انتخابات ریاست جمهوری ترکیه؛ از معرفی نامزدها تا قول هایشان و نتایج نظرسنجی ها

یکشنبه هفته آینده میلیون ها نفر در ترکیه برای انتخاب رییس جمهور و اعضای پارلمان آینده این کشور به پای صندوق های رأی خواهند رفت، انتخاباتی که کارشناسان و ناظران سیاسی انتظار دارند دشوارترین آزمایش برای رجب طیب اردوغان در ۲۰ سال زمامداری در این کشور باشد. بحران اقتصادی برای اردوغان مشکل ساز شده است، در حالی که رقبای او با استفاده از وحشت دورنمای بد اقتصادی ترکیه، قول داده اند که شرایط را بهتر خواهند کرد. اما اردوغان و حزب عدالت و توسعه (AK Party) هنوز هم پشتیبانی قابل توجهی در میان ملی گراها و محافظه کاران مذهبی دارند، به ویژه در میان مردمان مرکز ترکیه در منطقه آناتولی که پیروزی مخالفان اردوغان را بازگشت به دوره ای می دانند که حس می کردند نادیده گرفته شده یا سرکوب می شدند.

اردوغان در طول دو دهه حضورش در رأس سیاست ترکیه سیمای این کشور را به شدت تغییر داده و به گمان بسیاری با تغییراتی که ایجاد کرده، دموکراسی در این کشور را به قهقرا برده است. اردوغان ارتش و سیستم قضایی کشور را به شدت به نفع خود تغییر داده و شرایط آزادی بیان نیز بسیار متفاوت از پیش از به قدرت رسیدن اوست. با این وجود اردوغان یک سیاستمدار باهوش است که مردم کشورش، به ویژه قشر مذهبی و ملی گرا، را به خوبی می شناسد و در ماه های اخیر با کمپین ها و اقدامات سیاسی سعی کرده همچنان اکثریت جامعه را در کنار خود داشته باشد. وی در ماه های اخیر روی رونمایی از پروژه ها و دستاوردهای جدید زیربنایی و نظامی تمرکز کرده و روز گذشته نیز در اقدامی عجیب، اعلام کرد که دستمزد کارمندان دولت را بیش از ۴۵ درصد افزایش خواهد داد که به وضوح تلاشی برای راضی کردن ناراضیان از تورم این کشور و کشاندن آن ها به جبهه خود در روز یکشنبه است. اما چه چیزی باعث شده که انتخابات ریاست جمهوری ترکیه تا به این حد مهم باشد و در مورد این انتخابات چه باید بدانیم.

انتخابات ترکیه چه روزی است؟

انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه هر پنج سال یک بار در طی یک روز برگزار می شود. امسال این انتخابات قرار بود در ۱۸ ژوئن برگزار شود اما جلو انداخته شده و به ۱۴ می تغییر یافت که مصادف با یکشنبه ۲۴ اردیبهشت است.

سیستم انتخاباتی ترکیه چگونه است؟

در جولای ۲۰۱۸، از طریق یک رفراندوم که اردوغان مبتکر و حامی آن بود، ترکیه از سیستم پارلمانی به سیستم ریاست جمهوری تغییر کرد. در سیستم جدید، رأی دهندگان به طور مستقیم رییس جمهور را انتخاب می کنند و نقش نخست وزیر از بین رفته است. هر کاندیدا به بیش از نیمی از آرا نیاز دارد تا برنده انتخابات شود. اما اگر هیچ یک از نامزدها نتوانند به بیش از نیمی از آرا دست یابند، دو کاندیدایی که بالاترین آرا را بدست آورده اند، به دور دوم خواهند رفت که دو هفته بعد از دور اول برگزار خواهد شد. همچنین رأی دهندگان ۶۰۰ عضور پارلمان که با نام شورای ملی عالی شناخته می شود را انتخاب خواهند کرد که به صورت انتخاب فهرست احزاب در منطقه زندگی شان است.

نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ترکیه چه کسانی هستند؟

رجب طیب اردوغان، ۶۹ ساله

رییس جمهور کنونی ترکیه از جانب اتحاد ملت در انتخابات ریاست جمهوری شرکت می کند که اتحادی بین حزب عدالت و توسعه و هفت حزب دست راستی دیگر است. در طی ۲۰ سال زمامداری در ترکیه، اردوغان ۱۱ سال نخست وزیر بوده و در سال ۲۰۱۴ به مقام ریاست جمهوری رسید و پس از آن نیز سیستم سیاسی این کشور به ریاست جمهوری تغییر یافته و او برای بار دوم رییس جمهور کشور شد. اردوغان در دهه ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ رهبری تحولات اقتصادی و سیاسی ترکیه را بر عهده داشته است. این موضوع باعث شده که بسیاری از اردوغان حمایت کنند، کسانی که می گویند در دوره زمامداری او شرایط زندگی شان بهتر شده است.

او همچنین به عنوان کسی دیده می شود که در عرصه جهانی قدرت ترکیه را بیشتر کرده و تاثیرگذاری این کشور در مناصبات جهانی را بهبود بخشیده است. اما اقتصاد به مشکل خورده این کشور در ۱۸ ماه اخیر باعث کاهش شدید محبوبیت اردوغان شده است. همچنین او به ساکت کردن و تعقیب قضایی گروه های مخالف سیاسی خود متهم شده است، اگر چه حامیان دولت او می گویند که این اقدامات پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ و تهدید گروه های «تروریستی» در این کشور ، واجب است. اردوغان به طرفدارانش قول داده که در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، به سیستم ریاست جمهوری ادامه داده، نرخ بهره بانکی را کاهش داده و یک ترکیه مستقل و قدرتمند را برای تاثیرگذاری بیشتر در منطقه خواهد ساخت.

کمال قلیچدار اوغلو، ۷۴ ساله

رقیب اصلی اردوغان و کاندیدای شش حزب مخالف موسوم به اتحاد ملی. او خود را یک دموکرات می داند و به خاطر گفتمان ضد فسادش شناخته می شود، اما مخالفانش او را به خاطر نزدیکی بیش از حد به غرب مورد انتقاد قرار می دهند. قلیچدار اغلو رهبری حزب میانه چپ جمهوری خلق (CHP) را در ده سال اخیر بر عهده داشته که همواره از حزب عدالت و توسعه شکست خورده است. منتقدان می گویند که این شکست ها نشان می دهد قلیچدار اوغلو به اندازه کافی برای شکست اردوغان و رهبری ترکیه قوی نیست. پیش از ورود به سیاست، او از کارشناسان وزارت اقتصادی ترکیه و سپس رییس موسسه بیمه اجتماعی ترکیه در دهه ۱۹۹۰ بوده است. او قول داده که در صورت پیروزی در انتخابات، سیستم سیاسی کشور را به «سیستم پارلمانی قوی» باز خواهد گرداند، مسئله کردها را حل خواهد کرد، آوارگان سوری را به کشورشان پس خواهد فرستاد و رابطه نزدیک تری با اتحادیه اروپا و ایالات متحده برقرار خواهد کرد.

محرم اینجه، ۵۹ ساله

نامزد حزب سرزمین مادری تنها نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه است که هیچ اتحادی پشت خود نداشته و جنبش خود را «راه سوم» می داند. او که معاون سابق حزب CHP بود، در سال ۲۰۱۸ رقیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری بود اما رتبه دوم را کسب کرد. او در ادامه از حزب خود جدا شده و به انتقاد از آن پرداخت. اینجه می گوید که دموکرات ها و ملی گراهای سکولار ترکیه باید علیه احزاب سیاسی اسلامگرای کشور با هم متحد شوند. رویکرد تقابلی او باعث شده که با روزنامه نگاران مشکل پیدا کرده و حامیان قلیچدار اوغلو نیز بر این باورند که او با نامزدی خود باعث کاهش حامیان قلیچدار اوغلو و کمک به اردوغان شده است. اینجه قول داده که در صورت پیروزی، آوارگان را به کشورهایشان خواهد فرستاد و سکولاریسم را به ترکیه باز خواهد گرداند.

سینان اوگان، ۵۵ ساله

او کاندیدای اتحاد نیاکان ملی گرا (ATA) که از سه حزب تشکیل شده است. اوگان دارای پیشینه آکادمیک و حضور در عرصه اقتصاد بین المللی است. او عضو سابق حزب جنبش ملی گرا (MHP) بوده که از اعضای اتحاد با حزب عدالت و توسعه اردوغان بوده است. به عنوان نماینده حزب جنبش ناسیونالیست، او به عنوان شهردار شهر ایگدیر در شرق ترکیه انتخاب شد و در سال ۲۰۱۵ به دلیل مخالفت های درونی از حزب بیرون انداخته شد. او به داشتن تمایلات نژادپرستانه و سیاست های راستگرایانه افراطی متهم شده است، به ویژه وقتی پای آوارگان سوری در میان باشد. اوگان قول داده که در صورت پیروزی، آوارگان را به کشورهایشان باز خواهد گرداند و از اتحاد کشوری ترک حمایت می کند.

اصلی ترین موضوعات در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه چیست؟

اقتصاد

کاهش نرخ بهره بانکی در اواخر سال ۲۰۲۱ باعث کاهش ارزش پول ملی شد و تورم را در سال گذشته به بیش از ۸۵.۵ درصد رساند که در ۲۴ سال گذشته بالاترین رقم تورم در ترکیه بوده است. اما حامیان اردوغان می گویند که او اقتصاد ترکیه را دگرگون ساخته، زیرساخت های بسیاری ساخته و مناطقی که معمولاً توسط دولت مرکزی ترکیه نادیده گرفته می شد را توسعه داده است.

زلزله

دو زلزله شدید در ۶ فوریه گذشته مناطب جنوب شرقی ترکیه را لرزاند که بیش از ۵۰,۰۰۰ کشته و ویرانی گسترده ای را در پی داشت، در حالی که انتظار می رود بازسازی این خرابی ها میلیاردها دلار هزینه داشته باشد. برآوردها نشان می دهد که حدود ۱۴ میلیون نفر که ۱۶ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند، تحت تاثیر این زلزله ها قرار گرفته اند.

فرار مغزها

تعداد افراد باسواد و ماهری که به دلیل نگرانی های اقتصادی و سیاسی ترکیه را ترک می کنند در حال افزایش است. بر اساس آمار موسسه آمار ترکیه، بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، بیش از ۳۸۶,۰۰۰ شهروند ترکیه ای بین ۲۰ تا ۲۹ سال این کشور را ترک کرده اند.

ارزش ها و هویت

اردوغان، به عنوان نخست وزیر، ممنوعیت حضور زنان باحجاب در اماکن عمومی این کشور را در سال ۲۰۱۳ ملغی کرد، اقدامی که از نگاه بسیاری تایید جایگاه این زنان در جامعه و دیدگاه مذهبی شان بود. حزب جمهوری خلق پیش تر از ممنوعیت حجاب در امکان عمومی حمایت کرده و اکنون اردوغان می گوید که در صورت شکست در انتخابات، این قانون باز خواهد گشت، موضوعی که برای بخش بزرگی از حامیانِ مذهبیِ حزب عدالت و توسعه اهمیت دارد.

دموکراسی

مخالفان اردوغان او را به از بین بردن دستاوردهای دموکراتیک ترکیه متهم می کنند، به ویژه پس از تلاش نافرجام برای کودتا در سال ۲۰۱۶ که طی آن هزاران نفر دستگیر یا برکنار شده و تغییرات بزرگی در ارتش و سیستم قضایی ترکیه را در پی داشت. منتقدان همچنین می گویند که آزادی مطبوعات در ترکیه بسیار بدتر شده است و ۹۰ درصد از تمام رسانه های خبری ترکیه تحت کنترل دولت اردوغان و تاجران نزدیک به وی هستند.

آوارگان

دیدگاه های ضد آوارگان به شدت در ترکیه رو به افزایش است، در شرایطی که گزارش های بسیاری از تنش و خشونت بین آوارگان سوری و ترک ها وجود دارد. بر اساس آمار دولتی، حدود ۳.۷ میلیون نفر از ۵.۵ میلیون خارجی که در ترکیه زندگی می کنند آوارگان سوری هستند.

روز یکشنبه ۲۴ اردیبهشت ماه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان ترکیه برگزار می شود و ۶۴ میلیون نفر واجد شرایط حضور در این انتخابات اعلام شده اند. رقابت اصلی بین اردوغان و قلیچداراوغلو بوده و در حالی که نظرسنجی ها از پیشتازی اندک قلیچدار اوغلو می گویند اما رقابت بین او و اردوغان بسیار تنگاتنگ بوده و احتمال اینکه انتخابات به دور دوم کشیده شود بسیار است. حضور محرم اینجه در انتخابات باعث شده که کمی شرایط برای اردوغان بهبود یابد زیرا بخشی از آرای مخالفان او به جای ریخته شدن به صندوق قلیچدار اوغلو به صندوق نامزد دیگری ریخته می شود و اردوغان نیز که یک کمپینر بسیار خبره است، با اقدامات خود در روزهای اخیر (همانند افزایش حقوق کارمندان دولت) می تواند شرایط را به نفع خود تغییر دهد.

آرای کُردهای ترکیه که بیش از ۲۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند نیز بسیار سرنوشت ساز است. کردها که رهبر سیاسی آن ها، صلاح الدین دمیرتاش، اکنون در زندان به سر می برد به اتحاد مخالفان اردوغان نپیوسته اند اما گفته اند که به قلیچدار اوغلو رأی خواهند داد تا اردوغان را شکست دهند.

نظرسنجی ها

اگر چه نمی توان نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را با اطمینان بالا پیش بینی کرد اما همه کارشناسان بر این باورند که این بزرگ ترین چالشی است که اردوغان در ۲۰ سال زمامداری خود در ترکیه با آن روبرو شده و مخالفان وی هیچوقت تا به این اندازه به شکست دادن وی نزدیک و متحد نبوده اند. نظرسنجی های متعدد همگی از پیشتازی قلیچدار اوغلو خبر می دهند اما اختلاف آرای این دو بسیار اندک است. آخرین نظرسنجی ها نشان می دهند که به طور متوسط، قلیچدار اوغلو ۴۶.۲ درصد و اردوغان ۴۲.۶ درصد آرا را بدست آورد و هیچکدام نخواهند توانست بیش از ۵۰ درصد آرای لازم برای پیروزی در دور اول را کسب کنند و انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد.

در پارلمان نیز نظرسنجی ها همچنان پیشتازی حزب عدالت و توسعه و متحدانش را پیش بینی می کنند اگر چه این حزب و اتحادی که تشکیل داده بخش قابل توجهی از آرای خود را از دست خواهد داد و شاید نتواند در دوره آینده، اکثریت پارلمان را به راحتی دوره های قبل شکل دهد. طبق نظرسنجی ها، حزب جمهوری خواه خلق وابسته به کردهای ترکیه نیز همچنان بیش از ۱۰ درصد آرای رأی دهندگان را بدست آورده و در مجلس این کشور حضور خواهد داشت.