پارکینسون یکی از شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب است. شاید سوالات متعددی درباره این بیماری داشته باشید. سوالاتی مثل اینکه پارکینسون چه علائمی دارد؟ علت بیماری پارکینسون چیست؟ آیا پارکینسون قابل درمان است؟ در این مقاله به بررسی کامل این بیماری می‌پردازیم. برای یافتن پاسخ تمام سوالات خود در مورد بیماری پارکینسون در ادامه با ما همراه باشید.
بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا به صورت مخفف (PD) یک اختلال در سیستم اعصاب مرکزی است که بر جنبش و حرکت بدن تأثیر می‌گذارد. این بیماری عصبی، پیشرونده است و معمولاً با ایجاد مشکلات حرکتی بروز کرده و به مرور پیشرفت می‌کند. منظور از پیشرونده بودن پارکینسون این است که به مرور زمان علائم آن بیشتر و بدتر می‌شود.
این بیماری بعد از بیماری آلزایمر در فهرست معمول ترین بیماری‌های تخریب‌کننده اعصاب دسته‌بندی می‌شود. در صورتی که فرد به پزشک مراجعه نکند و یا راهکارهای درمانی را به درستی انجام ندهد، سرعت روند بیماری افزایش می‌یابد و علائم آن بیشتر می‌شود.
باوجود پیشرونده بودن پارکینسون، در کل می‌توان گفت روند این بیماری اغلب اوقات کند است و چندین سال به طول می‌انجامد. نهایتا این بیماری منجر به کاهش تدریجی عملکرد فرد می‌گردد، اما با داشتن روند درمانی مناسب فرد می‌تواند یک زندگی عادی را تجربه کند.
همان‌گونه که اطلاع دارید مغز یک بخش مهم از سیستم اعصاب هر فرد است که خود آن نیز از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. یکی از این بخش‌ها ساقه مغز است که در بخش پایینی مغز واقع شده است. ساقه مغز نیز دربرگیرنده‌ی پل مغزی، مغز میانی و بصل النخاع است.
در داخل ساقه مغز منطقه‌ای وجود دارد که در تنظیم حرکات بدن نقش دارد. این منطقه کوچک تحت عنوان ماده جسم سیاه شناخته می‌شود. در بیماری پارکینسون که یک اختلال عصبی است، سلول‌های جسم سیاه تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در نورون‌های تولیدکننده دوپامین یا دوپامینرژیک این منطقه خاص از مغز تولید دوپامین متوقف شده و در نتیجه دوپامین با یک کاهش کلی مواجه می‌شود.
مهمترین نقش دوپامین در بدن، تنظیم حرکات بدن است. دوپامین با ارسال سیگنال‌هایی به مغز اجازه حرکت به ماهیچه‌ها را می‌دهد. بنابراین کاهش دوپامین دلیل عمده بسیاری از علائم بیماری پارکینسون در فرد مبتلا است.
علائم پارکینسون چیست؟
علائم و نشانه های بیماری پارکینسون از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. لرزش های بدن از رایج‌ترین علائم پارکینسون هستند؛ اما این بیماری معمولا سبب سفتی یا کاهش حرکت می‌شود.
علائم پارکینسون در مراحل اولیه بیماری ملایم و بیشتر اوقات در یک سمت بدن دیده می‌شود و گاه حتی احتیاج به درمان پزشکی ندارد. گاهی اوقات علائم پارکینسون با یک لرزش ناگهانی قابل توجه تنها در یک دست شروع می‌شود.
با مرور زمان علائم اولیه بدتر و وخیم‌تر می‌شوند و یک رعشه ملایم تبدیل به یک ارتعاش مزاحم و ملموس می‌شود.
شایع‌ترین علائم پارکینسون عبارتند از:
لرزش به خصوص در حالتی که اندام‌ها حرکتی ندارند
از لرزش دست می‌توان به عنوان شایع‌ترین نشانه‌ی بیماری که پیش از تمام علائم دیگر ظهور می‌کند نام برد. گرچه همه‌ی افراد مبتلا لرزش دست را تجربه نمی‌کنند اما این اولین نشانه در اکثر افراد است که شخص و خانواده‌اش متوجه آن خواهند شد.
مشاهده شده که در این بیماری معمولا یک سمت بدن، یک دست و یا یک پا درگیر و دچار لرزش می‌شوند. این لرزش‌ها در هنگام خواب بسیار خفیف است و در بیشتر مواقع در زمان بیداری فرد مشاهده می‌شود.
با پیشرفت بیماری ممکن است لرزش به لب‌ها، زبان و یا چانه فرد بیمار نیز سرایت کند. همچنین ممکن است این لرزش به دو سمت بدن وارد شود، اما در اغلب موارد لرزش تنها به یک سمت محدود شده است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که فشارهای روانی، عطفی و همچنین جسمی می‌توانند لرزش را تشدید کنند.
با اینکه لرزش شایع‌ترین و مهمترین علامت پارکینسون است، اما نمی‌توان گفت هر لرزشی از این بیماری نشات می‌گیرد. یکی از نشانه‌های تمایز لرزش‌ها این است که لرزش پارکینسون به وسیله حرکت‌های آرام التیام می‌گیرد، اما لرزش‌های ناشی از موارد دیگر با تحرک شدت می‌یابند.
شایع‌ترین لرزشی که وجود دارد لرزش ضروری است که هیچ ارتباطی با بیماری پارکینسون ندارد. البته لرزش ضروری قابل درمان می‌باشد و در اکثر موارد در مراحل ابتدایی با پارکینسون اشتباه گرفته می‌شود.
سفتی عضلانی و کندی حرکت در کل بدن
یکی از رایج‌ترین نشانه های اولیه‌ی پارکینسون سفت شدن عضلات و احساس درد در آنهاست. معمولا این نشانه خود را با کاهش دادن میزان چرخش بازوی فرد در یک سمت بدن در هنگام راه رفتن نشان می‌دهد که دلیل اصلی آن انقباض عضلات است.
سفتی و انقباض عضلات عملکرد حرکتی فرد را کاهش می‌دهد. این سفتی می‌تواند خود را در بخش‌های مختلف بدن از جمله عضلات صورت، گردن، پا و سایر بخش‌ها نشان دهد. نهایتا این سفتی سبب احساس درد و ایجاد خستگی در فرد می‌شود و زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
یکی دیگر از این موارد کندی فرد در هنگام حرکت است. وقتی که فرد در حالت استراحت باشد و یا در حال انجام یک حرکت آهسته باشد، به کندی می‌تواند حرکات بعدی خود را انجام دهد. به عنوان مثال افراد مبتلا به این بیماری به سختی از روی تخت و یا صندلی بلند می‌شوند.
قامت خمیده و عدم تعادل
به عنوان یکی دیگر از علائم می‌توان عدم تعادل فرد و ایجاد مشکل در راه رفتن او را نام برد. فردی که به پارکینسون مبتلا است، به صورت قوز کرده، با گام‌های کوچک و نزدیک به هم راه می‌رود و به سختی می‌تواند بدن خود را به سمت‌های مختلف بچرخاند.
این افراد در اکثر مواقع تعادل حرکتی ندارند و دارای مشکلات جدی در راه رفتن و انواع حرکات هستند. البته لازم به ذکر است که این مشکلات حرکتی تا مدت‌های زیادی پس از شروع بیماری رخ نمی‌دهند و خود را نشان نخواهند داد.
از بین رفتن حالت چهره (ماسک پارکینسون)
حرف زدن در این افراد با وقفه صورت می‌گیرد و به صورت یکنواخت انجام می‌شود. علاوه بر این ضعف در عضلات صورت سبب می‌شود که شخص عکس‌العمل‌های مناسب با موقعیت را نتواند با چهره‌اش منتقل کند. به این عدم انتقال احساس از صورت و سرد و بیروح بودن فرد، اصطلاحا ماسک پارکینسون گفته می‌شود.
اختلال بلع، آبریزش دهان
ایجاد ضعف در عضلات صورت و گلوی فرد نیز از دیگر علائم شایع ابتلا به این بیماری است. این امکان وجود دارد که فرد هنگام صحبت کردن و یا غذا خوردن دچار مشکلات جدی شود. همچنین بروز خفگی، سرفه و یا عدم توانایی در کنترل آب دهان نیز به دلیل این ضعف عضلات رخ می‌دهند.
توانایی ذهنی تا مراحل پیشرفته پارکینسون بدون تغییر می‌ماند. در مراحل پیشرفته بیماری توانایی ذهنی فرد به آهستگی کاهش می‌یابد و بیمار دچار افسردگی و خشم می‌شود.
خشک شدن درجا
از آخرین علائم حرکتی افراد در بیماری پارکینسون می‌توان به درجا خشک شدن فرد اشاره کرد، که در مراحل اولیه‌ی بیماری شایع نیست. در این حالت فرد به طور ناگهانی در موقعیت خود ثابت می‌شود و به مدت خیلی کوتاهی نمی‌تواند هیچگونه حرکتی داشته باشد. در اغلب مواقع این علائم در هنگام راه رفتن خود را نشان می‌دهند.
تغییرات صدا و ضعیف و بم شدن آن
مراحل بیماری پارکینسون
بنیاد بیماری پارکینسون، برای مرحله بندی بیماری پارکینسون سیستمی را ابداع کرده است که در آن بیماری را به ۵ مرحله تقسیم می‌کند که مراحل آن عبارتند از:
مرحله ۱: علائم خفیف هستند و در کیفیت زندگی فرد اختلال ایجاد نمی‌کنند. مرحله ۲: علایم شدیدتر می‌شوند به طوری که انجام فعالیت‌های روزانه دشوار شده و فرد برای تکمیل فعالیت‌های خود به زمان بیشتری نیاز دارد. مرحله ۳: این مرحله به عنوان مرحله وسط بیماری پارکینسون در نظر گرفته می‌شود. فرد تعادل خود را از دست می‌دهد، به آرامی حرکت می‌کند و افتادن و سقوط امری معمول در این مرحله از بیماری است. علائم باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و مسواک زدن می‌شود. مرحله ۴: علائم شدید هستند و فرد برای راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره به کمک نیاز دارد. مرحله ۵: این مرحله پیشرفته ترین مرحله‌ی بیماری پارکینسون است. فرد قادر به راه رفتن نیست و برای ادامه زندگی نیاز به مراقبت تمام وقت دارد.
علت بیماری پارکینسون چیست؟
علت بیماری پارکینسون ناشناخته است؛ اما این بیماری نتیجه از بین رفتن یا ضعیف شدن و لطمه خوردن سلول های عصبی در مغز میانی است.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم سلول‌های عصبی ماده‌ای به نام دوپامین، ترشح می‌کنند. دوپامین پیام‌های عصبی را از مغز میانی به بخش دیگری از مغر به نام کارپوس استراتوم می‌برد. این پیام‌ها به حرکت بدن تعادل می‌بخشند. وقتی سلول‌های ترشح کننده دوپامین در مغز میانی می‌میرند، مراکز دیگر کنترل کننده حرکات بدن نامنظم کار می‌کنند. اختلالات مراکز کنترل بدن در مغز باعث به وجود آمدن علائم پارکینسون می‌شود.
اگر ۸۰ درصد سلول‌های ترشح کننده دوپامین از بین بروند، نشانه‌های پارکینسون پدیدار می‌شود.
برخی از عواملی که به نظر می‌رسد در ابتلا به بیماری پارکینسون نقش داشته باشند:
عوامل ژنتیکی: محققان جهش‌های ژنتیکی خاصی را کشف کرده‌اند که می‌تواند باعث بیماری پارکینسون شود. تغییرات ژنی خاص به نظر می‌رسد افزایش خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم خاص یا عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد؛ اما درصد احتمال آن پایین است.
از دیگر مواردی که می‌تواند علت بیماری پارکینسون باشد می‌توان به افزایش سن، مصرف برخی داروهای خاص، آسیب مغزی، تومورهای مغزی، آنسفالیت پس از آنفلوانزا، عفونت با ویروس‌های دارای رشد آهسته یا مسمومیت با مونواکسیدکربن را نام برد.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به پارکینسون قرار دارند؟
ابتلا به بیماری پارکینسون در بعضی افراد یا تحت بعضی شرایط خاص با احتمال بیشتری مواجه است.
برخی از عوامل خطر ابتلا به پارکینسون عبارتند از:
سن: بـا افزایش سن میزان دوپامین و تعداد گیرنده‌های آن در مغز کاهش می‌یابد. معمولاً این بیماری در حدود سن ۶۰ سالگی یا بیشتر ایجاد می‌شود. وراثت: داشتن یک فرد نزدیک با بیماری پارکینسون، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. جنسیت: مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند. عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم مانند علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها ممکن است خطر بیماری پارکینسون را کمی افزایش دهد.
عوارض جانبی بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون اغلب با مشکلاتی همراه است که ممکن است قابل درمان باشند. تعدادی از مهمترین عوارض جانبی پارکینسون عبارتند از:
زوال عقل و مشکلات فکر کردن:
مشکلات شناختی (دمانس) و مشکلات تفکر معمولاً در مراحل بعدی بیماری پارکینسون رخ می‌دهد. چنین مشکلات شناختی به داروها پاسخ نمی‌دهند.
افسردگی و تغییرات عاطفی:
ممکن است گاهی اوقات در مراحل اولیه پارکینسون بیمار افسردگی را تجربه کند. همچنین تجربه تغییرات احساسی دیگر مانند ترس، اضطراب یا از دست دادن انگیزه نیز ممکن است.
مشکلات بلع:
با پیشرفت بیماری ممکن است بیمار مبتلا به پارکینسون دچار مشکلاتی در بلع شود.
مشکلات جویدن و خوردن:
بیماری پارکینسون در مرحله بعدی بر ماهیچه‌های دهان تأثیر می‌گذارد و باعث سختی جویدن می‌شود. این عارضه می‌تواند منجر به خفگی و سو‌ء تغذیه شود.
مشکلات و اختلالات خواب:
افراد مبتلا به بیماری پارکینسون اغلب مشکلات خواب دارند، ازجمله بیدار شدن از خواب در طول شب، بیدار شدن از خواب یا خوابیدن در طول روز.
مشکلات مثانه:
بیماری پارکینسون ممکن است باعث مشکلات مثانه، از جمله عدم توانایی کنترل ادرار و یا مشکل تکرر ادرار شود.
یبوست:
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، عمدتاً به علت مصرف دارو و مشکلات در بلع و جویدن غذا، درگیر یبوست می‌شوند.
تغییرات فشار خون:
بیمار ممکن است به علت کاهش ناگهانی فشار خون (هیپوتانسیون ارتواسپتیک) احساس سرگیجه یا سرگیجه داشته باشد.
اختلال بویایی خستگی درد افتادن و بروز شکستگی استخوان‌ها
چطور از پارکینسون پیشگیری کنیم؟
از آنجا که علت پارکینسون ناشناخته است، راه‌های جلوگیری از این بیماری نیز همچنان ناشناخته باقی مانده است و نمی‌توان راه قطعی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری پیشنهاد داد. اما تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد افرادی که از انواع میوه‌ها و سبزیجات، غذاهای سرشار از فیبر، روغن های حاوی امگا ۳ و همچنین ماهی استفاده می‌کنند می‌توانند مقاومت بیشتری در برابر ابتلا به این بیماری داشته باشند.
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تمرینات هوازی منظم می‌تواند خطر بیماری پارکینسون را کاهش دهد.
برخی تحقیقات دیگر نشان داده است افرادی که کافئین مصرف می‌کنند خطر ابتلا به بیماری پارکینسون در آنها کمتر از کسانی است که نوشیدنی‌های کافئین‌دار نمی‌نوشند. با این حال، هنوز معلوم نیست که آیا کافئین در مقابل پارکینسون از فرد محافظت می‌کند یا خیر. در حال حاضر شواهد کافی برای پیشنهاد نوشیدن نوشیدنی‌های کافئین‌دار برای محافظت در برابر پارکینسون وجود ندارد.
انواع روش های درمان بیماری پارکینسون
در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد اما تعدادی از روش‌های دارویی، درمانی و جراحی برای بهبود علائم پارکینسون وجود دارد.
۱. درمان پارکینسون می‌تواند به درمان‌های پزشکی و دارویی، خانگی و طب سنتی دسته بندی شود. اکثر بیماران به منظور کنترل علائم خود باید تحت درمان با دارو قرار بگیرند. داروها با بر سلول‌های باقیمانده در جسم سیاه اثر گذاشته، آنها را تحریک می‌کنند تا دوپامین بیشتری تولید کنند. داروهایی با عنوان لوودوپا (Levodopa) این نقش را بر عهده دارند.
۲. همچنین برخی دیگر از داروها با عنوان داروهای ضدکولینرژیک سبب مهار برخی از استیل کولین‌های تولیدشده می‌شوند. به همین دلیل این داروها بین مواد شیمیایی درون مغز تعادل برقرار می‌کنند. پزشک متخصص با تهیه یک برنامه اختصاصی برای هر فرد می‌تواند روند بیماری را کنترل کند.
۳. هنگام استفاده مداوم از داروها برای حفظ کیفیت زندگی، با پیشرفت بیماری بیمار دچار تغییر و تحول در پاسخ به درمان می‌شود که این فرآیند به نوسانات حرکتی معروف است. در این هنگام متخصص مغز و اعصاب بر روی ساختارهای عمیق مغز فرد کار انجام می‌دهد تا شرایط پارکینسون را تسکین دهند.
۴. روشی برای دستکاری عمیق مغز به نام DBS یا تحریک عمیق مغز وجود دارد که از الکترودهایی کوچک برای تامین نیروی الکتریکی استفاده می‌گردد و بخش‌های عمیق مغز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این شکل از تحریک با کمک به ایجاد تعادل پیام‌های کنترل، سبب سرکوب لرزش می‌شود.
۵. از درمان‌های خانگی که به روند بهبود این بیماری کمک می‌کنند می‌توان ورزش و تغذیه سالم را نام برد. انجام یک ورزش منظم به فرد کمک می‌کند فرد مبتلا تعادل و هماهنگی در بدن خود برسد. رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا توصیه نمی‌شود، اما استفاده از مواد غذایی حاوی فیبر، نوشیدن آب زیاد و میوه‌های سرشار از آنتی اکسیدان مثل اسفناج برای رژیم این افراد مفید است.
۶. تای چی، یوگا و ماساژ نیز می‌توانند به صورت درمان‌های حمایتی انجام شوند. این درمان‌ها به کاهش برخی علائم مانند خستگی، درد و افسردگی کمک بسزایی می‌کنند.
۷. از درمان‌های موجود در طب سنتی نیز می‌توان مصرف زیتون، روزانه ۱۴ عدد مغز بادام، قارچ گانودرما و … نام برد. علاوه بر درمان‌های معمول برای پارکینسون، همچنین محققان بینش‌هایی را در مورد درمان‌های نوظهور و تجربی PD ارائه می‌دهند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
چهار مورد از علائم پارکینسون که در مراحل اولیه بیماری رایج است عبارتند از:
ارتعاش دست و پا در حالت استراحت (لرزش بیمار همزمان با ارتعاش دست و پا در حالت استراحت)
آرام شدن حرکت (برادیکینسیا Bradykinesia)
سختی حرکت و خشک شدن دست و پا یا بدن
تعادل ضعیف
در حالتی که دو یا تعداد بیشتری از این علائم را در خود یا اطرافیانتان می‌بینید؛ به خصوص وقتی که نشانه‌ها در یک سمت بدن بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود، حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
بدون نظر