزندان دوم و سوم به ترتیب ۶۰ و ۱۰۰ یورو دیگر تعیین شده است. علاوه بر آن، خانواده هایی که سه فرزند داشته باشند نیز علاوه بر مبالغ مذکور، یک اضافه کمک مالی ۳۰۰ یورویی نیز دریافت می کنند.

کارشناسان مدعی هستند که محرک های مالی می توانند باعث افزایش نرخ زاد و ولد در مقیاس اندک شوند اما می گویند دیگر فاکتورهای اقتصادی مانند هزینه نگهداری از کودکان و بزرگ کردن آن ها نیز نقش مهمی در تعداد فرزندان در یک خانواده دارد. پروفسور کریستوفر ماری، کارشناس بین المللی سلامت از دانشگاه واشنگتن می گوید که کاهش نرخ زاد و ولد در حال تبدیل شدن به هنجار در خارج از آفریقای زیر صحرا و به طور ویژه در بخش هایی از اروپا و آسیای شرقی است. پروفسور ماری که رییس سابق سازمان بهداشت جهانی بوده می گوید که چنین شرایطی به کاهش جمعیت و «در نهایت هرم رو به پایین جمعیت» خواهد شد، جایی و زمانی که که تعداد جمعیت پیش از گروه سنی شما کمتر از تعداد جمعیت پس از شما خواهد بود. او هشدار داده که چنین شرایطی عواقب اجتماعی و اقتصادی شدیدی داشته و در دسترس بودن بیمه اجتماعی و بیمه درمانی را با خطر مواجه خواهد کرد.

پروفسور ماری می گوید: «از آنجایی که اکثر خریدها در حوزه املاک یا اقلام مصرفی توسط افراد بالغ حاضر در سن کار صورت می گیرد، این شرایط به فشار کمتر روی چنین دارایی های منجر خواهد شد. در دراز مدت، جوامع باید با داشتن پدربزرگ ها و مادربزرگ های بیشتر به جای نوه های بیشتر سازگاری پیدا کنند. ما در واقع تنها در آغاز درک این چالش بزرگ که کاهش مداوم نرخ زاد و ولد برای جوامع انسانی در پی دارد هستیم». اما علیرغم این که داده ها از کاهش نرخ زاد و ولد در سطح جهانی خبر می دهند و پیش بینی می شود که جمعیت جهان در قرن بعد به نقطه اوج خود خواهد رسید، کارشناسان خطرهای آخرالزمانی به دلیل کاهش جمعیت را رد می کنند. پروفسور جاناتان پورتس، اقتصاددان کالج کینگز لندن می گوید :«فکر نمی کنم که این تهدیدی برای بقای بشریت باشد. به این زودی ها شاهد سقوط شدید جمعیت نخواهیم بود، نه در بریتانیا و در کل جهان».

او تصریح می کند که کشورهایی که در آن ها زوج های جوان میلی به داشتن فرزند ندارند- اغلب به خاطر نگرانی های مالی و مشکل در توازن برقرار کردن در خانواده- کاری برای بهبود شرایط اقتصادی این خانواده ها صورت نمی گیرد. این موضوع در نهایت تاثیری مخرب هم روی انسجام اجتماعی و رفاه عمومی دارد و البته روی پویایی اقتصادی.

دکتر جنیفر اسکیوبا نویسنده کتاب ۸ میلیون و همچنان رو به افزایش: چطور رابطه جنسی، مرگ و مهاجرت دنیای ما را شکل می دهند (۸ Billion and Counting: How Sex, Death, and Migration Shape Our World) می گوید که هیچ ترند جمعیتی «به خودی خود خوب یا بد نیست». او می گوید که کارشناسان دهه ها صرف ابراز نگرانی از افزایش رشد جمعیت کرده اند به طوری که مایه شرمساری است که مدتی را برای جشن گرفتن تلاش هایی که انسان برای رسیدن به ترندهای امروزی انجام داده، استراحت نمی کنیم. جمعیت جهان به این زودی ها کاهش نمی یابد. در حال حاضر جهان نزدیک به ۷.۹ میلیارد نفر جمعیت دارد و این عدد با افزایش یک سومی در سال ۲۱۰۰ به عدد ۱۰.۹ میلیارد نفر خواهد رسید. سازمان ملل انتظار دارد که جمعیت جهان کمی بعد از سال ۲۱۰۰ به اوج خود خواهد رسید اما برخی کارشناسان نیز پیش بینی می کنند که جهان خیلی زودتر و در سال ۲۰۷۰ بالاترین جمعیت خود را تجربه خواهد کرد.

در حالی که جمعیت جهان در سال ۲۱۰۰ به اوج خود خواهد رسید، این افزایش جمعیت در سراسر جهان به یک شکل نخواهد بود. جمعیت آسیا از قبل نیز در مسیر کاهش قرار دارد و به دلیل کاهش نرخ زاد و ولد در ژاپن، جمعیت این کشور در سال ۲۰۲۱ با ۶۰۰,۰۰۰ نفر کاهش روبرو شده است. در کل انتظار می رود که جمعیت قاره آسیا در کل تا سال ۲۱۰۰ همچنان رو به کاهش باشد. در مقاله لنست که به کاهش شدید جمعیت در برخی از کشورها در ۸۰ سال آینده و حتی نصف شدن آن اشاره کرده ، نسبت به کاهش جمعیت در اروپا نیز هشدار داده است. با این وجود انتظار می رود که جمعیت آفریقا از ۵۵۰ میلیون نفر کنونی به ۹۳۰ میلیون نفر در سال ۲۱۰۰ برسد. در آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی و همچنین اقیانوسیه نیز تا سال ۲۱۰۰ شاهد افزایش جمعیت خواهیم بود.

به طور کلی برای ثابت ماندن نرخ زاد و ولد در جهان هر زن باید حدود ۲.۱ فرزند به دنیا بیاورد اما تنها زاد و ولد و مرگ و میر نیستند که در افزایش یا کاهش جمعیت در جهان تاثیرگذار هستند و بحث مهاجرت نیز در این موضوع تاثیرگذار است. برای مثال، پیش بینی می شود که در یک دهه آینده، ۵.۶ میلیون نفر به بریتانیا مهاجرت کرده و در همین مدت ۳.۴ میلیون نفر از این کشور مهاجرت خواهند کرد. بدین ترتیب حتی در صورت ثابت ماندن نرخ تولد ۲.۱ کودک به ازای هر زن نیز به دلیل مهاجرت افراد بیشتری به این کشور، جمعیت بریتانیا رو به افزایش خواهد بود. در دهه ۱۹۶۰، تعداد نوزادانی که هر زن به دنیا می آورد ۵.۱ نفر بود اما نرخ بالای مرگ و میر نوزادان به این معنا بود که به ازای هر زن تعداد نوزادان کمتری به سن بلوغ می رسیدند. اما در سال ۲۰۲۰ نرخ زاد و ولد به ۲.۴ نوزاد به ازای هر زن کاهش یافته و این عدد همچنان رو به کاهش خواهد بود. افزایش تحصیلات و دسترسی ساده تر به داروهای ضد بارداری از عوامل کاهش نرخ فرزندآوری در جهان هستند.

آموزش های حول محور بارداری و ضد بارداری افزایش یافته و کلاس های آموزشی در زمینه رابطه جنسی از دهه ۱۹۷۰ در ایالات متحده و از دهه ۱۹۹۰ در بریتانیا اجباری شده است. همچنین امروزه تعداد زنانی که در محیط های کاری دیده می شوند بسیار بیشتر از ۵۰ سال پیش است. این عدد در سال ۱۹۷۰ تنها ۵۲ درصد بوده و اکنون به ۷۲ درصد زنان رسیده و این موضوع نقش مهمی در نصف شدن نرخ فرزندآوری در این برهه زمانی داشته است. همچنین کارشناسان به تاثیر فاکتورهای بیولوژیکی مانند کاهش تعداد اسپرم ها و تغییرات در رشد جنسی می تواند بقای انسان را تهدید کند. گفته می شود که در چهار دهه اخیر تعداد اسپرم ها در جهان به کمتر از نصف کاهش یافته و مود شیمیایی که در توالت ها و اسباب بازی ها استفاده شده نقش مهمی در این امر داشته اند. مصرف دخانیات و مواد مخدر و افزایش نرخ چاقی نیز در این امر نقش دارند.

بحران جمعیت در چین

در سال ۲۰۲۱ جمعیت چین به ۱.۴ میلیارد نفر رسیده است در حالی که رشد سالانه آن به عدد ۴۸۰,۰۰۰ نفر رسیده که کمترین مقدار سالانه در تاریخ معاصر بوده است. برای مقایسه، تنها چهار دهه قبل، این کشور سابقه افزایش سالانه ۱۲ میلیون نفری را نیز تجربه کرده بود. تغییرات مداوم سیاست های حکومتی، افزایش هزینه زندگی و بالا رفتن سن ازدواج مهم ترین نقش را در کاهش رشد جمعیت در چین داشته اند. پیش بینی های دانشمندان هشدار می دهد که ممکن است جمعیت چین تا سال ۲۱۰۰ نصف شده و به ۷۲۱.۹ میلیون نفر برسد. در شرایط که جمعیت چین در دهه ۱۹۷۰ به مرز یک میلیارد نفر نزدیک می شد، دولت این کشور سیاست تک فرزندی را اجباری کرد. حکومت وقت چین از این بیم داشت که افزایش بی رویه جمعیت به رشد اقتصادی این کشور آسیب خواهد زد. این سیاست در سال ۲۰۱۵ برداشته شد و سیاست دو فرزندی جایگزین آن شد.

در سال ۲۰۲۱، دولت شی جینپینگ اعلام کرد که خانواده ها می توانند تا سه فرزند نیز داشته باشند. در چین تنها ۱۲ میلیون نوزاد جدید در سال ۲۰۲۰ متولد شده اند در حالی که این عدد در سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۸ میلیون نوزاد بوده است که کمترین عدد نسبت به دهه ۱۹۶۰ است. پروفسور جاناتان پورتس از کالج کینگز لندن بر این باور است که سیاست اجباری تک فرزندی تاثیری بیش از حد انتظار را داشته و ساختار جمعیتی چین را به هم ریخته و باعث شده که چین با مشکلات دموگرافیکی جدی در زمینه جمعیت مواجه شود. کارشناسان هشدار می دهند که کاهش جمعیت چین تاثیر بین المللی قابل توجهی خواهد داشت زیرا کشورهای زیادی به کالاهای تولیدی در این کشور وابسته هستند.

چطور می توان روند کنونی کاهش نرخ فرزندآوری را کندتر کرد؟

برای اینکه زوجین بتوانند یا تمایل داشته باشند که فرزندآوری بیشتری داشته باشند، باید دولت ها هزینه بزرگ کردن فرزندان را کاهش داده، محیط های کار انعطاف پذیر برای والدین فراهم نمایند و از زنانی که فرزندان بیشتری دارند حمایت های اقتصادی و اجتماعی صورت گیرد.

بیشتر بخوانید:

شاهکاری دیگر از ایلان ماسک؛ او و یکی از مدیران ارشد نورالینک صاحب دوقلو شده اند

پدر ایلان ماسک پس از بچه‌دار شدن مخفیانه دوباره: «تنها هدف ما در زمین تولیدمثل است»