کره ماه چه دارد که همه قدرت های بزرگ برای رسیدن به آن تلاش می کنند؟

۶ دهه‌ی پیش در پی یک مسابقه فضایی بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی برای کسب عنوان اولین کشوری که انسانی را به ماه رساند، دنیا متوجه آسمان شد. پس از گذشت چند دهه، حالا کشورهای بیشتری درگیر رقابتی فضایی هستند، اما انگیزه‌ی آنها تغییر کرده است. به‌جای کسب غرور ملی و به رخ کشیدن برتری در فناوری، کشورهایی مانند چین، روسیه، هند و ایالات متحده اکنون به منابع ارزشمند ماه و چگونگی استخراج آنها علاقه دارند. از فلزات کمیاب گرفته تا هلیوم که شاید بتواند منبع ارزشمندی برای انرژی باشد، چند میلیارد دلار ثروت‌ در ماه خفته است.

به همین دلیل است که ناسا برای برنامه جدید آرتمیس خود، نقاط مختلفی از ماه را برای بررسی در نظر گرفته است و کاوشگر اکتشافی قطبی سازمان فضایی آمریکا (VIPER) در سال ۲۰۲۴ و در یک ماموریت صد روزه، قطب جنوب ماه را مورد بررسی قرار می دهد.

ماموریت فضایی چاندرایان۳ نیز در ۲۳ آگوست با موفقیت انجام شد. آنچه باعث شد تا ماموریت سازمان تحقیقات فضایی هند (IRSO)، تاریخ‌ساز شود این بود که حالا هند بعد از شوروی، آمریکا و چین، چهارمین کشوری لقب گرفت که موفق به فرود موفقیت‌آمیز روی ماه شده و به علاوه، آنها حالا اولین کشوری هستند که موفق شده‌اند تا قطب جنوبی ماه را فتح کنند.

از سوی دیگر چینی‌ها نیز با صنعت فضایی رو به رشد خود، قطب جنوبی ماه را زیر ذره‌بین گرفته‌اند و در نظر دارند تا در سال ۲۰۲۶ یک ماه‌نورد جدید را در ماموریت Chang’e ۷ به قمر زمین بفرستند و تعدادی از سایت‌های فرود آژانس فضایی ایالات متحده را شناسایی کرده اند که باعث نگرانی در مورد درگیری احتمالی شده است.

یکی از نگرانی‌هایی که توسط بیل نلسون، رئیس ناسا بیان شد، این است که پکن می‌تواند ادعای مالکیت بر روی ماه را تحت عنوان تحقیقات علمی آغاز کند. چین این موضوع را نادیده گرفته است، اما هنوز میزان نارضایتی زیادی در میان دانشمندان در مورد نحوه کنترل منابع ماه وجود دارد. تلاش‌های قبلی برای توافق بر سر منابع ماه، از جمله توافق‌نامه ماه در سال ۱۹۷۹، با عدم امضای ایالات متحده، روسیه و چین، به اجماع نرسید. بنابراین، این کشورها به علاوه‌ی مجموعه‌ای از شرکت‌های خصوصی، به دنبال استخراج در ماه هستند.

آب

برای شروع، به لطف تجزیه و تحلیل مدارگرد شناسایی ماه ناسا (LRO)، کارشناسان فکر می کنند که قطب های ماه بیش از ۶۰۰ میلیارد کیلوگرم آب، به شکل یخ دارند که برای پر کردن حداقل ۲۴۰,۰۰۰ استخر در اندازه المپیک کافی است.

با توجه به وجود بیش از یک میلیارد کیلومتر مکعب آب بر روی زمین، ممکن است عجیب به نظر برسد که این حجم آب ماه مورد توجه است. به دلیل وزن، رساندن مقدار زیادی آب از زمین به فضا بسیار دشوار است. در نتیجه دسترسی به آب موجود در فضا، نه فقط برای نوشیدن و شستشو، بلکه برای رساندن فضانوردان به سیارات دوردست در منظومه شمسی بسیار ارزشمند است.

از آنجایی که مولکول آب H20 است – از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است – دارای اکسیژن مایع و هیدروژن مورد نیاز برای تولید سوخت موشک نیز هست. از این سوخت موشک می توان برای فرستادن سفینه فضایی از ماه به مریخ و فراتر از آن استفاده کرد.

فلزات

دانشمندان بر این باورند که ممکن است تعدادی از فلزات کمیاب در دهانه‌های تاریک سرد قطب جنوبی ماه پنهان شده باشند. این فلزات در فناوری‌های نوظهور و همچنین برای استفاده در گوشی‌های هوشمند، رایانه‌ها، باتری‌های خودروهای هیبریدی و تجهیزات پزشکی حیاتی هستند. از جمله فلزات کمیابی که کارشناسان فکر می‌کنند می‌توانند در مقادیر زیاد در ماه پیدا کنند، اسکاندیم و ایتریم هستند که می‌توانند در موتورهای وسایل نقلیه، برای ساخت شیشه یا سرامیک، دستگاه‌های الکترونیکی و سیستم‌های راداری استفاده شوند.

منابع دیگر عبارتند از بازالت، آهن، کوارتز و سیلیکون که همگی می‌توانند برای پنجره‌ها، ظروف سنگی و پنل‌های خورشیدی روی زمین استفاده شوند، در حالی که فلزات گرانبها برای الکترونیک شامل پلاتین، پالادیوم و رودیم هم جزو این منابع هستند. دانشمندان حتی سنگ معدن تیتانیومی را در ماه کشف کرده اند که ده برابر غنی تر از سنگ معدن موجود در زمین است.

هلیوم

همجوشی هسته ای به عنوان یک جایگزین بالقوه برای سوخت های فسیلی در زمین مطرح شده است. دانشمندان امیدوارند که بفهمند چگونه خورشید با تبدیل هیدروژن به هلیوم انرژی تولید می کند. یکی از راه‌های انجام این کار، استفاده از نوع کمیاب هیدروژن (به نام دوتریوم) است که می‌توان آن را از آب دریا استخراج کرد، با نوع کمیاب‌تر هلیوم که به هلیوم-۳ معروف است. مورد دوم در زمین بسیار نادر است، اما در برخی از نقاط ماه، با غلظت بالا یافت می شود و تخمین زده می شود که هلیوم-۳ به ارزش حدود ۱.۵ کوادریلیون دلار در ماه وجود داشته باشد.

کدام کشور، زودتر به این منابع خواهد رسید؟

تخمین زده می‌شود که بیش از ۴۰۰ مأموریت عمومی و خصوصی در ماه بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۲ برنامه‌ریزی شده است که در مقایسه با پیش‌بینی ۲۵۰ مأموریت در مدت مشابه یک سال پیش، بیشتر است. این پیش‌بینی حداقل شامل ۶ کشور از جمله ژاپن و کره جنوبی، به‌علاوه انبوهی از شرکت‌های خصوصی بود. بسیاری از ماموریت ها، شامل طرح‌هایی برای احداث پایگاه‌های دائمی در ماه می‌شوند.
برای پاسخ به این سوالات که چه کسی ابتدا به این منابع خواهد رسید، چه چیزی شناسایی خواهد شد و آیا می توان آن را استخراج کرد، باید منتظر ماند. اولین ماموریت فرود آرتمیس ناسا برای سال ۲۰۲۵ برنامه ریزی شده است، در حالی که چین امیدوار است تایکونوردان خود را تا پایان این دهه بر سطح ماه مستقر کند. در حالی که روسیه، هند و ژاپن نیز در تکاپو هستند، شرکت های خصوصی هم عقب نمی مانند.

با این حال، چیزی که واضح است این است که وقتی نوبت به تقسیم ثروت قابل توجه ماه و ادعای سرمایه گذاری در مناطق مورد علاقه می رسد، همه چیز احتمالاً بسیار زشت تر و بسیار پیچیده تر می شود.

تیم مارشال در کتاب خود درباره سیاست در فضا، می نویسد: «قدرت مسلط قادر خواهد بود با اشغال قلمرو و تلاش برای کنترل آن، جاه طلبی های دیگران را مهار کند. اولین قدرتی که خود را تثبیت می کنند، اولین کسانی خواهند بود که به ثروت بالقوه ماه دسترسی می یابند.»