موزه ساعتِ تهران؛ نخستین موزه زمان ایران

از ساعت جیبی و ایستا تا ساعت های اهدایی

بخش موزه گردی سرویس گردشگری روزیاتو ظرف چند ماه اخیر، تلاش کرده تا هموطنان تهرانی را با ظرفیت های گردشگری شهری از جمله موزه های شهر آشنا کند. ما در این مدت با گشتی دیجیتالی به کاخ گلستان، کاخ نیاوران، کاخ سعد آباد،‌ موزه هنرهای معاصر، موزه فرش، موزه مقدم دانشگاه تهران، موزه آبگینه، موزه ایران باستان، موزه ملی ملک و حتی برخی از موزه های خارج تهران مانند موزه میراث روستایی گیلان رفتیم.

موزه گردی های روزیاتو هم شما را با ظرفیت های موزه آشنا می کند و هم با قابلیت های درگاه های رسمی این تماشاگه ها که زمینه کسب اطلاعات بیش تر را درباره این گنجینه های هنر و فرهنگ ایران زمین فراهم می کند. موزه گردی هم چون گالری گردی به خصوص در تهران گردی های پاییزی،‌ حال و هوای خاص خود را دارد و چون هوا و شرایط مطلوب است، گردشگری شهری را چیزی ورای پاساژ گردی و خیابان گردی های عصرانه جلوه گر می کند.

موزه ها، جایی است که شما بخشی از خلاصه تاریخ اعم از باستانی یا معاصر را می توانید از جنبه های گوناگون نظاره گر باشید. مثلا در موزه ایران باستان که در خیابان امام خمینی تهران واقع شده است، چند هزار سال تاریخ این کشور را می توان در قالب جام های سفالی، مصنوعات، نقش ها و ترسیم هایی که بر روی ظروف و ابزار آلات و کتیبه ها و مجسمه ها که در این موزه مادر مهم کشور  در معرض دید عموم قرار گرفته است، مشاهده نمود.

یا چند قدم آن طرف تر، دنیایی از کتاب های نفیس و سکه های تاریخی از اعصار گوناگون را در بزرگ ترین مجموعه وقفی خصوصی ایران (موزه ملک) به نظاره نشست. یا کمی بالا تر، در موزه آبگینه، دنیایی از جام های سفالی را در خانه زیبای قوام السلطنه مشاهده کرد. . . .

آری! این جا ایران، یکی از پایتخت های تمدن و کشور موزه هاست …

امروز شما را به دیدن موزه زمان می بریم. جایی که حتی برای خیلی از شهروندان تهرانی هم جای شناخته شده ای نیست و شاید بارها از خیابان زعفرانیه گذر کرده اما نگاهشان اگر هم به تابلوی موزه زمان افتاده، بی توجه رد شده اند.

به هر حال، خیابان زعفرانیه به واسطه پاساژ فوق لوکس پالادیوم، این روز ها به پاتوق طیفی از هموطنان تهرانی تبدیل شده و صبح ها و شب ها، مملو از جمعیتی است که تنها به واسطه پاساژ گردی پاییزی در کافه ها و رستوران های این مجتمع، حضور پیدا کرده و روزگار می گذرانند.

اما به هر حال اگر مسیر شما به خیابان ولیعصر و زعفرانیه افتاد، چهار راه پرزین بغدادی را فراموش نکنید که شما را به دیدن نخستین موزه ساعت ایران در داخل یک خانه زیبای قدیمی دو طبقه با گچ بری های جالب می برد.

درباره موزه زمان

موزه زمان، نخستین موزه ساعت کشور است که در خیابان زعفرانیه پایتخت راه اندازی شد. قدمت زیادی ندارد و ۱۷ سال پیش تاسیس شد. جایی که امروزه، گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بازدید می کنند و کافی شاپ آن، یکی از رمانتیک ترین فضا ها را برای عاشقان موزه گردی فراهم کرده است.

موزه زمان در تاریخ دوم بهمن ماه سال ۱۳۸۲ هجری شمسی، با شماره ثبت ۱۰۸۶۸ به فهرست آثار ملی کشور اضافه شد.

ساختمان این موزه هم چون ساختمان برخی از موزه های تاریخی ایران و جهان (مثل موزه لوور پاریس و هرمیتاژ سنت پترزبورگ)، دیدنی و شگفت انگیز است. جایی که شما با گچ بری های خوش تراش، کاشی کاری، مقرنس و گره های چینی آشنا می شوید و بخشی از تاریخ معماری با شکوه معاصر پیش چشمان شما نقش می بندد.

این بنای قدیمی دو طبقه، سابقه ای بیش از هشتاد سال دارد و در واقع عمارتی در باغی با مساحت پنجاه هزار متر مربع احداث شده است.

طبق نوشته کتیبه ورودی موزه، این موزه در خرداد ۷۸ تاسیس شد. وارثان این باغ، عبدالله خان منصور بود. در سال ۱۳۴۶ توسط حسین خداداد خریداری شد و از آن جایی که این فرد به هنر علاقمند بود، تصمیم گرفت آن را به یک اثر هنری تبدیل کند.

وی ساختمانی از خشت و گل در آن بنا کرد که یک دهه بعد، تغییراتی در آن اعمال گردید و اسکلت چوبی آن به آهنی تبدیل شد و تغییراتی درون آن صورت گرفت. کاشی کاران ماهری در ساخت این عمارت فعالیت کردند که از آن جمله می توان به مهندس ابتکار به عنوان مشاور ساختمان اشاره کرد.

هم چنین، طراحان گچ بری های زیبای این عمارت افرادی از جمله حاج عبدالکریم نوید تهرانی، فرهاد یحیی پور و علی شیخی هستند که در ساخت این بنا همکاری داشتند. جالب است که بدانید، گچ بری های زیبایی که در این بنا به چشم می خورد، ترکیبی از سبک فرنگی و ایرانی و سر در ها و حاشیه ها، ترکیبی از سبک قاجاریه و جدید است.

اگر به موزه زمان بروید، با اتاقی مواجه خواهید شد که به «اتاق اصفهانی ها» شهرت دارد. گچ بری های این اتاق به سه برادر تعلق دارد که روحانی نام بودند. نکته مهم این است که گچ بری اتاق اصفهانی ها، الهام گرفته از اتاق موسیقی کاخ عالی قاپوی اصفهان بوده که خود این کاخ نیز، معماری خود را مدیون معماری کهن خطه آذربایجان دارد و میراث معماری عصر صفویه است.

در این اتاق، تابلویی زیبا به عنوان «آفرینش» نیز گچ بری شده است. به هر حال در این موزه، هم بخشی از تاریخ معماری معاصر کشور را می توان نظاره گر بود و هم سیر تکاملی ابزار های سنجش زمان. از نمونه های نخستین تا ساعت های مکانیکی و نمونه های مدرن امروزی.

ساختمان ۷۰۰ متری دو طبقه موزه در محوطه ای خیلی زیبا بنا شده که برای پاییز گرد های حرفه ای، یکی از مقصد های واقعا ایده آل است. وقتی وارد موزه می شوید، ماکت ساخت های اولیه مانند ساعت آفتایی، شنی و سوختی مشاهده می شود.

در محوطه موزه زمان، همان طور که در تصاویر بالا مشاهده می کنید، انواع و اقسام ابزار سنجش زمان در روزگاران مختلف ارائه شده که نظر گردشگران را به خود جلب می کند.

در ساختمان موزه، انواع ساعت های قدیمی از قرن هفدهم تا بیستم یافت می شود. وقتی به طبقه اول این عمارت قدیمی بروید، ساعت های مکانیکی وزنه ای و کوکی مانند ساعت های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده را مشاهده می کنید که در لوکس فروشی های تهران و شاید خانه های مادر بزرگ ها، به عنوان میراث روزگاران قدیم نیز به چشم می آید.

در روزگاران قدیم، تزیینات ساعت، اهمیت بسیاری داشت و به همین خاطر، در خانه های اعیان و بزرگان، ساعات رومیزی و دیواری در جای جای خانه به عنوان بخشی از ظرفیت های ابهت گرای عمارت، قرار داشت.

در طبقه دوم این موزه، انواع ساعت های جیبی و مچی را شاهد هستیم که به افراد مختلفی نسبت داده می شود و روزگاری، در دستان شخصیت های معروف سیاسی و فرهنگی و اجتماعی بود. البته ساعت کارت زنی این مجموعه نیز در نوع خود منحصر به فرد است. در این طبقه، تعدادی از عکس ها و ساعت های موجود مانند ساعت مچی نابینایان و ساعت شیفت نگهبانی، توجه بازدید کنندگان را به خود جلب می کند.

در واقع نخستین کارت ساعت زنی در ایران، متعلق به راه آهن بود که می تواند به عنوان یکی از خاص ترین لوازم موزه به حساب آوریم.

از جمله قسمت های جالب توجه نخستین موزه ساعت ایران می توان به تقویم های مهم از سراسر جهان اشاره کرد که نمونه هایی از تقویم های ساده و باستانی، معرفی تقویم نویسان مشهور، اسطرلاب ها و ظروف سنجش زمان است که می تواند شما را با بخشی از تاریخ زمان آشنا کند.

ماکت قدیمی ترین سند تاریخ دار ایرانی یعنی کتیبه بیستون هم در موزه زمان و در طبقه دوم قابل مشاهده است.

ساعت شاهینی این مجموعه هر نیم ساعت زنگ می زند و دریچه ای دارد که جوجه ای از آن بیرون می آید و زنگ می زند. ساعت دیگری هم در آن وجود دارد که چرخ دنده های خیلی ریز دارد و اگر به موزه رفتید، از این دو ساعت که سمت راست درب ورودی قرار دارد بازدید کنید.

اگر به موزه مراجعه کردید، به تزیینات ساعت های به خوبی توجه کنید. شاید برای ساخت هر ساعت، ساعت ها، بلکه ماه ها زمان اختصاص داده شده تا محصولی ایجاد شود که اکنون در معرض دید شما قرار دارد. در برخی از تزیینات، مینا کاری ها با طرح های اسلیمی به چشم می آید و حتی بر روی یکی از مجسمه ها، تصویر خانمی را می بینیم که حجاب دارد.

از جمله مسائل جالبی که در موزه باید به آن توجه کنید،‌ زنگ ساعت های موزه زمان است. در قدیم، مردم زنگ های مختلفی را استفاده می کردند که از آن جمله می توان به کوکو اشاره کرد که مربوط به قرن ۱۴ میلادی است.

ساعت های جیبی با قدمت سیصد سال که بعضا با سه درب همراه می شدند، از جمله آثار جالب این موزه به شمار می آید.

البته بد نیست که بدانید، تاریخ ساعت های جیبی به قرن پانزدهم میلادی باز می گردد. جایی که یک قفل ساز آلمانی موفق شد، نخستین ساعت جیبی جهان را اختراع کند. ساعت های جیبی، در روزگار مدرن امروزی، تقریبا از مد افتاده است.

درباره تاریخ ساعت های جیبی هم باید اظهار داشت که این ساعت ها همان طور که در فیلم ها هم شاهد بودید، متعلق به اعیان و خواص بوده و به قول امروزی ها، در زمره کالاهای لوکس به شمار می رفتند. پیش تر ساعت های جیبی، هم چون گردن بندی آویزان می شد اما چارلز دوم، پادشاه انگلستان، در قرن هفدهم میلادی، پوشیدن جلیقه ای خاص را بین همگان مد کرد.

عمومیت یافتن ساعت جیبی به یک کارخانه سویسی بر می گردد که در قرن نوزدهم میلادی، ساعت ارزان قیمت را تولید و در اختیار عموم قرار داد. سوئیس، از پایتخت های ساعت جهان به شمار می رود و هنوز هم،‌ گران قیمت ترین ساعت ها و برند ها، متعلق به سوئیسی ها است.

ساعت شمعی در موزه زمان، از جمله آثار دیدنی آن است. دراین موزه، می توان ساعتی را دید که با سوخته شدن شمعی و پایین آمدن آن، گذر یک ساعت نمایان می شود. ساعتی که قدمت کاربردی به هزاران سال پیش باز می گردد.

گشتی در دیجیتالی در موزه زمان

برای گشتی دیجیتالی در موزه زمان، به سراغ پرتال این مجموعه می رویم. تایم موزه، نام درگاه این مجموعه است که بر روی پسوند ملی ایران .ir  بارگذاری شده است و به نظر می رسد که انتخاب خوبی است. مد شدن انتخاب نام دامنه های موزه ها و مراکز فرهنگی تاریخی مشهور کشور بر اساس اختصار، فرآیند خوبی نیست که امکان حدث زدن نام پرتال را برای گردشگران داخلی و خارجی میسر نمی کند.

همان طور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، سایت موزه دارای قسمت هایی از جمله: گالری، موزه مجازی. بررسی دفتر یادبود، سالن های نمایش، معرفی آثار موزه و هم چنین بخش آرشیو و ارتباط با ما است.

اگر به دنبال مشاهده ساعت های به نمایش در آمده در این تماشاگه هستید، به بخش گالری سایت مراجعه کنید.

سایت این موزه بر خلاف خیلی از موزه های کشور، گشت مجازی دارد که شما را از درب موزه تا داخل طبقات عمارت با شکوهش در فضای دیجیتالی همراهی می کند و ای کاش ، سیستم واقعیت افزوده (VR) نیز در موزه های کشور، مرسوم بود.

این پرتال مدتی در دسترس نیست و امیدواریم هم چون سایت کاخ موزه سعد آباد و نیاوران، به روز رسانی شده و در اختیار موزه گرد های پاییزی کشور قرار بگیرد.

ساعت های موزه زمان

در این موزه، می توان به طور کل ساعت های زیر را مشاهده کرد:

ساعت آفتابی (ساعت بازی سایه و نور) ساعت آبی، ساعت شنی، ساعت سوختی، ساعت قایق اژدها، ساعت شمعی، ساعت روغنی، ساعت های آبی مکانیکی، ساعت کلیپس دار، ساعت آبی پنگان، ساعت های وزنه ای، ساعت هایی که با فنر درست شده اند، ساعت های آونگی، ساعت های الکتریکی، ساعت های اتوماتیک، ساعت های کوارتز و انواع و اقسام ساعت هایی که تا کنون بشر اختراع کرده است، همه و همه در تماشاگه زمان زعفرانیه قابل رویت است.

ساعت های اهدایی به موزه زمان تهران

نکته جالب توجه این است که در این موزه، ساعت های اهدایی شخصیت های هنری و سیاسی کشور را نیز می توان مشاهده کرد که در ادامه به شماری از آن ها می پردازیم.

[ منابع: سایت موزه زمان، خبرگزاری فارس، هنر آنلاین، شبکه تلویزیونی پرس تی وی ]