نمک خوراکی چنان در زندگی ما نقش مهم و همیشگی داشته است که حتی در ادبیات ما و ضرب المثل های ما راه پیدا کرده است. نمک خوراکی تقریبا هر روز در خانه های ما استفاده می شود و حجم قابل توجهی از آن، در دستور پخت اکثر غذاها و حتی شیرینی ها مورد استفاده قرار می گیرد. از طرفی کم و بیش درباره خواص دارویی و یا استفاده درمانی و حتی زیبایی از نمک خوراکی، شنیده ایم. ولی شاید کمتر به این موضوع فکر کرده باشیم که نمک خوراکی را چگونه تهیه می کنند.
نمک خوراکی چیست
نمک طعام یا خوراکی، یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت و ساز مواد خوراک در بدن، جابه جایی پیام‌های عصبی و کارکرد درست ماهیچه‌ها است. سازمان بهداشت جهانی حداکثر مقدار مصرف روزانه مجاز نمک را پنج گرم اعلام کرده است. مقدار نمکی که از طریق رژیم غذایی وارد بدن یک فرد بالغ و سالم میشود تقریباً برابر با ۳/۵ گرم یا ۳۵۰۰ میلی‌گرم در روز است.
نمک صنعتی چیست
نمک صنعتی یا NaCL ماده ای معدنی می باشد که تمامی موجودات زنده برای حیات به مصرف آن نیاز دارند زیرا به عنوان الکترولیت، حامل مواد غذایی در بدن است. البته مصرف نمک صنعتی مشکل مختلفی چون مسمومیت برای انسان بوجود می آورد چرا که نمک معدنی یا نمک صنعتی دارای فلزات سنگین و مواد مضر است که برای سلامتی انسان خطر آفرین می باشد. نمک صنعتی نمکی است که خلوص آن کمتر ۹۵ درصد باشد و از آن در صنایع مختلفی مانند تغذیه دام, چرم سازی و به عنوان ماده پر کننده در تولید مواد شوینده استفاده می شود.
منابع نمک خوراکی
دو منبع شناخته شده برای تهیه این ماده با ارزش وجود دارد: سنگ نمک و آب شور. نمک بلورین یا نمک طعام همان سنگ نمک است که برای تهیه نمک خوراکی از آن بهره‌برداری میشود. این نوع نمک حاصل تبخیری است که آب اقیانوسها طی میلیونها سال دستخوش آن شده‌اند. شایعترین روش کشف این منابع زیرزمینی نمک زمانی است که به منظور یافتن نفت یا آب اقدام به حفاری زمین می کنند.
دومین منبع شناخته شده برای تهیه نمک خوراکی، آب نمک یا آب شور است. معمولا اقیانوسها که دارای بیشترین غلظت نمک هستند به عنوان مهمترین منابع آب نمک یا آب شور محسوب می شوند. با این حال دریاچه‌های نمکی و منابع زیرزمینی کوچکتر نمک نیز وجود دارند که به عنوان منبع آب نمک شناخته می شوند.
نمک خوراکی چگونه بدست می آید
نمک صنعتی را پس از استخراج از معدن و انتقال به کارخانه نمک به صورت کلوخ در آب جوش حل می کنند سپس بخار آب که در آن نمک هم موجود است را از بین لوله های آب سرد عبور می دهند تا بسرعت سرد شده و بلور های خالص نمک تصفیه شده با خلوص ۹۹/۲ درصد تشکیل گردد و سپس به سانتریفیوژ انتقال داده می شود تا کاملا خشک شده و در دستگاه ید زن پس از یددار شدن بسته بندی شود.
فرآیند تبدیل سنگ نمک به نمک خوراکی
پس از کشف معادن سنگ نمک طی حفاری های صورت گرفته، مراحل تبدیل آن به نمک خوراکی آغاز می شود که به طور خلاصه عبارتست از:
– ایجاد چندین حفره در منطقه به وسیله مته‌های مخصوص و بهره‌برداری از نمونه‌های سنگ نمک به منظور مشخص کردن میزان ارزش و سودآوری معدن کشف شده
– استخراج سنگ نمک و خرد کردن آنها با دستگاههای مخصوص طی چندین مرحله
– حل کردن نمک در آب و انجام فرآیندهای بیشتر بر روی آن به منظور تهیه نمکی با خلوص بیشتر
– عبور دادن نمک فرآوری شده از توری های سیمی
– بسته‌بندی نمک خوراکی بدست آمده و توزیع آن برای مصارف خانگی و آشپزی
نمک خوراکی چگونه از آب شور تهیه می شود؟
ساده‌ترین روش برای تهیه نمک خوراکی با استفاده از آب شور، روش تبخیر است. اما تصور اینکه آب اقیانوسها را بتوان تبخیر کرد مشکل به نظر می رسد و عملی شدن آن تنها در مناطق گرم و خشک و به کمک آفتاب میسر به نظر می رسد. اما راه حل ساده‌ای وجود دارد: انتقال آب شور به حوضهایی تا در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرند. ادامه پروسه تبدیل آب شور به نمک خوراکی شامل موارد زیر است:
– نشست ناخالصیهای آب شور در کف حوضها
– پمپاژ آب شور به کمک جریان گرانشی به حوضی دیگر به منظور جدا کردن ناخالصی هایی همچون خاک و ماسه که در آن حل نشده‌اند.
– انتقال مجدد آب شور به حوضی دیگر تا ناخالص های دیگر آن مانند سولفات کلسیم بواسطه تبخیر و نشست نمک، از آن جدا گردد.
– تکرار روند قبلی برای جداکردن ناخالصی های حل شدنی
– بیرون آوردن نمک از حوض و شستشوی آن با آب نمکی که غلظت بیشتری از نمک را دارد.
– جداسازی نمک و شستشوی آن این بار با آب تمیز
– انبار کردن نمک بدست آمده به مدت دو تا سه ماه در شکل توده‌های بزرگ به منظور آبکشی کامل آن
– بسته‌بندی نمک خوراکی بدست آمده و توزیع آن
چرا از نمک ید دار استفاده می کنیم؟
ید یک ماده حیاتی برای زندگی انسان است که به صورت عمده در خاک یافت می شود. البته خاک بسیاری از مناطق جهان حاوی مقادیر کافی از این ماده مغذی ضروری نیست و لذا محصولات کشاورزی و فرآورده های دامی این مناطق دچار کمبود ید هستند. بدین ترتیب رژیم غذایی انسان ها که به این منابع وابسته است نیز به مقدار کافی ید نخواهد داشت. گواتر حداقل اختلالی است که در اثر کمبود ید بوجود می آید فرد مبتلا به گواتر به سرعت خسته می شود و فعالیت کمتری نسبت به افراد طبیعی دارد.
در دوران بارداری در صورتی که جنین به مقدار کافی ید دریافت نکند مغز در حال رشد او قادر به ایجاد شبکه ای متراکم از ارتباطات سلول های مغزی نخواهد بود و توانایی ذهنی او قربانی حفظ حیات می شود.
به همین دلیل اختلالات ناشی از کمبود ید به عنوان مهم ترین عامل قابل پیشگیری معلولیت های ذهنی در جهان شناخته شده است. یددار کردن نمک های مصرفی به عنوان بهترین روش ید رسانی در بسیاری از کشورهای جهان به کار رفته است.
بدون نظر