ژانر علمی تخیلی مدت هاست که به یکی از ژانرهای اصلی و غالب هالیوود تبدیل شده است و بخش زیادی از این محبوبیت به فیلم های ماندگار و نمادینی باز می گردد که استانداردهای این دسته از دنیای سرگرمی را تعیین کردند. بسیاری از بلاک باسترهای مدرن، چه در ژانر علمی تخیلی و چه خارج از آن، ریشه در ماجراجویی های فضایی و زمانی دارند که در یک قرن اخیر روی پرده سینما دیده شده اند. با هر فیلم، تکنولوژی های جدیدی برای حیرت زده کردن مخاطبان خلق شده، مفاهیم باشکوهی مورد بررسی قرار گرفته و مرزهای واقعیت جابجا شده اند به طوری که اکنون پایانی برای احتمالات در دنیای علمی تخیلی وجود ندارد.
فیلم بسیار مورد انتظار Avatar: The Way of Water بالاخره از راه رسید و یک بار دیگر به طرفداران سینما یادآور شد که ژانر علمی تخیلی چه راه درازی را طی کرده است. با موفقیت قابل توجه این فیلم، دنباله آواتار ثابت کرده که مخاطبان سینما همواره مشتاق غافلگیر و سرگرم شدن با جلوه های ویژه دائماً در حال تغییر و تکامل هستند. با این وجود، ساخت و نمایش چنین فیلم های باشکوهی بدون نیاکان علمی تخیلی مهم خود امکانپذیر نمی بود، فیلم هایی که هر کدام چیزی جدید را وارد عرصه فیلمسازی کردند تا تکرار شده و مخاطبان را سرگرم نمایند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ مورد از مهم ترین و تاثیرگذارترین فیلم های علمی تخیلی تاریخ سینما آشنا کنیم.
فیلم فرانسوی Le Voyage Dans La Lune که با نام A Trip To The Moon شناخته می شود و بیش از یک قرن از ساخت آن می گذرد، به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما به یاد آورده می شود. وقتی این فیلم ۱۵ دقیقه ای ساخته شد، بشریت هنوز به ماه سفر نکرده بود. از این رو کارگردان و بازیگر این فیلم، ژرژ می لیس تصور کرد که فضانوردان با یک راکت شبیه توپ می توانند به مقصد خود در ماه رسیده و وقتی به آنجا رسیدند، می توانند ساکنان کمیک ماه را پیدا کنند که در کسری از ثانیه می توانند از دردسر فرار کنند.
اصول علمی تخیلیِ سفر در فضا و موجودات فضایی که در فیلم A Trip To The Moon وجود دارد توسط مخاطبان امروزی کاملاً پذیرفته شده و مسلم هستند اما در سال ۱۹۰۲، این اصول بسیار ایده های جدیدی به شمار می رفتند. می لیس به شکلی تصادفی کشف کرد که چطور می تواند از این جامپ کات ها برای غیب کردن مردان ماه استفاده کند و از تکنیک های جدیدی برای به نمایش درآوردن ایده های خود استفاده کرد که هنوز هم در سینمای علمی تخیلی به کار گرفته می شوند.
۹- Metropolis (1927)
اگر چه A Trip to the Moon به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما شناخته می شود، Metropolis به عنوان فیلمی در نظر گرفته می شود که برای اولین بار مفاهیمی را به سینما معرفی کرد که هنوز هم فرهنگ عامه مدرن آن ها را مترادف با جنبه های زیبایی شناختی آینده نگرانه می داند. شهر مشهور فیلم (متروپولیس) یکی از بزرگ ترین شهرهای سینمایی بود که در آن ساختمان ها با نوک های تیز و سطوح الاکلنگی منحصربفرد و باجزییاتی طراحی شده بود. خودروهای پرنده و دیگر تکنولوژی های دیوانه کننده نیز باعث ایجاد فاکتور حیرت در داستان می شدند، در حالی که فاکتور خشونت مفرط داستان نیز به خوبی با یک فیلم سینمایی بلند و پیشبرد آن همراه بود. این فیلم در واقع اثری با کالیبر کاملاً متفاوت بود.
تلاش های فریتز لانگ در این فیلم را حتی با استانداردهای امروزی نیز جاه طلبانه تلقی می شوند زیرا وی با موفقیت توانست یک فیلم علمی تخیلی صامت را تنها با استفاده از تکنیک های فیلمسازی عملی بسازد که کار بسیار دشواری بود، در دورانی که جلوه های ویژه تقریباً وجود نداشت. او سبک فیلمسازی را معرفی کرد که با عنوان فرآیند شوفتان (Schüfftan) شناخته می شود، فرآیندی که از زوایای دوربین و آینه ها برای قرار دادن بازیگران در داخل دکورهای کوچک استفاده می کند تا وانمود شود که آن ها در یک شهر بزرگ قرار دارند. این سبک فیلمسازی خلاقانه و نورآورانه باعث شد که Metropolis یک فیلم ماندگار و نمادین در کلیت سینما باشد، جدای از ژانر علمی تخیلی.
۸- Forbidden Planet (1956)
با فرا رسیدن سال ۹۵۶، هم مخاطبان سینما و هم فیلمسازان آماده سفر به جاهایی فراتر از ماه بودند. در سال های قبل فیلم های علمی تخیلی متعددی ساخته شده بود که موجودات فضایی را به زمین آورده بودند اما فرد ام ویلکاکس آماده می شد تا بشریت را به جایی فراتر از منظومه شمسی خود ببرد. او این کار را به شکلی موفقیت آمیز با فیلم Forbidden Planet انجام داد که یک دنیای جدید و نامحدود را به شکل رنگی کاملاً تکنی کالر و سینمااسکوپ به مخاطب نشان می داد.
برای سفری به چنین دوردست و در فاصله ای فراوان از زمین، Forbidden Planet باید مفهومی را معرفی می کرد که هر طرفدار ژانر علمی تخیلی اکنون با آن آشناست: سفر با سرعت مافوق صوت. تصویرسازی های ویلکاکس از دنیای فرازمینی، فرانچایزهای سینمایی مشهور آینده مانند Star Wars و Star Trek را تحت تاثیر قرار داد و به نظر نمی رسد که به این زودی ها از فرهنگ عامه حذف شود. علاوه بر این، این فیلم اولین فیلمی بود که دارای یک موسیقی متن کاملاً الکترونیک بود، چیزی که در دهه های بعد مترادف با ژانر علمی تخیلی شد.
۷- ۲۰۰۱: A Space Odyssey (1968)
فیلم ۲۰۰۱: A Space Odyssey امروزه یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینما به شمار می آید، حتی خارج از ژانر علمی تخیلی. شاهکار استنلی کوبریک اولین فیلم در مورد داستانی فضایی بود که به شکلی واقعی وسعت نامحدود فضا را به تصویر می کشید. دکورهای تجسمی استنلی کوبریک و فضاپیمای پیچیده او حتی با استانداردهای امروزی نیز بسیار واقعی به نظر می رسند و به همین خاطر است که ۲۰۰۱: A Space Odyssey یکی از معدود فیلم هایی است که با دقت نسبتاً بالایی آینده را پیش بینی کرده بود.
استنلی کوبریک از یک دکور چرخان برای ۲۰۰۱: A Space Odyssey استفاده کرد که نقش مهمی در حرکات سیال، سوررئال و کاملاً فضایی-شکل فیلم دارد. اگر چه این سبک فیلمسازی در فیلم های علمی تخیلی مدرن تری مانند Inception مورد تقلید قرار گرفته اما این مفهوم کلی فیلم کوبریک بود که جایگاه آن را در فرهنگ عامه تثبیت نمود. طراحی ساده نور قرمز ربات HAL که هوش مصنوعی شورشی داستان بود، نسل هاست که در ژانر علمی تخیلی بازسازی می شود و هنوز هم تاثیرگذاری خود را حفظ کرده است.
تکرار موفقیت فیلم ۲۰۰۱: A Space Odyssey بسیار دشوار به نظر می رسید و برای مدتی به نظر می رسید که حاکمیت ژانر علمی تخیلی از هالیوود رخت بربسته است. اما این موضوع در سال ۱۹۷۷ برای همیشه تغییر کرد و البته با انتشار Star Wars که آغاز یکی از ماندگارترین و مشهورترین فرانچایزهای علمی تخیلی تاریخ سینما بود. این فیلم دارای ویژگی هایی است که فیلم های قبلی خلق کرده بودند: یک فضای کهکشانی بسیار بسیار دور، ربات های متالیک و سفرهایی با سرعت مافوق صوت. اما چیزی که Star Wars را از دیگر فیلم های علمی تخیلی مشابه قبلی متفاوت می ساخت اکشن و داستان آن بود که مخاطبین در تمام سنین می توانستند از آن لذت ببرند.
این بدان معنا بود که Star Wars به یک فیلم محبوب در میان بزرگسالان و کودکان، به یک اندازه، شد و یکی از اولین فیلم هایی بود که صنعتی بسیار موفق را برای اسباب بازی ها و اقلام یادگاری الهام گرفته شده از این دنیای بزرگ خلق کرد. جلوه های اکشن این فیلم بدان معنا بود که شخصیت هایی مانند هان سولو، لوک اسکای واکر، پرنسس لیا و دارث ویدر به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شدند که همه جا اسمشان آشنا بود. این فیلم با بازتعریف بلاک باستر تابستانه توانسته جایگاه خود را در تاریخ سینما تثبیت کند.
۵- Blade Runner (1982)
در حالی که بسیاری از فیلم های علمی تخیلی تصویری مثبت و دوست داشتنی از تکنولوژی های آینده را ارائه می دهند، فیلم Blade Runner بیشتر به سمت فضای تاریک و ناخوشایند ژانر نئونوآر می رود و یک آینده پادآرمانشهری را به مخاطب معرفی می کند که هم مخاطبان را حیرت زده کرده و هم حس ناخوشایندی به آن ها تزریق می کرد. ریدلی اسکات در این فیلم یک دنیای بصری بسیار حیرت انگیز و مجذوب کننده خلق کرد که مملو از تارکی و جنایت به شکلی بود که باعث شد همگان به این فکر بروند که آیا بشریت در مسیری خطرناک و رو به نابودی قدم بر می دارد؟
جلوه های بصری زیبا اما تکان دهنده فیلم باعث شد که Blade Runner در کنار توانایی بی مثال هریسون فورد در به نمایش گذاشتن یک قهرمان بی نقص متفاوت از دیگر فیلم های علمی تخیلی مباشه باشد اما این سوالات مطرح شده توسط داستان بود که عصر جدیدی در دنیای سینما ایجاد کرد. برای نسل های متوالی، داستان های علمی تخیلی به این مضووع می پرداختند که چطور تکنولوژی های جدید توسعه می یابند اما این فیلم تاثیر تکنولوژی های پیشرفته و جدید در ذهن اشتراکی جامعه را به تصویر می کشید و اینکه چطور این ذهنیت می توانست در ترکیب با تکنولوژی از کنترل بشریت خارج شود. این سوالات شناختی باعث شد که Blade Runner در جایگاهی بسیار بالاتر از فیلم های مشابهش در ژانر علمی تخیلی قرار گیرد.
۴- Back to the Future (1985)
سفر در زمان در فیلم های علمی تخیلی همواره مفهوم جذابی بوده است اما فیلم Back to the Future به شکلی خلاقانه این کار را می کرد که تضمین کننده جذابیت تماشای این فیلم برای دهه ها شده بود. اولین فیلم این فرانچایز در واقع در ژانر علمی تخیلی بسیار منحصربفرد بود زیرا تصویرسازی اندکی از تکنولوژی آینده انجام می داد. با بازگشت به دهه ۱۹۵۰ و شوخی کردن با تکنولوژی های قدیمی از طریق مقایسه آن با ترندهای دهه ۸۰ و فرهنگ عامه این زمان، فیلم Back to the Future کمدی را خلق کرد که هر گروه سنی می توانست با آن ارتباط برقرار کند.
البته که Back to the Future می تواند به عنوان یک فیلم مجزا و واحد بسیار مورد احترام و محبوب در ژانر علمی تخیلی مورد توجه قرار گیرد اما سبک روایی هوشمندانه آن در طی سه قسمت باعث شد فیلمی تاثیرگذار و ماندگار در ژانر علمی تخیلی باشد. قسمت دوم Back to the Future با رفتن به آینده مارتی و پرداختن به تمام آن عناصر معمول آینده نگرانه، بسیار بیشتر به سنت فیلم های علمی تخیلی نزدیک شد. اما با تکرار یک فرمول روایی مشابه قسمت اول، همیشه با عناصر یکسانی ارتباط برقرار می کرد. با تکرار این روند در Back to the Future III و این بار رفتن به دهه ۱۸۸۰، این فرانچایز داستان خود را به یک ماجراجویی بسیار هیجان انگیز و بی نقص تبدیل کرد.
۳- Akira (1988)
Akira یکی از غیرمنتظره ترین فیلم های تاثیرگذار بر ژانر وسترن علمی تخیلی است. این فیلم نماد ژانر انیمه و علاقه طرفداران این ژانر جذاب است زیرا تا حدود زیادی این فیلم بود که باعث ظهور انیمیشن ژاپنی و محبوبیت آن در ایالات متحده بود. اما در حوزه فیلم ها و سریال های علمی تخیلی، Akira بسیار تاثیرگذار بود. اول اینکه این فیلم نشان داد که انیمه تنها فیلم هایی کودکانه و برای کودکان نیست. همچنین این فیلم امکان های بی پایانی را برای آنچه فیلم ها می توانستند به تصویر بکشند فراهم کرد، بدون این که نیازی به خلق جلوه های ویژه بسیار گرانقیمت باشد.
البته ژاپن دهه هاست که فیلم های انیمه جذاب و بسیار محبوبی برای بزرگسالان ساخته است اما اتفاقی نبود که Akira در میان مخاطبان خارج از ژاپن پرطرفدار شد. فضای پادآرمانشهری شهری که داستان در آن روایت می شود بسیار شبیه آن چیزی است که با فیلم بلید رانر محبوب شد. اما همچنان این فیلم انیمه توانست نکته های داستانی منحصربفردی را معرفی کند که به کلیشه های ژانر علمی تخیلی تبدیل شدند. برای مثال،همانند شخصیت الون در سریال Stranger Thing یک کودک دارای قدرت های ماوراءالطبیعه است که از دست آزمایشات و شکنجه های دولت فرار می کند، در اینجا نیز شخصیت تتسو که قهرمان داستان است شرایط مشابهی دارد.
۲- The Matrix (1999)
در آستانه ورود به قرن جدید، جامعه با مفاهیم علمی تخیلی متفاوتی روبرو می شد که از پیشرفت فزآینده تکنولوژی ناشی می شدند. البته هر فیلمی با داستانی هشدار دهنده که شبیه ۲۰۰۱: The Space Odyssey بود در این زمینه هشدار می داد که وقتی ماشین ها از انسان ها باهوش تر شوند چه اتفاقی رخ خواهد داد و بدین ترتیب اضطراب و نگرانی در مخاطب تشدید میش د. این حالت در یک فیلم علمی تخیلی پادآرمانشهری دیگر به خوبی به نمایش گذاشته می شد، فیلم The Matrix که یک ژانر فرعی دیگر در داخل ژانر علمی تخیلی راه اندازی کرد.
فیلم های The Matrix یک حس تاریک، پرتنش و کمی ناخوشایند دارند که شبیه بلید رانر است اما با پیچش های داستانی که باعث می شود شخصیت ها گاهی اوقات به یک دنیای واقعی بسیار زیباتر فرار کنند که البته توهم است. نتیجه این ترکیب تریلر روانشناختی شبیه Twilight Zone با یک فیلم علمی تخیلی کونگ فویی باعث شد که مخاطبان به سرعت جذب این فیلم شوند. اما برخلاف Blade Runner که به مخاطبان خود می گفت نسبت به آینده محتاط باشند، ماتریکس به آن ها می آموخت که به واقعیت کنونی شان اعتماد نداشته باشند و این موضوع فکر به شدت ویرانگر و اضطراب آوری بود.
۱- Avatar (2009)
در حالی که فیلم های ماندگار و نمادین علمی تخیلی که تاکنون به آن ها اشاره کردیم معرفی کننده مفاهیم داستانی جدیدی بودند، فیلم Avatar داستانی بسیار قدیمی را گرفته و آن را در سیاره ای جدید پیاده می کرد. خط روایی فیلم آواتار به این موضوع می پردازد که چطور انسان بارها و بارها کشتارها و استعمارهایش را برای بدست آوردن منابع جدید تکرار می کند تا نه تنها زیبایی دنیایمان را از بین می برد بلکه زیبایی دنیاهای دیگران را نیز از آن ها می گیرد. این روایت بسیار تاثیرگذار و هولناک بود. اما برای اینکه این مفهوم که انسان ها همه چیز، هر چقدر زیبا، را نابود می کنند را قابل درک تر سازد، آواتار باید معنایی جدید از زیبایی را به مخاطب معرفی می کرد.
فیلم Avatar ماهیت انیمیشنی «هر چیزی ممکن است» را با توانمندی های تاثیرگذار لایو اکشن ترکیب کرد تا چیزی خلق کند که دیگر شبیه داستان و ساختگی بودن نباشد. جیمز کامرون از تکنیک motion capture (ردیابی حرکت) بسیار موثرتر از هر زمان دیگری استفاده کرد که به یک بنچمارک کاملاً جدید برای جلوه های ویژه تبدیل شد. از زمان انتشار فیلم آواتار، چندین فیلم دیگر تلاش کرده اند کار مشابهی انجام دهند و شکست خورده اند که ثابت می کند زمان و فضای خاصی برای این نوع از تکنولوژی در فیلم ها وجود دارد و یک سیاره دیگر مملو از حیات وحش علمی تخیلی متوازن همان تفاوت است.
بدون نظر