تخت سلیمان؛ چهارمین اثر جهانی ایران در میراث یونسکو

اردیبهشت گردی در دیار ۸ هزار ساله آذربایجان غربی

آذربایجان غربی را سرزمین اقوام و یکی از مقصدهای طبیعت گردی هیجانی در شمال غرب کشور می دانند. جایی که با باغ های انگور و مردمان خونگرمش، بهار ۹۶ را می تواند به یکی از خاطره انگیز ترین روزهای سال برای مسافران دیار کلیساهایی کهن ایران تبدیل کند.

گشتی در سرزمین هشت هزار ساله ایران با جشنواره ای از آثار تاریخی و باستانی و تنوع فرهنگی و زبانی، یکی از بهترین انتخاب ها در اردیبهشت امسال است.

گزارش امروز سرویس گردشگری روزیاتو، شما را به تکاب آذربایجان غربی می برد تا با اثری دیدنی آشنا شویم. جایی که با مجموعه تاریخی «تخت سلیمان» و «کوه جن ها» و «چمن متحرکش»، سالانه هزاران گردشگر از داخل و خارج از کشور را میزبانی می کند.

با تکاب گردی امروز ما همراه باشید و گشتی ۴ دقیقه ای در این شهر زیبا را با ویدیوی زیر مشاهده کنید.

تکاب کجاست؟

تَـکاب، نامی کمتر شناخته شده برای گردش دوستان در ایران است. این شهر، از جمله شهرهای استان آذربایجان غربی بوده که از سمت شمال به شهرستان چاراویماق در استان آذربایجان شرقی، از سمت جنوب به شهرستان‌های سقز و بیجار در استان کردستان، از سمت شرق به شهرستان ماه‌نشان در استان زنجان و از سمت غرب به شهرستان شاهین‌دژ و شهرستان بوکان در استان آذربایجان غربی محدود شده‌است.

اگر به تکاب سفر کنید، می توانید فرصت گردش در ۳ استان زیبا ایران چهار فصل را در اختیار داشته و طبیعت گردی خودمانی را در میان فرهنگ ها و طبیعت های گوناگون این مرز و بوم، تجربه کنید.

شهرستان تکاب بنابر قانون تقسیمات کشوری در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، مشتمل بر دو بخش به نام‌های مرکزی و تخت سلیمان، با یک شهر و ۶ دهستان بوده‌است. تخت سلیمان (چهارمین اثر ایران در میراث جهانی یونسکو) و زندان سلیمان، از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در این شهر هستند که مخاطبان بسیاری دارند.

سفر به تخت سلیمان

اگر قصد دارید در اردیبهشت ۹۶، از آب و هوای خنک برخوردار شده و حال رفتن به ییلاق های خوش آب و هوای استان گیلان و مازندران مثل فیلبند و مازیچال و سوباتان را ندارید، پیشنهاد می کنیم به آذربایجان غربی بروید. اگر به این استان رفتید، تخت سلیمان (Takht-e-Soleyman)، مرکز فرهنگی و آموزشی بزرگ دوره ساسانیان را فراموش نکنید که میزبان ۲۳۰۰ اثر تاریخی کشف شده است.

منطقه ای که یکی از مقصد های گردشگری کشور است و قرار است زیر ساخت های گردشگری آن تقویت شود و مرمت آن با همکاری دانشگاه درسدن آلمان از هفته های پیش آغاز شده است و ۲ سال هم به طول خواهد انجامید و آتشکده آن اکنون کار مرمتش به اتمام رسیده است.

تخت سلیمان یا شهر گنجک (شیز) در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در دره سرسبز در بلندی ۳ هزار متری، سرشار از جاذبه‌های کم نظیر طبیعی- تاریخی واقع شده و قله ۳۲۰۰ متری بلقیس هم در آنجا قرار دارد.

در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان، کوه مخروطی میان تهی وجود دارد که هزاران سال پیش، بر اثر وقوع آتش فشان شکل گرفته است. محلی‌ها، این کوه زیبا را زندان سلیمان یا زندان دیو می شناسند.

این افراد معتقد هستند حضرت سلیمان دیوهایی که از فرمانش سرپیچی می کردند در این کوه زندانی می‌کرده است.  . . . . جایی که جزیره شناور چملی را می  بینیم و تاریخ کاشی کاری ایرانیان.

این مجموعه جهانی با برخورداری از مواهب و مناظر بکر طبیعی چون آب‌های گرم و معدنی، فسیل‌های گیاهی، قرار گرفتن یکی از زیباترین و عمیق ترین دریاچه‌ های محصور جهان در آن و آثار تاریخی و فرهنگی در ۱۳ تیر ۱۳۸۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو ‌ثبت شد.

قرارگیری یکی از سه پرستشگاه مهم ایران باستان یعنی آتشکده آذرگشنسب در این مجموعه مذهبی، شکل‌گیری آتشکده معروف عصر ساسانی و سایر بناهای مهم مذهبی و درباری در این مجموعه از جمله ایوان خسرو، تالارهای مختلف و معبد ایزد آب یعنی آناهیتا و ارتباط آن با طبیعت سحر‌آمیز منطقه، یکی از با‌شکوه‌ترین و شگفت ‌انگیز‌ترین طراحی معماری و پیوند زندگی بشر با‌ طبیعت و اعتقاد او را به نمایش درآورده است.

تخت سلیمان کجاست؟

شاید شما هم نام تخت سلیمان را شنیده باشید، اما فکر می کردید این اسمی هست که در افسانه ها و اسطوره ها و کتاب های تاریخی و رمان ها درباره اش حرف زده شده و ما به ازای تاریخی و واقعی ندارد! اما باید عرض کنیم که تخت سلیمان یکی از آثار باستانی ایران زمین هست که شهرت جهانی دارد.

تخت سلیمان را آتش کده آذرگُشنَسب (بزرگ ترین آتشکده دوره ساسانی) هم می خوانند. محوطه ای که تاریخی و بزرگ است و در نزدیکی شهرستان تکاب قرار دارد. در این شهرستان، روستایی وجود دارد که در قدیم به آن نصرت آباد گفته می شد و امروز به عنوان روستای تخت سلیمان شناخته می شود.

در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی آذربایجان غربی، این مجموعه تاریخی بین المللی قرار دارد که امروزه در نظات یونسکو هست. همانند پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در استان فارس.

از تخت سلیمان به عنوان بزرگ ترین و برترین مرکز آموزشی، اجتماعی و از همه مهم تر میعادگاه مذهبی ایرانیان در قبل از اسلام یاد می برند. حمله هرکلیوس به ایران در سال ۶۴۲ میلادی سبب شد که این میعادگاه مذهبی و فرهنگی توسط سردار روم تخریب شود.

گفته می شود که فردی به نام آبا قا خان که برادر زاره هلاکوخان مغول بود، به دین اسلام تشرف پیدا کرد و روی ویرانه های تخت سلیمان، مسجدی بنا کرد که آن نیز در طی اعصار، ویران شد و کاشی هایی با نقوش و خط برجسته آن اکنون در موزه رضا عباسی تهران (پایین سید خندان در خیابان شریعتی تهران) نگهداری می شود. نقش درنا در کاشی های زرین فام تخت سلیمان، یکی از آثار جالب هنری ایران در زمان های خیلی دور بوده است.

دوره ایلخانیان و ساسانیان را باید از دوران شکوفایی هنر کاشی کاری ایران زمین دانست. در این دوره، کاشی زرین فام، در اشکال و اندازه های مختلف و با طرح ها و نقوش گوناگون مورداستفاده قرار می گرفت. این کاشی های مزین به نقوش هندسی، انسانی، گیاهی و حیوانی و نیز نقوش کتیبه ای است که مطالعه هرکدام از این نقوش، راهگشای نفوذ به درون لایه های فکری و فرهنگی حاکم بر دوره ایلخانیان است.

بر اساس مطالعات صورت گرفته و نیز انجام فعالیت های میدانی باستان شناسی، مراکزی چون کاشان، ساوه، سلطان آباد، تخت سلیمان و جرجان به عنوان مراکز ساخت چنین تزئیناتی از سوی محققان در نظر گرفته شده اند.

در دوره ایلخانیان، سه تکنیک برای تولید کاشی استفاده می شد که عبارت اند از: لعاب تک رنگ، رنگ آمیزی مینایی بر روی لعاب و رنگ آمیزی زرین فام روی لعاب. سه نوع کاشی دیواری زرین فام از دوره ایلخانی بر جا مانده که شامل کاشی محراب، کاشی حاشیه ای کتیبه دار و کاشی ستاره ای و صلیبی شکل است که همراه با تزیینات زرین فام یا لعاب تک رنگ هستند.

«اباقاخان» که در مراغه فروانروایی می‌‏کرد، برای ساختن کاخ شکار و اقامتگاه تابستانی خود، به تخت سلیمان آمد و از مصالح باقی‌مانده آتشکده بهره برد و همه‌ی کاخ خود را با کاشی‌های طلایی و گچبری‌های باشکوه آراسته کرد. این کاشی نیز یکی از همان کاشی‌های طلایی یا زرین‌فام کاخ «اباقاخان» است.

کاشی‌های زرین فام در تاریک‌ ترین دوره‌ی تاریخ ایران، یعنی دوره مغول، توسط هنرمندان ایرانی به‌ کارگرفته شد و از نظر نوع ساخت و کیفیت با کاشی‌های دوره پیش و پس ازخود فرق می‌کرد. همچنین، این نخستین کاشی ایرانی بود که نام هنرمند و تاریخ ساخت کاشی روی آن حک می‌شد. نقش‌های بیشتر این کاشی‌ها تصویرهای شاهنامه فردوسی، سوارکاران و شاهزادگان نشسته برتخت است که به‌گونه‌ای برجسته کشیده شده است.

 کاشی زرین فام تخت سلیمان، یکی از آثاری هست که هموطنان تهرانی می توانند از آن در این تماشاگه ارزشمند دیدن کنند.

چرا تخت سلیمان؟

چرا تخت سلیمان مهم است؟ این پرسشی هست که احتمالا خیلی از ایران دوستان و ایرانگردان مطرح می کنند. باید عرض کنیم که تخت سلیمان همانند تخت جمشید و صدها میراث فرهنگی و تاریخی ایران زمین، از جمله میراث باستانی ایران و جهان به شمار می رود که این مجموعه یکی از محوطه‌های تاریخی مهم ایران محسوب می‌شود.

اهمیت این منطقه از نظر گردشگری، باستانی و تاریخی به این خاطر هست که هم چون تیمره خمین در استان مرکزی یا شهر سوخته در زابل سیستان و بلوچستان، ما شاهد نشانه‌ها و بقایای استقرار و فعالیت انسان از هزاره اول قبل از میلاد تا چند صد سال اخیر هستیم. یعنی در واقع در تخت سلیمان، می توان میراث گذشته انسان و تمدن ایران را جست و جو کرد.

جایی که مردم آن روزگار، با کم ترین امکانات، مصنوعاتی را خلق کردند که امروزه تعجب کارشناسان و فعالان عرصه باستان شناسی و میراث فرهنگی و صنایع دستی را به همراه داشته است. در تخت سلیمان با کاخ های متعددی برخورد می کنیم. همانند وضعیتی که در پاسارگاد فارس شاهد هستیم و به قول فردوسی، حکیم بزرگ پارسی گوی ایرانی، ز باران و از تابش آفتاب، تخریب شده اند و امروزه کوهی از سنگ و تپه های بزرگ و کوچک، چیزی از این بناهای آباد که خراب گردیده اند، بر جای نمانده است.

کاخ‌های مجموعه تخت سلیمان در اصل به دوره ساسانی تعلق دارند. در قرن ششم و هفتم هجری حکام مغول بخش های فروریخته را بوسیله لاشه سنگ و ملات گچ بازسازی و برای آرایش نمای ورودی و داخلی آن از عناصر تزئینی مانند طاق‌نماهای تزئینی، رسمی بندی، مقرنس‌های گچی، انواع کاشی‌های زرین فام، چلیپا، کوکبی و نقاشی‌های روی گچ استفاده کردند.

نمونه‌هائی از این تزئینات در کاوش‌های باستان شناسی در این مجموعه بدست آمده و در حال حاضر در موزه ملی نگهداری می‌شود. رونق صنعت ساخت ظروف مینایی و لاجوردی در تخت سلیمان، به اوایل دوران تسلط مغول‌ها بر ایران برمی‌گردد. با حمله مغول که ساختن ظروف مینایی متوقف شد، تولید ظروف لاجوردی رونق یافت، زیرا تزیئنات ظروف و نقوش لاجوردی از نوع مینایی ساده‌تر و رنگ‌های مورد استفاده در نقوش محدود‌تر بوده است.

خبرگزاری میراث فرهنگی درسال ۱۳۸۳ اعلام کرد که کاشی نقش برجسته تخت سلیمان با قیمت ۳۹۰۰ دلار در حراجی در لندن به فروش رسید و تاسف علاقمندان به میراث فرهنگی ایران را به همراه داشت.

در این کاشی که تکنیک‌های میناکاری و لعاب لاجورد در ساخت آن به کار رفته، بهرام گور بر پشت اسب در صحنه‌ای از شاهنامه تصویر شده است، خدمتکاری در سمت چپ بهرام گور و سگی بین بهرام گور و خدمتکار در این نقش برجسته به چشم می‌خورند. پس‌زمینه این تصویر نیز با نقش‌برجسته‌هایی به سبک نخلی که در بسیاری از نقش ‌برجسته‌های باستانی ایران به چشم می‌خورد، تزئین شده است.

ابراهیم حیدری، مدیر پروژه تخت سلیمان، درباره این کاشی گفته است: «کاشی‌های زرین‌فام و لعاب‌دار تخت سلیمان بی‌نظیر و در دنیا شناخته شده هستند. با توجه به این که ما تعداد اندکی از این کاشی‌ها در کشور داریم، بازگرداندن چنین نمونه‌هایی به کشور بسیار با اهمیت است.»

در اطراف تخت سلیمان و در واقع در نزدیکی روستای بدرلو تکاب، جایی هست که به نام چملی شهرت دارد. جایی که چمن متحرک سبز رنگ دارد!

این چمن در ۱۵ کیلومتری شهر تاریخی تکاب در استان آذربایجان غربی و در سر راه تکاب به یولقون‌آغاج که نهایتا به تخت سلیمان می‌رسد واقع شده است.

چمن متحرک که در زبان محلی به “چملی” یا “چملی‌گل” معروف است یکی از آثار طبیعی شگفت‌انگیز تکاب به شمار می‌ رود. که شامل یک منطقه باتلاقی بوده و در وسط و اطراف آن چمن زارها و نیزارهای بلندی رشد نموده‌است که ارتفاعشان به دو متر هم می‌رسد.

این چمن بصورت جزیره‌ای متحرک با مساحت هشتاد متر مربع روی دریاچه‌ای کوچک خودنمایی می‌کند که با وزش باد و جریان هوا، تکان خاصی به جهات مختلف تغییر مسیرداده و حرکت می‌کند و همین امر موجب منحصر به‌فرد شدن این جاذبه طبیعی شده‌ است.

چمن به صورت معلق و شناور در وسط این برکه قرار گرفته و دارای پوشش گیاهی کاملا مطلوب و مناسب است و حتی در فصل زمستان و سرمای هوا نیز چمن آن سبزی خود را از دست نمی ‌دهد.

کل مساحت این برکه عجیب به وسعت یک هکتار است در میان دره‌ای عمیق قرار گرفته که نیزارها، چمن سر سبز، درختان بلند و گل های زیبا اطراف آن جلوه‌ای خاص و طبیعی و زیبا به آن بخشیده ‌است.

عمق این برکه زیاد بوده و ماهی و مرغابی‌ های وحشی در اطراف این چمنزار جلوه و زیبایی خاصی را پدید می‌آورد.

از علت حرکت و شناور بودن این چمن شگفت انگیز اطلاعی دقیق در دست نیست اما برخی کارشناسان علت آن را منطبق و متناسب با حرکت وضعی زمین و عده‌ای دیگر ناشی از عوامل طبیعی و وزش باد می دانند. برخی ها این چمن متحرک را یکی از رازهای بکر طبیعت ایران می دانند. رازی که می تواند طبیعت گردانان خوش ذوق را به این منطقه بکشاند.

اگر می خواهید به چمن متحرک تکاب بروید، برای رفتن به این چمن دو راه وجود دارد، راه اول از جاده تکاب به بدرلو است که بعد از روستای یلقون آغاج و راه دوم از سمت تخت سلیمان، از جاده همپا به بدرلو است و از نرسیده به روستای قوشه بلاغ، به راه میانبر قوشه بلاغ به بدرلو وارد شده و بعد از طی چند کیلومتر به روستای ویر می رسد و چمن در این روستا قرار دارد.

توصیه های تکاب گردی

همان طور که در این گفتار جالب ارائه شد، تخت سلیمان و مناطق اطراف، یکی از شگفتی های باستانی و طبیعی را در خود جای دادند که هم برای طبیعت گردان و هم برای علاقمندان به مشاهده آثار باستانی و تاریخی، ظرفیت های متنوع و ارزشمندی دارد.

بسیاری در طول سال به آذربایجان غربی سفر می کنند اما از وجود چنین ظرفیت های بکر گردشگری و باستانی ایران در شمال غرب کشور غافل هستند. انتظار می رود برای رشد گردشگری در این استان پر پتانسیل ایران با مردمانی خونگرم و مهمان نواز، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با همکاری فعالان گردشگری این استان و حتی استان های همجوار، زمینه معرفی بهتر تخت سلیمان و جزیره چملی را برای جذب و ترغیب بیش تر گردشگران داخلی و خارجی فراهم کنند.

نباید فراموش کرد که گردشگری طبیعت (eco tourism) در دنیا اهمیت زیادی دارد و تخت سلیمان هم به واسطه ظرفیت های اقلیمی، می تواند یکی از مقصد های گردشگری طبیعی و باستانی ایران به شمار رود. این مقوله می بایست با برندینگ بهتر و بازاریابی اصولی ظرفیت های گردشگری استان در دستور کار قرار بگیرد تا میلیون ها ایرانی، چنین ظرفیت هایی را درک کرده و برای سفر به این استان برنامه ریزی کند.

از ایرانگردان و هموطنان عزیز آذری درخواست می شود که اخبار و اطلاعات خود را درباره ظرفیت های گردشگری این استان به خصوص از تخت سلیمان و چمن متحرک و حتی کوه جن برای سرویس گردشگری روزیاتو ارسال کنند.

اگر در اردیبهشت ماه قصد سفر به مناطق مختلف ایران و جهان را دارید، از درگاه های زورق و پین تا پین استفاده کنید.

آخرین خبرها از دنیای گردشگری ایران و جهان را با آرمان سفر و دنیای سفر دنبال کنید.