معاهده NPT چیست و آیا ایران می‌تواند از آن خارج شود؟ + اینفوگرافی

معاهده NPT چیست و آیا ایران می‌تواند از آن خارج شود؟ + اینفوگرافی

در پی حمله ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران در روزهای گذشته، بار دیگر تهدید به خروج از ان‌پی‌تی بالا گرفته است. معاهده منع گسترش سلاح‌‌های هسته‌‌ای (NPT) بیش از نیم قرن پیش در مجلس شورای ملی به‌ تصویب رسید و گفته می‌شود با توجه به اتفاقات اخیر، طبق ماده ۱۰ این معاهده، جمهوری اسلامی حق قانونی دارد تا از آن خارج شود.

NPT چیست و خروج از آن چه پیامدهایی دارد؟

ان پی تی چیست؟

پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (Nuclear Non-Proliferation Treaty) یا به اختصار ان پی تی (NPT) بر جلوگیری از گسترش سلاح‌ های هسته‌ ای و پیگیری مذاکرات خلع سلاح هسته‌ ای تکیه دارد.

پس از آن که ایالات متحده در دوران جنگ جهانی دوم به استفاده از بمب اتمی اقدام کرد رقابت شدیدی از سوی سایر کشور‌های بزرگ جهان برای دستیابی به این سلاح آغاز شد که در این مسیر شوروی سابق در سال ۱۹۴۹ انگلیس در سال ۱۹۵۲ فرانسه در سال ۱۹۶۰ و جمهوری خلق چین در سال ۱۹۶۴ به دولت هسته‌ای تبدیل شدند.

اینفوگرافی ان پی تی

خسارت های گسترده جانی و مالی ناشی از انفجار بمب های اتمی آمریکا در هیروشیما و ناکازاکی ژاپن و نیز تولید مقادیر زیادی پلونیوم ناشی از سوخت نیروگاه‌های هسته ای- که طبق برآوردهای سال ۱۹۸۵ روزانه برای تولید ۱۵ تا ۲۰ بمب اتمی کفایت می‌کرد- تلاش های بین المللی برای جلوگیری از استفاده های غیرصلح آمیز انرژی هسته ای را موجب شد که در نهایت این روند معاهده ان پی تی به عنوان تنها معاهده چندجانبه الزام آور در این زمینه در یک مقدمه و ۱۱ ماده منعقد شود.

NPT چیست و خروج از آن چه پیامدهایی دارد؟

کدام کشورها عضو ان پی تی هستند؟

معاهده ان پی تی در اول ژوئیه ۱۹۶۸ برای امضای کشور‌ها آماده شد و در این تاریخ آمریکا و انگلیس و ۵۹ کشور دیگر آن را امضا کردند. این معاهده پس از آنکه آمریکا آن را در مجلس خود تصویب کرد در ۵ مارس ۱۹۷۰ به اجرا گذاشته شد. چین در ۹ مارس سال ۱۹۹۲ و فرانسه در ۳ آگوست ۱۹۹۲ به عضویت این معاهده درآمدند.

در حال حاضر ۱۸۶ کشور جهان عضو این معاهده هستند. تنها کشور‌های کوبا، هند، پاکستان و اسرائیل عضو این معاهده نیستند. هند و پاکستان علناً اعلام کرده‌اند برنامه سلاح هسته‌ای دارند و اسرائیل از دیرباز در خصوص برنامه سلاح هسته‌ای خود سیاست ابهام‌آفرینی تعمدی داشته‌ است. همچنین کره شمالی نیز چند سال پیش از این معاهده خارج شده است.

بمب اتم

اهداف

جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پیگیری مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای یکی از اهداف مهم این پیمان به‌شمار می‌رود. همچنین یاری‌رسانی به کشورهای غیر هسته‌ ای در راه به‌کارگیری فناوری صلح آمیز هسته‌ای یکی دیگر از اهداف این پیمان بین‌المللی است.

موشک

چه نهادی بر ان‌پی‌تی نظارت می‌کند؟

نظارت بر اجرای معاهده ان پی تی و پروتکل الحاقی آن برعهده آژانس بین المللی انرژی اتمی است که خود یکی از آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد محسوب می‌شود. آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال ۱۹۵۷ با هدف تسهیل استفاده‌های صلح آمیز از انرژی هسته‌ای و جلوگیری از کار برد کمک‌های این آژانس در مقاصد نظامی آغاز به کار کرد و مقر آن در وین است.

این آژانس در چارچوب نظام پادمان‌های ایجاد شده توسط معاهده ان.‌پی.‌تی به منظور بررسی میزان پایبندی کشور‌های عضو ان پی تی به مقررات این معاهده بازرسی‌هایی را از تاسیسات هسته‌ای کشور‌های عضو انجام می‌دهد.

همچنین مفاد معاهده ان پی تی به ویژه پاراگراف سوم ماده هشتم آن، دوره‌های پنج ساله‌ای برای بررسی عملکرد این معاهده تعیین کرده که در کنفرانس بررسی و توسعه NPT در سال ۱۹۹۵ نیز به تایید اعضا رسیده است. در کنفرانس سال ۱۹۹۵ که با حضور بیش از ۱۷۰ کشور عضو برگزار شد تصمیماتی در خصوص افزایش مدت معاهده برای مدت نامحدود، عدم تکثیر هسته ای و خلع سلاح به عنوان اصول و اهداف اجرای این معاهده و تعیین فرایند بررسی های بعدی اتخاذ شد.

پرچم ایران

ایران چه زمانی به NPT پیوست؟

در پی تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی و پیمان منع گسترش سلاح‌ های هسته‌ ای، ایران از جمله اولین کشور‌هایی بود که در همان سال تأسیس به پیمان NPT پیوست. لایحه این پیمان ابتدا توسط کمیسیون امور خارجه ایران تأیید و در دی ماه ۱۳۴۸ به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسید و به دولت ابلاغ شد. پس از آن بود که سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۳) تأسیس شد.

پایگاه های انرژی

خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌‌های هسته‌‌ای

ماده ۱۰ به یک دولت اجازه می‌دهد «اگر احساس کند موارد فوق‌العاده‌ای در رابطه با موضوعات این پیمان، منافع حیاتی کشورش را به مخاطره انداخته‌است» از آن خارج شود و باید ۹۰ روز زودتر این موضوع را اطلاع دهد. چنین دولتی ملزم به ارائه دلایل برای خروج از ان پی تی است.

ناتو استدلال می‌کند در صورتی که این پیمان دیگر قابل اعمال نباشد وضعیت «جنگ عمومی» وجود دارد که عملا به دولت‌های درگیر اجازه می‌دهد بدون اطلاع آن را ترک کنند. این استدلال برای پشتیبانی از سیاست به اشتراک گذاری سلاح‌های هسته‌ای ناتو ضروری است. استدلال ناتو بر اساس عبارت «لزوم به‌کارگیری حداکثر تلاش برای جلوگیری از خطر وقوع چنین جنگ‌هایی» در مقدمه پیمان است که به خواست دیپلمات‌های آمریکایی گذاشته شده و استدلال می‌کند که در آن زمان پیمان در ایفای کارکرد خود برای پیشگیری از یک جنگ عمومی ناکام مانده و بدین ترتیب دیگر الزام‌آور نخواهد بود.

NPT چیست و خروج از آن چه پیامدهایی دارد؟

پیامدهای خروج از NPT 

دولت‌ها می‌توانند با ارسال اخطار سه‌ماهه به تمامی اعضای معاهده و شورای امنیت سازمان ملل، از حق خود در ماده ۱۰ معاهده برای خروج استفاده کنند و از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن جدا شوند.

اما خروج کشورها از آن تبعاتی نیز دارد. از آنجایی که معاهده NPT ارتباط مستقیم با امنیت ساختار بین الملل دارد، ماهیتی امنیتی دارد لذا ارتباط مستقیمی با شورای امنیت سازمان ملل پیدا می‌کند. در حقیقت خروج کشورها از این معاهده را می‌توان تهدیدی برای امنیت جهانی دانست که برای کشور خارج شده شرایط حساس و چالش‌زا ایجاد خواهد کرد. اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی یکی از تبعات خروج کشورها از NPT است که مشکلات داخلی و سیاسی زیادی ایجاد خواهد کرد و عملاً کشور خارج شده از ان‌پی‌تی از معادلات بین‌المللی کنار گذاشته خواهد شد.

خروج ایران از NPT، اگرچه برای برخی چهره‌های سیاسی یک اقدام بازدارنده تلقی می‌شود، اما تبعات سنگینی مثل بازگشت فوری پرونده ایران به شورای امنیت، قطع کامل همکاری‌های فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران، افزایش مشروعیت حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران در نگاه غرب، کاهش حمایت کشور‌هایی مانند روسیه و چین و تشدید فضای بی‌اعتمادی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در افکار عمومی جهانی خواهد داشت. ناگفته نماند که حمله اسرائیل و بعد هم آمریکا به خاک ایران وضعیت را چنان کرده که دیگر دور ماندن از تبعات مورد اشاره کار راحت یا ممکنی نیست.

در شرایط فعلی، خروج از NPT دیگر صرفاً یک تهدید سیاسی برای چانه‌زنی دیپلماتیک نیست؛ بلکه به نظر می‌رسد در حال تبدیل‌شدن به گزینه‌ای واقعی در محاسبات راهبردی تهران است. با توجه به حمله مستقیم آمریکا، تشدید بی‌اعتمادی به نهاد‌های بین‌المللی، و چرخش در مواضع نخبگان سیاسی، این احتمال که ایران در ماه‌های آینده مسیر خروج از NPT را انتخاب کند، بیش از هر زمان دیگری جدی به‌نظر می‌رسد.

مطالب مرتبط
دیجیاتو
۱۰ نظر

ورود

  • علی بهمن ۳, ۱۴۰۱

    زمانی اوکراین قدرت سوم اتمی جهان بود.
    ۱۷۰۰ تا سلاح اتمیش رو داد دست غربی ها.
    مردمانش هم ریختن توی خیابون دست و رقص و شادی که آی ما چقدر خوبیم و ما برای آیندگان اسطوره ی صلحیم و ما صلح پایداریم و از این خزعبلات.
    هر چی هم نخبگان و فرهیختگان گفتن گور ناتو! این کارو با اوکراین نکنید نفهمیدن.
    حالا اوکراین شده محل جنگ غربی ها با هم دیگه.
    روسیه داره فتحش می کنه.
    آمریکا شرکت های سلاح فروشیش رو شارژ کرده.
    پدوفیل های انگلیسی راه افتادند به دنبال شکار بچه های پناهندگان اوکراینی.
    (چشم و دل سیر های لعنتی غربی! https://www.tigerdroppings.com/rant/politics/british-pedophiles-target-ukrainian-refugee-children/103409938/ )
    زنان اوکراینی پناهنده مجبور شدن به روسپی گری مایحتاج روی بیارن. (یه گزارش توی euronews منتشر شد که می گفتن پناهنده های مونث اوکراینی، دست به روسپی گری زیر قیمت می زنند که مایحتاج زندگیشون رو تامین کنند.)
    یه سری کشور های اروپایی اوکراینی هایی را دارن بر می گردونن به کشورشون.
    و اون اوکراینی هایی که توی اوکراینن؛ نه آب دارن نه برق دارن نه گاز.
    نمیگم تصور کنید اوکراینی های احمق ۱۷۰۰ تا بمب اتم رو رد نمی کردند چی می شد.
    میگم تصور کنید از اون ۱۷۰۰ تا فقط یکیش رو نگه می داشتند.
    آیا هیچ گاه جنگ روسیه ناتو اوکراین رخ می داد؟
    روسیه حمله نظامی رو می کنه.
    آمریکا فروش اسلحه می کنه و سودش رو به جیب می زنه.
    چشم و دل سیر های اروپایی هم به بچه های اوکراینی و زن های اوکراینی تجاوز می کنند. (یکم از پولشون رو هم میدن البته.)
    این وسط کی متضرر شد؟ اون ملت احمقی که می زد و می رقصید که آی! جهانیان! ما صلح پایدار و عشق بشری و اسطوره ی جهانیم.

    • ....... بهمن ۳, ۱۴۰۱

      وای که چقدر این پوتین جنتلمنه. چه لطفی کرد به اوکراینی ها……
      واقعا فکر میکنی اکراینی ها با گل و شیرینی بمب های هسته یی که واسه خودشونم نبود رو به روسها هدیه دادن؟ یا هیچ فشاری از طرف روسیه نبود؟ یعنی فکر میکنی روسیه قبول میکرد اکراین در همسایه گیش یه قدرت و تهدید هسته یی برای روسیه باشه؟
      روسیه موشک های کروز اکراین و سلاح های هسته یی اکراین رو تقریبا از کار انداخته بود و اگر اکراین به ان پی تی و نداشتن سلاح اتمی وارد نمیشد توسط روسیه و غرب تحریم میشد. در نهایت با معاهده بوداپست در سال ۱۹۹۴ که خود روسیه هم در اون شراکت داشت، اکراین سلاح اتمی رو پس داد.
      حالا میخوای با این استدادل بگی بمب اتمی خیلی خوبه و بازدارندگی ایجاد میکنه؟ بازدارندگی برای کی ؟ مردم ما؟ یا حکومت؟
      یا اینکه شما الان ناراحت هستید که روسیه به اکراین حمله کرده؟
      عزیزم روسیه هیچ وقت اجازه نمیداد که اکراین سلاح های هست یش رو در اختیار داشته باشه. به وسیله دولت های دست نشانده خودش، اونهارو از کار می انداخت. همونطور که هرگز به ایران هم اجازه نمیده که بغل گوش خودش سلاح هسته یی داشته باشه.

    • ناشناس بهمن ۳, ۱۴۰۱

      تو هلند قانونیه روسپی گری. یعنی دختر و خانومهای محترم میرن پشت ویترین مغازه خودشونو نشون میدن. قیمتشم ساعتی ۵۰ یوروعه.
      چند وقت پیش همین سایت دویچه وله نسخه ی المانی گزارش گذاشته بود اوکراینیها قیمت رو شکوندن و کردن ۲۰ یورو و حتی بیشتر. همه ی فاحشه های هلندی ناراحت بودن.
      حالا این اعتشاشگرای نمیدونم چی چی برن عبرت بگیرن. اگه عبرت بگیرن

      • …… بهمن ۴, ۱۴۰۱

        اینجا هلند نداریم اما صیغه ساعتی داریم که به برادران عرب و عراقی تون سرویس میدن. حتما اسم اون دو شهر مذهبی ایران رو شنیدی دیگه( اسم نمیبرم شاید سانسور بشه). تو شهرهای بزرگ و کوچیکمون هم رواج داره، به نام عفاف! ترویج میشه. کلاهتو بزار بالاتر عرزشی

        • جواد بهمن ۶, ۱۴۰۱

          تو خیلی بیجا کردی از خودت حرف در میاری امثال توی خاک بر سر هستید که آبرو نگذاشتید برای کشور

    • محمد بهمن ۴, ۱۴۰۱

      جناب گذشته از بمب اتم چرا آمریکا رو راه میداد که بیاد دوروتا دور روسیه پفیوز بازی در بیاره اگر بمب اتم هم داشت و آمریکا نزدیک مرز های روسیه بود روسیه بیکار نمینشست

  • اخجون بهمن ۳, ۱۴۰۱

    اخجون. خروج بهتره. بمب اتم میخواییم.
    من همینجا امضا میکنم به سپاه وکالت میدهم بمب اتم بسازه.
    هرکی ناراضیه بره پیش ربع پهلوی

  • امیر بهمن ۳, ۱۴۰۱

    ساندیس این دوتا رو کی برداشته!؟ ???

  • عباس بهمن ۷, ۱۴۰۱

    کوبا، هند، پاکستان و اسرائیل جزو NPT نیستن و تحریم هسته ای نیستن و خطرناک و تحدیدی برای بشریت نیستن و آمریکا و روسیه هم سلاح های هسته ای شون رو گسترش ندادن. تازه به ایران هم کمک کردن تا از روش های صلح آمیز هسته ای استفاده بکنه

  • بابک تیر ۴, ۱۴۰۴

    شدید برای ما لازمه این خروج از معاهده ان پی تی و ساخت سلاح هسته ای ، قبلاً مخالف این قضیه بودم و میگفتم تحت تحریم غرب قرار میگیریم و کشور دچار ضرر و زیان های مالی میشه ولی الان با شکل گرفتن این جنگ تحمیلی و با شهادت هموطنان مظلوم و بیگناه‌م به این نتیجه رسیدم که اولویت اول قبل از هر چیزی امنیت کشوره ، سلاح هسته ای فقط جنبه تهاجمی نداره و جنبه دفاعی داره بیشتر ، میتونه عدم حمله سایر کشور ها به ایران رو تقریباً تا ابد تضمین کنه علاوه بر اون از سلاح هسته ای به عنوان یه اهرم فشار ازش در حال حاضر استفاده میشه ، کشور های غربی هم نهایت کاری که بکنن تحریمه که در مقایسه با امنیت و بقای کشور به چشم نمیاد گرچه همین تحریم هم به نظر من صرفاً یه تهدید از طرف غربه تا جلوی کشور ها رو «قبل از دستیابی به سلاح هسته ای بگیره» ، داستان بعده دستیابی به سلاح هسته ای با داستان قبل دستیابی زمین تا آسمون فرق میکنه و کشور های غربی واکنش های متفاتی هم در هر کدوم از شرایط (قبل و بعد از ساخت سلاح هسته ای) بروز میدن ، بعده اینکه دیدن یه کشور به سلاح هسته ای دست پیدا کرده دیر یا زود چاره ای جز پذیرفتنش ندارن البته نه هر کشوری رو ، طبیعتاً کشور های غربی بیکار نمینشینن و دست به تحریم میزنن ولی اگه اون کشوره یه کشوری باشه که برای غرب منافع داشته باشه گریبان گیر همین تحریم هم نمیشه مثلاً به پاکستان و هند نگاه کنین همه ما از میزان تنشی که بیشون بین سالیان سال هست خبر داریم ، هر دوشون به خون هم دیگه تشنه‌ن و خواهان نابودی هم‌ دیگه‌ن هر بار تا مرز جنگ و نابودی هم دیگه رفتن ولی هر بار دقیقه نود هم باشه بالاخره منصرف شدن.
    چه چیزی منصرف شون کرده و مانع این کشت و کشتار میلیونی شده؟!
    جواب واضحه «سلاح هسته ای»
    تحت پوشش تحریم غرب هم هرگز قرار نگرفتن ، دلیل‌ش این وسط چی بود؟! ، پس چرا کره شمالی چنین شرایطی براش به وجود نیومد؟!
    جواب اینم باز واضحه به خاطر اینکه هند و پاکستان برخلاف کره شمالی برای غرب منافع داشتن
    و ایران هم دقیقا‌ً مثل هند و پاکستان برای غرب منافع داره مثل منابع عظیم نفت و گاز و زیرساخت های مناسب برای سرمایه گذاری های خارجی و منابع کشاورزی و غیره و غیره
    حاضرم شرط ببندم بعد اینکه ایران به سلاح هسته ای دست یافت هم ایران امنیت خودشو تأمین میکنه و هم مثل کره شمالی تحریم نمیشه و به اصطلاح نه سیخ میسوزه نه کباب