کرمان گردی پاییزی با روزیاتو [قسمت اول]

گشتی در صنایع دستی زیبای کرمانی ها

گشتی در صنایع دستی زیبای کرمانی ها

کرمان، یکی از مقصد های گردشگری بکر کشور به شمار می رود که به نظر می رسد به اندازه شیراز و تبریز و اصفهان و خطه شمال، مورد توجه ایرانگردان و عموم مردم قرار نگرفته است. کرمان اگرچه طبیعت سر سبز گیلان یا آٖبشار های خروشان چهارمحال و بختیاری و لرستان و تاریخی به اندازه یزد (تاریخی ترین شهر جهان)  ندارد، اما به عنوان یکی از پهناور ترین استان های ایران، ظرفیت های بی شمار و بکر باستانی و گردشگری در خود جای داده است.

کرمان را یکی از پنج شهر تاریخی سرزمین کهن ایران می دانند و پایتخت علمی و فرهنگی جنوب شرق کشور به شمار می رود. مرکز کرمان، از نظر ارتفاع، سومین شهر بلند و مرتفع کشور معرفی شده که همین امر سبب تعادل نسبی هوا در تابستان های این استان می شود.

سفر به سرزمین ارگ بم در نیمه دوم سال به واسطه خنکی هوا و رهایی از گرمای تابستان این منطقه، به همه خوانندگان گرامی توصیه می شود. اگر در پاییز و زمستان، آذربایجان و کردستان و لرستان، هوای سردی دارد، اما این منطقه هم چون هرمزگان و خوزستان، فصل خوبی را برای گردشگری در انتظار می کشد.

در سلسله گزارش های  روزیاتو، نگاهی دارد به کرمان و از سوغات و صنایع دستی و بناهای باستانی و اماکن فرهنگی و هنری آن، سخن خواهیم گفت تا ببینیم در کرمان چه خبر است. گفتار نخست را به صنایع دستی این استان توانمند زیبا اختصاص داده ایم. با ما همراه باشید.

کرمان یعنی چی؟

شاید برای شما هم این پرسش پیش آمده باشد که معنی کرمان چیست و اصالت و مصداق این کلمه از کجا نشات می گیرد. باید گفت که این کلمه در گذشته،‌ نام های دیگری چون بوتیا، کرمانیا و گواشیر داشته است و این نام بر روی کتبیه های داریوش هخامنشی دیده می شود.

در  هزاران سال پیش، برای ساخت بناهای عصر هخامنشیان، از چوب یاک که در منطقه کرمان بود استفاده می شد. کلمه کر، ریشه در زبان اوستایی و سانسکریت داشته و به همین خاطر،‌ برای معنی کرمان، فرضیه های زیادی معرفی می کنند.

برخی معتقدند به معنای کار و کوشش و تلاش است و از کرمینه به معنی ماهر و استاد می آید. بعضی ها هم می گویند که کرمان به معنی کاربنده یا وظیفه شناس است. البته از جنبه ای، ریشه دیگر کر به اوستایی، به معنی بریدن و کشتن و جنگیدن است.

فرض دیگر هم چنین برداشت می کند که کرمان، کلمه ای اسطوره ای بوده و از واژه کریمان پدر نریمان به عاریت گرفته شده است. در فرهنگ آنندراج درباره اش گفته اند: کریمان، پدر نریمان، آن شهر را به نام خود بنا نهاد. شاید بر این اساس،‌ باید تصور داشت که در اوستا و سانسکریت،‌ کرمان به معنای کوشا، و نریمان به معنای مردانه است.

فریدون جنیدی، از باستان شناسان شهیر معاصر، کرمان را به معنای کوه و مان (پسوند مکان) دانسته و آن را سرزمین کوهستانی می داند که با توجه به اقلیم کوهستانی منطقه،‌ سخن به گزافه نیست.

به هر حال، چه کرمان سرزمین کوهستانی باشد چه پهنه بزرگان و چه اقلیم کار و کوشش و تلاش و چه آوردگاه دلیران، همه و همه بر یک اصل مهم دلالت می کند که این جا، بخشی از هویت تمدن بزرگ پارسیان را می توان جست و جو کرد . . . پس کرمان را باید حتما دید . . . . به قول شاعر: با همه مردم شهر . . .

تاریخ کرمان

تاریخ کرمان، به قدمت تاریخ ایران است. قلعه دختر و قلعه اردشیر، از آثار دوره ساسانی در شرق کرمان امروزی قرار دارد. جایی که خرابه های قلعه های سترگ هزاران سال پیش، اکنون به جای مانده است و مصداق این بیت حکیم بزرگ پارسی گوی ایرانیان است که می گفت: بنا های آباد گردد خراب، ز باران و از تابش آفتاب . . . .

این خرابه ها، گواه این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان، در این محل،‌ شهری آباد با قلعه ای مهم بوده و مورخان معتقدند که چند سده پیش از میلاد مسیح، این مکان که توسط اردشیر بابکان فتح شد، گواشیر نام داشت و مرکز ولایت کرمان بود.

هرودوت، پدر تاریخ، کسی که معتقد است: تاریخ را قوم پیروز می نویسد، درباره کرمان گفته بود که این کرمانی ها، از قبایل دوازده گانه ایرانی هستند.

مورخی چون کلدانی که کتب او از منابع مهم شناخت تاریخ عصر کوروش هخامنشی است، کرمان از ولایات تابعه کوروش بوده و محلی مطمئن برایش به شمار می رفت. در عصر داریوش کبیر، کرمان، از ولایات تابعه هخامنشیان عنوان شده و کتیبه بنای شوش، همان طور که در بالا گفتیم، از درختی استفاده شده که در محلی به نام کرمان یافت می شد.

(بافت قدیم کرمان)

در متن کتیبه‌ ای که از شاپور اول ساسانی – در اطراف کعبه زرتشت در نقش رستم فارس – بدست آمده‌ است، شاپور دربارهٔ قلمرو خود چنین می‌نویسد: منم خداوندگار مزداپرست شاپور شاهنشاه ایرانیان وغیر ایرانیان. امارات و ولایات امپراتوری ایران اینها هستند: پارس، پارت، خوزستان، میشان، آشور، آذیان، عربستان، آذرآبادگان (آذربایجان)، ارمینیا (ارمنستان)، سسیگان، کرمان و سیستان.

جالب است که بدانید که هرودت و استرابون مورخان یونانی که قبل از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند در تشریح سفر بازگشت اسکندر مقدونی پس از فتح هند چنین نوشته اند:

«اسکندر مقدونی سرزمین کرمان را برای تصرف هندوستان پیموده، هنگام مراجعت با لشکریان خود که حدود یکصد و بیست هزار نفر پیاده و پانزده هزار نفر سواره بودند به شهر کرمان وارد شد وفرمان داد که مدت یک هفته لشکریان وی در این شهر استراحت کنند و به جشن و سرور بپردازند و از این مطلب معلوم می‌شود که شهر کرمان در عصر تا چه حد وسیع آباد و پر نعمت بوده که توانسته این همه لشکر را به خود راه دهد و آذوقه آنها را فراهم سازد.»

کرمان پس از اسلام، تاریخ پر فراز و نشیبی دارد. مطالعه آن را به علاقمندان تاریخ ایران پیشنهاد می کنیم. همین اندازه بدانید که نادر شاه افشار، کسی که کوه نور و دریای نور را از هندوستان به ایران آورد، بر اثر کشتن رضا قلی میرزا، پسرش، به جنون آدمکشی مبتلا شده بود و وقتی به کرمان رسید، دستور گردن زدن کرمانی ها را صادر کرد. قتل عام نادرشاه افشار در کرمان و ساختن مناره هایی از گردن های قطع شده کرمانی ها، یکی از فجیع ترین صفحات تاریخ ایران زمین را شامل می شود.

پامنار کرمان، هنوز هم به همین نام خوانده می شود و یادگار آن فاجعه عظیم و تاسف انگیز روزگاران نه چندان دور است. تاریخ نادر و کرمان، یکی از خواندنی ترین بخش های تاریخ ایران در چند صد سال اخیر است که شما را با واقعیت های عجیب و غریبی در این سرزمین آشنا می کند.

حال با این اطلاعات مختصر از کرمان، در این گفتار به سراغ سوغات و صنایع دستی این شهر تاریخی مهم کشور می رویم.

سوغات کرمانی ها: از گلیم سیریکی پیج تا حصیر بافی

کرمان هم هم چون همه جای ایران پهناور، سوغاتی دارد که می تواند تحفه درویش شود و ارمغان سفر هر ایرانی برای هدیه دادن به دوستان و آشنایان. ما در زمره معدود کشور های جهان هستیم که هر روستا و دیارش، هر شهر و اقلیمش، سوغات و حرف و سخنی برای به ارمغان بردن دارد. هر سوغات، رسانه ای برای شناخت فرهنگ و سنت و آیین است که جلوه گر بخشی از سبک زندگی و باور ها و چشم اندار مردمان آن دیار به کار و تلاش دارد.

 زیره

در فرهنگ عامه ایرانیان، زیره به کرمان بردن، یعنی انجام کار بیهوده. خوب این چه معنایی دارد؟ این مفهوم را به ما القا می کند که کرمان، خاستگاه زیره است. زیره، دامنه ای معطر و ضد نفخ است و خواص درمانی بسیاری برای آن گفته اند. تاثیر زیادی در سلامت و کاهش وزن دارد. گیاه آن شبیه بوته هویج بوده و برگ هایش ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است.

بیش ترین زیره ایران متعلق به منطقه بافت کرمان است که به صورت خود رو، رشد می کند. پزشکان، زیره را درمان سو، هاضمه دانسته اند.

قالی کرمان

بعد از زیره، قالی کرمان، آوازه خاص و عام و شهرت جهانی دارد. در اوایل آخرین سده هزاره دوم میلادی، کرمان، از مشهور ترین پایتخت های قالی بافی جهان بوده و دار های قالی کرمان، یکی از موثر ترین ابزار رونق اقتصادی و توسعه صنایع دستی کشور به شمار می آمده است.

کرمان هنوز هم در قالی بافی، حرف های بسیاری برای گفتن دارد و صادرات قالی کرمان به شرق و غرب عالم، گر چه با حضور چین و هند،‌ کمی به حاشیه رفته، اما هم چنان، مشتریان پر و پا قرص خود در ایران و اقصی نقاط جهان را حفظ کرده است و تنها در سال ۹۴، بیش از ۳۰ میلیون دلار صادرات داشت.

در کرمان، بیش از ۷۰ هزار قالی باف وجود دارد که متاسفانه بیش از ۲۴ هزار تن از آنان هم چنان منتظر بیمه ماهانه تامین اجتماعی هستند.

یکی از کاربردی های قالی کرمان در صنعت مبلمان است.

مبل قالی کرمان

یکی از سوغات کم تر شناخته شده کرمانی ها، مبل قالی کرمانی بوده که مبلمان سنتی با پوششی از فرش دست بافت بوده و زینت بخش منازل کرمانیان اصیل است. مبل قالی، تلفیق از هنر فرش بافان کرمانی در صنعت چوب و با استفاده از بهترین مواد اولیه و به کار گیری تجربه های استادان مبل ساز، منبت کار با ابداع طرح های  نوین بازار پسند به شمار می رود.

(مبل قالی کرمانی ها)

سابقه تولیدش به ۲ قرن پیش باز می گردد و محصولی منحصر به فرد از سوغات کرمانی ها به شمار می رود.

اگر به کرمان رفتید و قصد داشتید صنایع دستی و سوغاتی  منحصر به فرد و البته لوکس و ماندنی برای خود و دوستان تهیه کنید، مبل قالی، انتخابی فوق العاده خواهد بود. چیزی که شاید در بلند مدت، بر بهایش هم افزوده شود و کالایی سرمایه ای برای شما شود.

امروزه کرمان، نقش ویژه ای در حوزه قالی بافی داشته و طرح ها و رنگ هایش در مقایسه با قالی های استان های دیگر، خاص است. قالی های سفارشی صد متری کرمانی، در گذشته معروف بود. در کرمان، هم از دار های قالی عمودی برای تولید فرش دست بافت استفاده می شود، هم از دار های افقی که نمونه هایش را می توران در سیرجان مشاهده کرد.

(قالی طرح ترنجی)

در قالی کرمان، طرح های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، شکارگاه و قاب قرآنی معروف است و رفسنجان، جوبار، کوهپایه، چترود، خانوک و رفنسجان رواج دارد. استفاده از نخ پنبه ای و پشم  با کیفیت، از جمله راز های موفقیت طرح های خوش رنگ و نقش کرمانی بوده که نوع افشاری آن، خیلی معروف است.

قالی های افشاری در سیرجان بافته می شوند و سیرجان را با قالی های افشاریش بیش تر می شناسند. ورود ایل افشاریه به کرمان، اصالت این نوع قالی ها را بیان می کند. قالی بافان در ایل ها و طوایف گوناگون، روش های مختلفی برای قالی بافی دارند و برای همین، گره فارسی در صنعت قالی بافی، در ایلی با ایل دیگر متفاوت است.

در قالی افشاری، نقش ها، شکستگی خاصی داشته و هم چون نقش ترنجی، به نگاره های کوچک مزین شده است.

گلیم های کرمان

از دیگر سوغات مهم کرمان، می توان به گلیم های کرمانی اشاره داشت که معروف ترین آن شیریکی پیج یا سوزنی نام دارد و نامی است که بافندگان ایلیاتی و گاه روستایی کرمان به آن نسبت داده اند. ظاهر این گلیم، شبیه قالی بوده و همان دقت و نقش و رنگ و تجربه و زیبایی در آن لحاظ می شود. در گلیم کرمانی که معمولا پود، ساختار آن را قوام می دهد، در گلیم شریکی پیچی، پود نقش زیادی ندارد و فقط سبب استحکام درگیری نخ خامه با تار ها می شود.

اگر در سفر به کرمان خواستید گلیم شیریکی پیچ سیرجان را خریداری کنید، توجه داشه باشید که این گلیم، از دور، شبیه قالی است و طرح و نقش یکسانی ندارد و تنوع بسیار دارد. بر خلاف دیگر انواع گلیم ایرانی، از محدوده نقوش هندسی فراتر رفته و رنگ های انتخابی آن، در اغلب موارد تیره است.

طرح های گلی شول، بوته شاهی، گل موسی خانی و گل قشقایی، از مهم ترین نقوش این بافت است. گلیم شیریکی پیچ یا سوزنی از شاخص ترین دست بافت های عشایر و روستاییان کرمان است و طرح و نقش آن، آمیزه ای از طرح های اصیل گلیم بافی عشایر کرمان به شمار می رود.

اخیرا، سیرجان با دارا بودن ۱۴ هزار بافنده پلیم شیریکی پیچ، عنوان شهر ملی گلیم ایران انتخاب شد که این امر نشان گر اهمیت سوغات گلیم از این خطه زر خیز و تاریخ ساز ایران است.

اگر دوست دارید بدانید این سوغات معروف کرمانی ها که شهرت جهانی دارد، چه گونه بافته می شود، این فیلم را مشاهده کنید.

جاجیم کرمان

از معروف ترین سوغات کرمان، می توان به جاجیم اشاره کرده که آوازه جهانی دارد و در بسیاری از نمایشگاه های بین المللی صنایع دستی کشورمان در خارج از کشور، جاجیم کرمان حضور فعال دارد و با استقبال مشتریان فرهنگ دوست مواجه می شود.

گونه ای زیر انداز بدون پرز بوده که معمولا از پارچه ای کلفت شبیه به پلاس ساخته می شود و بافت آن در نقاط بسیاری از کشور دیده می شود و نوع کرمانی آن نیز، مرغوبیت خوبی دارد. نخ های رنگین و ظریف و پشمی یا پنبه ای یا تلفیقی از آن ها، تار و پود جاجیم ها را تشکیل می دهد.

پته دوزی کرمان

از دیگر سوغات کم تر شناخته شده اهالی کرمان است. از جمله معروف ترین صنایع دستی استان را تشکیل داده اما نقش خیلی زیادی در گردش مالی اقتصاد صنایع دستی استان ندارد. در واقع پته کی، از انواع سوزن دوزی بوده که حاصل دوختن نخ های کرکی ابریشمی، الوان یا پشمی بر روی پارچه است و عموما توسط زنان و دختران هنرمند کرمانی انجام می شود.

پته دوزی بر روی  پارچه ای به نام عریض و بر روی زمینه های سبز، قرمز، سفید، زرد، نارنجی و مشکی انجام می شود.

جمعیت کل پته دوزان استان کرمان را حدود ۵۰۰۰ نفر تخمین زده‌اند که در شهرهای کرمان، سیرجان، رفسنجان، زرند، راور، بردسیر، زنگی آباد، اختیارآباد، حجت آباد و روستاهای توابع بخش زرند به صورت پراکنده مشغول به کار هستند و  عمده محصولاتی که این جمعیت تهیه می‌کنند بدین شرح است:

زیرلیوانی، کوسن، پشتی، پرده، سوزنی، بقچه، روتختی، رومیزی، جلد قرآن، جای دستمال کاغذی، کیف، کفش، سجاده، مانتو، شلوار زنانه، روبالشی و …

در زبان محلی پته به معنای پشم آمده وپته دوزی یعنیدوختن نخهای پشمی بر روی یک پارچه پشمی. در کرمان پته را می توان به وفور یافت، در خانه‌هایی که تا حدی به سنن قدیمی پایبند هستند یا آنان که متجددند و صنایع دستی را به خاطر جنبه تزیینی آن به کار می برند، در مراکز عرضه صنایع دستی یا در نمایشگاههای مربوط به آن در دسترس است.

کاربرد پته بسیار است. از آن می توان برای قرار دادن لباس و جهیزیه عروس استفاده کرد. سوزنی که پته دوزی مییشده و برای زیر پا در حمام مورد استفاده عروس و داماد قرار می‌ گرفته است، بقچه مربع که یک جانماز محرابی مستطیل با مهر داخل آن است، پرده از نوع درختی که معمولا چهار لنگه دوخته می شده و نوع درخت سروی آن را جفت تهیه می ‌نمودند از جمله کاربردهای پته دوزی کرمان را شامل می شود.

بد نیست که بدانید، مشهورترین طایفه‌ای که در کرمان به کار پته دوزی مشغولند و دارای قدمتی چندین ساله‌اند طایفه روشن ضمیر بوده که هم اکنون نیز به کار تولید این سوزندوزی اشتغال دارند.

معروف ترین طرح پته دوزی، طرح درخت زندگی است که با نام هایی هم چون: پته میری، پته جقه ای، پته بادامی و پته ترمه ای نیز شهرت دارد. لچک ترنجی و نقش حیوانات به ویژه پرندگان از طرح های دیگری هستند که در پته ها دیده می شود.

عریض بافی

عریض بافی، از جمله سوغات کم تر شناخته شده کرمانی ها برای غیر کرمانی ها به شمار می رود. عریض، در واقع نوعی پارچه ضخیم بوده که از پشم ساخته می شود و هنر پته دوزی نیز بر روی آن به کار می برند. این نوع پارچه در قدیم، برای دوخت کت و پالتو  که در مناطق سردسیر کرمان استفاده می شد، کاربرد داشت و به دلیل این که کم تر از گذشته تولید می شود، به ندرت یافت می شود و سوغاتی ارزشمند و ماندگار است.

از چاقو تا قند شکن کرمان

یکی از صنایع دستی کرمان، چاق و قند شکن است. اگر چه قند شکن در خانه های مدرن امروز دیگر جایگاه سابق را ندارد، اما چاقو های خوش دست و تیز کرمان، می تواند ابزار دست کدبانو های ایرانی باشد و سوغاتی خوب از دیار کریمان.

چاقو، انبر، قند شکن و ساطور و قیچی و داس از جمله صنایع دستی تولیدی شهر راین کرمان است. اگر به بازار قدیمی کرمان بروید و گذرتانه به راسته مسگرها بیفتد، ظروف مسی زیبای کرمان نیز جلب توجه می کند.

از کشکول و سینی و تابلو گرفته تا غذا خوری و دیگ از جمله آثار صنایع دستی این خطه هستند که دلیل مهم استقبال از آن ها، فواید ناشی از طبخ غذا در آن است.

قلم زنی کرمانی ها نیز از جمله هنر های قدیمی و از صنایع دستی بارز این خطه است. ضرب استادانه چکش بر روی فلز، نقش و نگار هایی خلق می کند که زیبنده نظر و خوشایند چشمان هنر دوست ایرانیان بوده و مخاطبان بسیاری دارد. آثار قلم زنی کرمانی ها را می توان در بازار و جای جای کرمان دید.

هنر قلم زنی هم چون معرق کاری کرمانی ها، در اصفهان و یزد نیز شهرت بسیاری دارد.

گبر دوزی

شال بافی، از جمله نخستین صنایع دستی کرمانی ها بوده و برخی آن را مقدم بر قالی بافی و گلیم بافی کرمانی ها می دانند. در برخی از دوره های تاریخی، اکثریت مردم کرمان به شال بافی رجوع می کردند. کرک بز در آب، قوامی ایجاد می کند که در بافت شال از آن بهره می برند. اوج دوران شال بافی را می توان به دوران قاجاریه نسبت داد که مورد توجه مقامات دولتی نیز بود.

شال ها معمولا ۳ در ۱ متر هستند و نقش ها و رنگ های متنوعی بر روی آن دید ه می شود. دسته های لاکی، لاجوردی، بوته ای، شاخ گوزنی و ترمه از جمله نقش  های زیبای شال های کرمانی ها به شمار می آید.

شال بافی از صنایع نساجی سنتی محسوب می شودکه جنس آن پشم بوده. شالبافی کرمان هنر سنتی بومی است که امروزه در روستای هوتک کرمان در نزدیکی چترود کرمان بیش تر کار می شود و برخواسته از ذوق و سلیقه ذهنی و نمایانگر اعتقادات و باورهای پاک و زلال مردمان ساده و صمیمی این صنعتگران است که در قالب صنایع دستی سنتی کرمان جلوه می نماید.

این هنرها با اینکه جزیی از زندگی مردم بوده اما گذر زمان آنرا با رکودی اجباری مواجه کرده که برخی از این هنرها را فقط در گنجینه خاطرات قدیمی می توان یافت.

گبر دوزی کرمانی ها

گبر دوزی از جمله سوغات کرمان است. هنری که سابقه آن به دوران زرتشتی ها بر می گردد. شواهد تاریخی نشان می دهد که در زمان ساسانیان، زرتشتیان، به بافت های ظریف علاقه داشته و در این دوران، بر هنر ژاپنی ها و چینی ها نیز تاثیر گذاشته است.

در گبر دوزی درخت، طرح هایی هم چون طاووس، گل و نقوش هندسی را با نخ ابریشمی بر روی پارچه های ریز بافت، می دوزند و ظرافت آن به حدی است که بخیه های آن به سختی دیده می شود. هماهنگی کامل رنگ ها از جمله خصوصیت های گبر دوزی کرمانی به شمار می آید.

معرق کاری

معرق کاری یکی از خاستگاه هایش در اصفهان، نصف جهان است که مغازه های بسیاری برای فروش معرق های اصفهانی در کنار میدان زیبای نقش جهان وجود دارد. اگر به کرمان هم سفر کنید، می توانید معرق های کرمانی را در جای جای این خطه پهناور زرخیر، مشاهده کنید.

در گوشه و کنار بازار های استان کرمان، تابلو های معرق استادان کرمان به چشم می خورد که بر روی آن ها، نقوشی بر گرفته از آداب و سنت این مرز و بوم حکاکی شده است. بسیاری از تابلو های معرق کاری کرمانی، نقش هایی از ادبیات کهن ایران، نوشته های مذهبی و هم چنین، طرح هایی با خط نستعلیق یا شکسته و تلفیقی از نقاشی و خط، دیده می شود.

تابلو های معرق کرمان، گران قیمت بوده و برای هدیه به کسانی که خیلی دوستشان دارید، انتخاب فوق العاده و هدیه ای ماندگار از این خطه تاریخ ساز ایران خواهد بود.

خورجین بافی

خورجین بافی، نام کیسه ای است که برای قرار دادن بار بر پشت چهار پایان از آن استفاده می شد. البته این کیسه، صندوقچه ای در حمل و نگهداری وسایل قیمتی هم در میان مردم روستا کاربرد دارد و از وسایل جهیزه ای دختران عشایر محسوب می شود. در برخی از مناطق روستایی و عشایری، این دست بافته را از پشم های رنگی، نخ پنبه ای و گاه موی بز می بافند.

به عنوان سوغات کرمان، خورجین ها عالم خاص خود را دارد.

ترمه بافی

ترمه، پارچه ای گران بها از الیاف خیلی لطیف است که طرح های متنوعی داشته و در نقاط مختلف کشور می بافند و در کرمان نیز، مخاطبان بسیاری دارد. نقش هایی مانند شاه عباسی و بته جقه، بر روی ترمه ها بافته می شود. بر روی میز های غذا در رستوران های گران، از ترمه ها به عنوان پوشش میز استفاده می کنند.

خاستگاه بافت ترمه در ایران را استان کرمان می دانند گر چه در دیگر استان های کشور نیز ترمه بافی رواج دارد. ترمه یزد، از جمله معروف ترین ترمه های ایران است که شهرت جهانی دارد.

اکنون کارگاه استاد دهقان زاده در کرمان، به عنوان کهن ترین کارگاه ترمه بافی منطقه شناخته می شود.

مشبک کاری

در یزد و اصفهان و برخی از مناطق کشور، شاهد هنری به نام مشبک کاری هستیم و کرمان نیز در این هنر صنایع دستی  زیبا، فعالیت زیادی دارد. هنر  مشبک در نتیجه شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیا ایجاد می شود.

مشبک های کرمانی ها را می توان روی در ها و پنجره های خوش نقش و لعاب و حتی منبرهای مساجد و اماکن مذهبی مشاهده کرد که در آثار تاریخی بعضا دیده می شود.

مشبک کاری دو گونه داری که یکی پیوسته و دیگری ناپیوسته است. در طرح غیر پیوسته، طرح هایی که جدا جدا بریده می شود و بر روی سطح دیگری قرار می گیرد، استفاده می شود و در طرح پیوست، کل طرح به هم متصل هستند.

کارهای مشبک چوب در همه جای کرمان برای خرید و سوغات در دسترس شماست.

سیس بافی

سیس بافی، هنری است که تار و پود آن از درخت خرما به دست می آید  و در واقع گیس درخت خرما، به الیافی که در کنار خرمان می روید، اطلاق می شود. در این نوع صنایع دستی کرمانی ها، الیاف به صورت تار و پود در هم آمیخته می شوند تا محصولات مورد نظر آن ها، به دست آید. پادری، سبد حصیری و طناب ضخیم، از جمله کاربردی های سیس بافی کرمانی ها به شمار می رود.

حصیر یافی

هم چون دیگر مناطق کشور از جمله گیلان و مازندران و لرستان، حصیر بافی، هنریست که کرمانی ها در آن بسیار مشهورند و حصیر ها در سراسر این استان به عنوان سوغات کرمان در دسترس علاقمندان است. از حصیر به عنوان زیر انداز، نورگیر، دورکپر های کرمان به خصوص در قلعه گنج، استفاده می شود.

حصیر برای قرار دادن میوه و روزنامه و کتاب نیز، فضای سنتی را در خانه های مدرن امروز، به ارمغان می آورد. اگر عاشق دکوراسیون های سنتی و مدرن باشید، حصیر بافی کرمان به کمک شما می آید.

در قسمت بعدی، سراغ سوغات خوشمزه کرمانی ها می رویم.

اما چند توصیه. . .

۱- صنایع دستی فوق العاده کرمانی ها بعضا در حال فراموشی است و مواردی هم که رونق دارد، برند سازی خوبی درباره آن ها صورت نگرفته و حتی در کشور هم، مقوله ای ناشناخته برای هموطنان عزیز است.

۲- اداره گردشگری استان، سایت جامع چند زبانه و چند رسانه ای معرفی صنایع دستی ممتاز کرمان را طراحی و راه اندازی کند.

۳- همه فعالان صنایع دستی کرمان باید از طریق ابزارهای آسان در شبکه های اجتماعی فضای مجازی، آثار خود را به صورت فایل های تصویری و ویدئویی منتشر و در اختیار عموم قرار دهند.

۴- گردشگری کرمان از طریق صنایع دستی این خطه، می تواند روز های طلایی را در پیش داشته باشد.

[ منابع: پیشیه تاریخی کرمان، سایت مهر میهن، شهرداری کرمان، اداره کل گردشگری کرمان، پرتال جامع علوم انسانی، خبرگزاری ایسنا، سایت صنایع دستی کرمان، کتاب: تاریخ کرمان، احمدعلی خان وزیری، محمدابراهیم باستانی پاریزی (مصحح)، نشر علم -۱۳۸۵ ]