عفونت قارچی واژن یک عفونت شایع در زنان است که باعث تحریک، ترشح و خارش شدید واژن و بافت‌های دهانه آن می‌شود. از آنجایی‌که عامل اصلی ابتلا به آن نوعی قارچ به نام مخمر کاندیدا آلبیکانس است، این بیماری کاندیدیازیس واژن (Vaginal candidiasis) نیز نامیده می‌شود. در این مقاله به بررسی علت قارچ واژن، راه های پیشگیری از بروز آن و درمان عفونت قارچی واژن می‌پردازیم.
آمار نشان داده است که معمولا از هر ۴ زن، ۳ زن حداقل برای یک بار در طول زندگی خود این بیماری را تجربه می‌کنند. عفونت قارچی واژن از عفونت های مقاربتی محسوب نمی‌شود اما خطر ابتلا به آن در زمان شروع فعالیت‌های جنسی به‌علت تغییرات در تعادل فلور نرمال واژن وجود دارد.
خوشبختانه مصرف داروهای خوراکی و موضعی ضدقارچ در درمان این عفونت موثر هستند اما اگر از حالت حاد به مزمن تبدیل شود (یعنی در یک سال چهار بار یا بیشتر به این عفونت مبتلا شوید) ممکن است به یک دوره درمان طولانی‌تر و یک برنامه دارویی نگهدارنده نیاز داشته باشید.
قابل ذکر است که به محض ابتلا به عفونت مخمر واژن، احتمال ابتلای شما به باکتری یا قارچ‌های دیگر نیز بیشتر می‌شود زیرا بروز آن به معنای به هم خوردن تعادل باکتری‌ها و مخمرهای طبیعی واژن است.
علائم عفونت قارچی واژن چیست؟
علائم عفونت قارچی واژن می‌تواند از خفیف تا متوسط باشد و معمولا شامل موارد زیر است:
تغییر بافت ترشحات طبیعی واژن به ترشحاتی سفید رنگ، بدون بو و غلیظ که بافت پنیری‌شکل دارند
وجود ترشحات آبکی واژن
اگر دارای علائم زیر باشید احتمالا به عفونت مزمن و عودکننده قارچی واژن مبتلا شده‌اید:
با وجود درمان‌های مکرر، در طول یک سال چهار بار یا بیشتر به این عفونت مبتلا می‌شوید.
علائم و نشانه‌های شدیدی دارید، مانند قرمزی، تورم و خارش گسترده که منجر به ایجاد ترک یا زخم در ناحیه دهانه ورودی واژن می‌شود.
عفونت شما به‌دلیل حمله نوع دیگری از قارچ‌های کاندیدا که کمتر معمول هستند، بروز کرده است.
معمولا علت ابتلا به عفونت مزمن قارچی واژن تغییر سطح هورمون‌های بدن در بارداری، ابتلا به دیابت کنترل‌نشده و ضعف سیستم ایمنی بدن به‌دلیل مصرف داروهای خاص یا شرایطی مانند عفونت HIV است.
البته هرگونه سهل‌انگاری در درمان به موقع عفونت حاد قارچی واژن (عفونت با علائم خفیف تا متوسط) نیز می‌تواند بدن شما را مستعد ابتلا به عفونت مزمن یا عفونت قارچی واژن مقاوم به درمان کند. از طرفی هرچه دیرتر عفونت واژن شما درمان شود، شدت علائم آن نیز افزایش می‌یابد. به‌همین‌دلیل توصیه می‌کنیم در اولین فرصت برای مشاوره با پزشک خود اقدام کنید.
علل ابتلا به عفونت قارچی واژن چیست و چه کسانی دچار این مشکل می‌شوند؟
قارچ یا مخمر کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) مسئول بیشتر عفونت های قارچی واژن است. واژن شما به‌صورت طبیعی حاوی تعداد مشخصی از این مخمر و باکتری به نام لاکتوباسیلوس به‌عنوان فلور نرمال است. هر عاملی که بتواند تعادل این باکتری را در محیط واژن به هم بریزد می‌تواند بر غلبه و رشد بیش‌ازحد مخمر کاندیدا یا نفوذ آن به لایه‌های عمیق سلولی واژن موثر باشد. در نتیجه ناگهان ممکن است با علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن مواجه شوید.
از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مصرف بلندمدت آنتی بیوتیک ها که می‌تواند میزان باکتری های لاکتوباسیلوس را در واژن کاهش دهد
بارداری
مصرف مداوم داروهای ضدبارداری خوراکی یا هورمون درمانی که سطح هورمون استروژن را افزایش می‌دهند
دیابت کنترل‌نشده
ضعف سیستم ایمنی بدن
عادات غذایی ضعیف مثل مصرف بیش‌ازحد شیرینی‌جات به‌جای میوه و سبزی‌ها
وضعیت عدم تعادل هورمونی نزدیک به چرخه قاعدگی
استرس روزانه بیش‌ازحد
کمبود خواب
چرا رابطه جنسی باعث عفونت قارچی واژن می‌شود؟
قارچ کاندیدا (Candida) بخشی طبیعی از فلور میکروبی واژن است. اگر این قارچ شروع به رشد غیرقابل کنترل کند، ممکن است منجر به عفونت قارچی شود. نزدیکی یا مقاربت باعث وارد شدن باکتری از انگشت یا آلت تناسلی شریک زندگی تان به محیط واژن می‌شود. اسباب بازی های جنسی هم عاملی برای انتقال این آلودگی‌ها هستند.
علت عفونت های قارچی واژن بعد از برقراری رابطه جنسی
اختلال در فلور میکروبی طبیعی واژن برای ایجاد عفونت قارچی کافی است. اما اگر با فردی که عفونت قارچی آلت تناسلی دارد رابطه جنسی برقرار شود، خطر ابتلا به عفونت بیش از پیش افزایش می‌یابد.
آیا ابتلا به عفونت قارچی به معنی این است که شریک جنسی به عفونت قارچی مبتلا است؟
اگر شما به عفونت قارچی مبتلا شده باشید، احتمال این وجود دارد که این عفونت را از شریک جنسی خود دریافت کرده باشید. از طرفی دیگر زمانی که شما متوجه عفونت قارچی خود شدید و اقدام به برقراری رابطه جنسی کردید، احتمال این وجود دارد که عفونت را به شریک جنسی خود نیز منتقل کنید. ۱۵ درصد مردانی که اقدام به برقراری رابطه جنسی محافظت نشده با فردی مبتلا به عفونت قارچی واژن می‌کنند، دچار این عفونت خواهند شد.
اگر به عفونت قارچی واژن مبتلا هستید، بهتر است پیش از برقراری رابطه جنسی، این موضوع را با شریک جنسی خود در میان گذاشته و از او بخواهید که توسط پزشک معاینه شود. توصیه می‌شود که در صورت ابتلای فرد و یا شریک جنسی‌اش به عفونت قارچی واژن تا مدتی رابطه جنسی انجام نشود تا علائم این عارضه به صورت کلی در فرد از بین برود. این مسئله به عدم بازگشت دوباره عفونت کمک می‌کند
آیا رابطه جنسی دهانی می‌تواند علت ایجاد عفونت قارچی واژن باشد؟
نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که داشتن رابطه جنسی دهانی خطر ابتلا به عفونت قارچی واژن را افزایش می‌دهد. در واقع در رابطه جنسی دهانی، باکتری‌ها و قارچ‌های کاندیدای موجود در دهان، زبان و لثه شریک جنسی به قسمت خارجی آلت جنسی زنانه (vulva) منتقل می‌شوند. این قسمت واژن، کلیتوریس و لبه‌های واژن را هم شامل می‌شود.
خظر ابتلا به عفونت زمانی بیشتر خواهد شد که فرد به برفک دهانی مبتلا باشد. اگر شریک جنسی اقدام به لیس زدن و یا بوسیدن سایر نقاط فرد مقابل بکند، باکتری و قارچ در نقاط دیگر بدن هم منتقل خواهند شد. این نقاط شامل دهان، نوک سینه و دهانه مقعد خواهد بود.
انواع عفونت قارچی واژن
جالب است بدانید که کاندیدا آلبیکانس رایج‌ترین نوع قارچ برای ایجاد عفونت‌های حاد مخمری واژن است و درمان آن در مقایسه با درمان عفونت‌های مخمر ناشی از انواع دیگر قارچ کاندیدا بسیار آسان‌تر است.
معمولا هر عفونت قارچی واژن که ناشی از کاندیدا آلبیکانس نباشد، به درمان‌های طولانی‌تر و مداخله‌جویانه‌تری نیاز دارد و در مواردی حتی به درمان مقاوم است.
با یک آزمایش ساده می‌توان نوع کاندیدا را تشخیص داد. اصولا پزشک برای درمان ابتدا به سراغ درمان‌های معمول می‌رود اما اگر نوع عفونت به آن‌ها پاسخگو نباشد یا بیمار مدام با عود عفونت مواجه شود، احتمال تشخیص عفونت‌های مخمر ناشی از انواع دیگر قارچ کاندیدا بالا می‌رود.
فاکتورهای خطر شایع ابتلا به عفونت قارچی واژن
فاکتورهایی که خطر ابتلا به عفونت مخمر واژن را افزایش می‌دهند عبارتند از:
معمولا آنتی‌بیوتیک‌ها به گونه‌ای عمل می‌کنند که طیف وسیعی از باکتری‌ها را از بین می‌‌برند. در نتیجه در اثر مصرف خودسرانه یا مداوم آن‌ها، باکتری‌های سالم واژن (فلور نرمال) نیز در امان نخواهند بود و با کاهش آن‌ها زمینه رشد بیش‌ازحد مخمرهای طبیعی واژن فراهم می‌شود.
اصولا انواع عفونت‌های قارچی واژن بیشتر در زنان با سطح استروژن بالاتر دیده می‌شوند، مانند زنان باردار یا زنانی که دوز بالای قرص‌های ضدبارداری مصرف یا هورمون درمانی (استروژن‌درمانی) می‌کنند.
زنانی که قند خون آن‌ها به میزان کمی کنترل شده است بیشتر از زنان با قند خون کنترل شده در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های مخمری هستند. زیرا قارچ‌ها عاشق قند هستند و سطح بالای قند خون باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود.
ابتلا به HIV یا درمان‌های کورتیکواستروئیدی، استرس بیش‌ازحد و کمبود خواب می‌توانند با ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن باعث افزایش احتمال غلبه قارچ کاندیدا آلبیکانس شوند.
آیا امکان پیشگیری از عفونت قارچی واژن وجود دارد؟
پیشگیری از عفونت های قارچی واژن در همه زنان ممکن نیست، ولی از آن‌جایی که ابتلا به این دسته عفونت‌ها بوی بدی را در اطراف واژن و ناحیه تناسلی زن ایجاد می‌کند، با انجام اقدامات ساده‌ای می‌توان شدت بوی نامطبوع واژن را کمتر کرد.
پوشیدن لباس زیر مناسب: بهتر است از لباس‌های زیر کتانی و نخی استفاده کنید. کتان گرما و رطوبت را درون خود نگه نمی‌دارد و اجازه می‌دهد که محیط خشک بماند و نقش بسیار مهمی هم در جلوگیری از عفونت‌های قارچی واژن ایفا می‌کند.
از دوش واژینال (douche) استفاده نکنید: محصولات بهداشتی مخصوص بانوان، خصوصا دوش واژینال می‌تواند تعادل مقدار باکتری‌ها و فلور طبیعی واژن را بر هم بزند. این محصولات برخی از باکتری‌های خوب و مفید منطقه واژن که نقشی اساسی در مبارزه با عفونت‌ها دارند را از بین می‌برد.
از اسپری‌های خوشبوکننده واژینال و دیگر محصولات عطردار استفاده نکنید: از محصولات معطر همچون اسپری واژینال، پد و تامپون معطر، صابون معطر و غیره استفاده نکنید.
از وان آب گرم کمتر استفاده کرده و تعداد دفعات حمام کردن را کاهش دهید: گرما و رطوبت هیچ‌وقت دوست شما نخواهند بود.
دیابت خود را کنترل کنید: اگر به دیابت مبتلا هستید، قند خون خود را کنترل کرده و آن را همیشه در سطح نرمال نگه دارید.
لباس‌های خیس خود را مرتب عوض کنید: بعد از شنا و یا باشگاه حتما لباس‌های خیس خود را عوض کنید و هرگز در حالی که لباس خیس به تن دارید، ننشینید.
پوشیدن لباس‌های گشاد: از پوشیدن شلوارهای جین، دامن، لباس زیر، لگ و جوراب شلواری تنگ خودداری کنید. لباس‌های تنگ دمای بدن را بالا برده و رطوبت موجود در اطراف اندام تناسلی زنانه را افزایش می‌دهد. همین مسئله ابتلا به عفونت‌های قارچی واژن را افزایش خواهد داد.
آنتی بیوتیک‌ها را فقط در مواقع ضروری مصرف کنید: آنتی بیوتیک‌ها در مواقع سرماخوردگی اثرات شفا بخشی ندارند، زیرا که سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است و آنتی‌بیوتیک تنها برای از بین بردن باکتری‌ها موثر است و مصرف خودسرانه آن باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید بدن هم خواهد شد.
خوردن ماست‌های پروبیوتیک یا مصرف مکمل‌های غذایی حاوی باکتری لاکتوباسیلوس
در سرویس بهداشتی بعد از اجابت مزاج همیشه خود را از قسمت جلو به سمت عقب تمیز کنید.
در هنگام دوره ماهیانه پد بهداشتی و تامپون خود را مرتب در طول روز عوض کنید.
نحوه تشخیص عفونت قارچی واژن
نحوه تشخیص عفونت های قارچی واژن معمولا ساده است. پزشک ابتدا در مورد سابقه پزشکی شما سوال می‌کند. اینکه آیا قبلا به عفونت مخمر واژن مبتلا شده‌اید یا خیر. همچنین ممکن است از شما بپرسد که آیا تاکنون انواع عفونت مقاربتی داشته‌اید یا خیر.
مرحله بعدی معاینه لگن است. پزشک دیواره های واژن و دهانه رحم شما را بررسی می‌کند. همچنین برای بررسی علائم خارجی عفونت به مناطق اطراف دهانه ورودی واژن و ترشحات خروجی توجه می‌کند.
بسته به آنچه پزشک شما تشخیص می‌دهد، مرحله بعدی ممکن است شامل جمع‌آوری برخی سلول‌ها از واژن شما باشد. این سلول‌ها برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند. انجام آزمایشات معمولا برای زنانی‌که به طور مکرر دچار عفونت قارچی واژن می‌شوند یا به عفونت قارچی مقاوم مبتلا شده‌اند تجویز می‌شود.
راه های درمان عفونت قارچی واژن
درمان‌ها برای هر نوع عفونت قارچی واژن متفاوت هستند و اصولا بر اساس شدت علائم شما تعیین می‌شوند. برای عفونت های قارچی ساده و حاد، پزشک معمولا یک دوره درمانی به مدت سه تا هفت روز شامل استفاده از کرم، پماد، قرص یا شیاف ضدقارچ (مانند کلوتریمازول، بوتوکونازول، میکونازول، ترکونازول و فلوکونازول) را تجویز می‌کند.
زمانی که فرد این کرم‌ها را مصرف می‌کند، برای اینکه زودتر به نتیجه مورد نظر برسد و زودتر علائم این عفونت برطرف شوند، بهتر است از لباس‌های زیر کتانی استفاده کند. در این مدت گرفتن حمام آب گرم به همراه نمک اپسوم یا منیزیوم سولفات (Epsom salt) به کم شدن شدت خارش بدن کمک بسیار زیادی می‌کند.
پزشک ممکن است برای جلوگیری از عود دوباره، برای ۴ هفته و هفته‌ای یکبار خوردن کپسول فلوکونازول را تجویز کند. این داروها را می‌توانید به صورت بدون نسخه (OTC) نیز تهیه کنید. در صورت بارداری مصرف داروهای خوراکی توصیه نمی‌شود.
اگر علائم شما شدید باشد یا به‌صورت مکرر دچار عفونت مخمری شوید، پزشک ممکن است درمان‌های بلندمدت زیر را توصیه کند:
مصرف داروهای ضد قارچی موضعی که حداکثر به مدت دو هفته روزانه انجام می‌شود و به‌دنبال آن یک بار در هفته به مدت شش ماه داروی خوراکی مصرف می‌شود.
دو دوز منفرد از داروهای خوراکی (مثل کپسول فلوکونازول) که به فاصله سه روز تا یک هفته مصرف می‌شوند.
پزشک ممکن است مصرف اسید بوریک، کپسولی که در واژن قرار داده می‌شود، را توصیه کند. این دارو در صورت مصرف خوراکی ممکن است کشنده باشد و فقط برای درمان نوعی از قارچ کاندیدا که در برابر عوامل ضد قارچی معمول مقاوم است استفاده می‌شود.
بنابراین طول دوره درمان عفونت قارچی واژن در مواردی مثل عفونت مکرر و یا عفونت مقاوم به درمان دارویی، طولانی‌تر است و ممکن است تا ۶ ماه نیز طول بکشد. ابتلای مکرر شما به عفونت قارچی واژن می‌تواند احتمال ابتلای شریک جنسی شما را نیز در اثر تماس جنسی افزایش دهد. پس بهتر است از نزدیکی در زمان عفونت واژن خودداری کنید و یا از کاندوم استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بعد از حدود یک هفته از شروع درمان بهبودی در فرد حاصل نشود، باید فرد به پزشک مراجعه کند. پزشک داروهای قوی‌تری برای مقابله با عفونت تجویز خواهد کرد.
شما همچنین باید در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
اگر علائم شما بدتر شود.
بیش از ۴ بار در سال به عفونت قارچی مبتلا شوید.
علائمی همچون خونریزی از واژن، ترشحات بدبوی واژن و دیگر نشانه‌های غیر معمولی را مشاهده کنید.
بدون نظر