علی شمخانی از چهره‌های بانفوذ نظامی-سیاسی جمهوری اسلامی ایران است که در طول بیش از چهار دهه، مسئولیت‌های کلیدی متعددی را برعهده داشته است؛ از فرماندهی سپاه و نیروی دریایی ارتش تا وزارت دفاع و دبیری شورای عالی امنیت ملی. نقش او در تدوین سیاست‌های کلان امنیتی و دفاعی، به‌ویژه در دوره‌های حساس، جایگاه ویژه‌ای برایش در ساختار حاکمیتی ایران رقم زده است. در روزهای اخیر، نام شمخانی بار دیگر به صدر اخبار بازگشت؛ این‌بار نه به‌دلیل مقام یا تصمیم سیاسی، بلکه در پی حمله موشکی اسرائیل به منزل او در تهران، که با هدف ترور وی انجام شد اما ناکام ماند. این واقعه بار دیگر توجه‌ها را به زندگی، سوابق و موقعیت فعلی او جلب کرد.
علی شمخانی با نام‌خانوادگی اصلی شمع‌خانی متولد ۶ مهر ماه ۱۳۳۴ در شهر اهواز و از عرب‌های استان خوزستان است.
تحصیلات
او دانش‌آموخته مقطع کارشناسی در رشته مهندسی کشاورزی و مقطع کارشناسی ارشد در رشته مدیریت از دانشگاه جندی‌شاپور است. شمخانی همچنین دوره دافوس را در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران طی کرده و مدرک دکتری در رشته استراتژی نظامی از دانشگاه عالی دفاع ملی دارد.
آغاز مسیر سیاسی-نظامی علی شمخانی
علی شمخانی در نوجوانی پای در مسیر مبارزه گذاشت. او در ۱۶سالگی به‌دلیل فعالیت علیه حکومت پهلوی بازداشت شد و در سن ۲۰سالگی، همراه با جمعی از هم‌فکران خود همچون محسن رضایی، غلامعلی رشید، محمدباقر ذوالقدر، محمد جهان‌آرا و اسماعیل دقایقی، در سال ۱۳۵۴ گروه مسلحانه «منصورون» را بنیان گذاشت. بر پایه روایت رسول جعفریان در کتاب جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، شکل‌گیری هسته اولیه منصورون به اوایل دهه ۱۳۵۰ در خوزستان بازمی‌گردد و با پیوستن افرادی چون شمخانی و رضایی، ساختاری رسمی یافت؛ از همین رو شمخانی از نخستین اعضای مؤسس این گروه به‌شمار می‌رود.
پس از پیروزی انقلاب، شمخانی و دیگر اعضای منصورون در کنار چند گروه سیاسی دیگر از جمله امت واحده، توحیدی بدر، فلق و موحدین، برای مقابله با نفوذ سازمان مجاهدین خلق، «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی» را تشکیل دادند. اما با فرمان آیت‌الله خمینی (ره) مبنی بر پرهیز نیروهای نظامی از فعالیت سیاسی، شمخانی و دیگر اعضای نظامی سازمان، از آن کناره‌گیری کردند و این تشکل عملاً منحل شد.
فعالیت‌های نظامی
جانشین فرمانده کل سپاه
علی شمخانی در دوران جنگ ایران و عراق از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران به‌شمار می‌رفت. او از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ فرمانده سپاه خوزستان بود. از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ به‌عنوان جانشین فرمانده کل سپاه فعالیت می‌کرد و هم‌زمان، در فاصله سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۸ مسئولیت فرماندهی نیروی زمینی سپاه را نیز برعهده داشت. همچنین از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به‌طور هم‌زمان معاون اطلاعات و عملیات در ستاد فرماندهی کل قوا بود.
وزیر سپاه
در دولت چهارم، طی سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به‌مدت یک سال، مسئولیت وزارت سپاه پاسداران را برعهده داشت. پس از آن به‌طور کامل به ارتش منتقل شد و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ فرمانده نیروی دریایی ارتش بود. او از سال ۱۳۶۹ نیز با حفظ سمت، هم‌زمان فرماندهی نیروی دریایی سپاه پاسداران را نیز عهده‌دار شد.
فرمانده نیروی دریایی ارتش
یک سال پس از پایان جنگ ایران و عراق، در سال ۱۳۶۸، با حکم آیت‌الله علی خامنه‌ای و پس از انتقال کامل از سپاه پاسداران به ارتش، فرماندهی نیروی دریایی ارتش را برعهده گرفت. چند ماه پس از تصدی این مسئولیت، در چارچوب راهبرد جدید دریایی کشور، به فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه و همچنین قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیا منصوب شد. شمخانی این مسئولیت را تا زمان آغاز دوره وزارت دفاع در دولت سید محمد خاتمی ادامه داد.
وزیر دفاع
شمخانی در دولت‌های هفتم و هشتم، طی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴، مسئولیت وزارت دفاع را برعهده داشت. او از جمله دوازده فرمانده ارشد نیروهای مسلح ایران بود که به درجه سرلشکری دست یافتند.
درجه‌های نظامی
علی شمخانی در دوران خدمت خود در نیروی دریایی ارتش، در ۹ آبان ۱۳۶۸ به درجه دریاداری ارتقا یافت. ده سال بعد، در ۲۴ فروردین ۱۳۷۸، با ارتقای درجه، عنوان دریابان را دریافت کرد که بالاترین درجه در رسته نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود.
فعالیت‌های غیرنظامی
نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری
وی در هشتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران نامزد شد، اما در رقابت با سید محمد خاتمی و احمد توکلی، پس از این دو نفر در جایگاه سوم قرار گرفت. با وجود این، خاتمی بار دیگر او را برای تصدی وزارت دفاع به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد و شمخانی در کابینه دوم خاتمی نیز مسئولیت وزارت دفاع را برعهده گرفت.
دبیر شورای عالی امنیت ملی
در ۱۹ شهریور ۱۳۹۲، حسن روحانی طی حکمی علی شمخانی را به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد و او جایگزین سعید جلیلی در این سمت شد.
مشاور سیاسی رهبر
پس از کناره‌گیری علی شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی، در تاریخ ۱ خرداد ۱۴۰۲، با حکم آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور سیاسی رهبر جمهوری اسلامی منصوب شد.
ترور ناموفق
شمخانی در جریان حملات خرداد ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران، در منزل خود هدف حمله قرار گرفت و مجروح شد.
همسر و فرزندان
علی شمخانی دارای پنج فرزند است که تاکنون نام سه تن از آن‌ها، حسن، حسین و زینب، در رسانه‌ها مطرح شده است. دو پسر او، محمدحسین و حسن شمخانی، به‌عنوان مالکان و مدیران شرکت کشتیرانی «ادمیرال» شناخته می‌شوند.
همسر علی شمخانی، آذرمیدخت طباطبایی، نیز نامش در سال ۱۴۰۰ در جریان پرونده املاک لوکس در منطقه الهیه تهران بر سر زبان‌ها افتاد. همچنین زینب شمخانی، دختر وی، با همسرش حسن میرمحمدعلی در پرونده‌های جنجالی مربوط به ساخت‌وساز در لواسان و مؤسسات مالی کاسپین و فرشتگان مطرح شد. توقیف حساب‌های بانکی به ارزش میلیاردی به نام زینب، همسرش و حتی فرزند خردسالشان، از جمله ابعاد رسانه‌ای این پرونده‌ها بود که بازتاب گسترده‌ای در افکار عمومی داشت.
بدون نظر