چرا ۱۰ اردیبهشت، «روز ملی خلیج فارس» نامیده می شود؟

سالروز حماسه سپهسالار «امام قلی خان» و اخراج پرتغالی ها از ایران

امروز، دهم اردیبهشت ماه براساس تقوم ملی ایران، روز خلیج فارس نام گذاری شده است. خلیج فارس، یکی از استراتژیک ترین خلیج های جهان است و به عنوان گذرگاه مهم اقتصادی، نقش زیادی در توسعه کسب و کار ایرانیان به خصوص هموطنان حاشیه خلیج همیشه فارس دارد. خلیج فارس، در دوران جنگ تحمیلی هشت ساله، محفل رشادت ها و قهرمانی های نیروهای مسلح ایران بود که یکی از شگفت های این رویداد را رقم زد. خلیج فارس، همچنان یکی از پر چالش ترین اسامی رسمی بین المللی محسوب می شود.

کمتر نامی در دنیای امروز، به اندازه نام خلیج فارس، مورد تنش و مناقشات بین المللی بوده است. هنوز اعراب و بسیاری از کشورهای اروپایی، نام خلیج ع ر ب ی را بر  روی این خلیج قبول دارند و برای آنها، چیزی به نام  PERSIAN GULF اعتبار چندانی ندارد. آنقدر قضیه خلیج ع ر ب ی برای اعراب اهمیت دارد که هر جا سخنی و نامی از خلیج فارس برده شود، با گوینده برخورد شدید می کنند. تحریف نام خلیج فارس، ابتدا توسط انگلیسی ها شروع شد و سپس به یک پدیده زشت و غیر علمی جهانی تبدیل  شد.

روسای جمهور ایالات متحده و سران غرب، اگر چه دلخوشی از نام خلیج فارس ندارند و تلاش کردند تا در نوشتار و گفتار خود، از نام خلیج ع ر ب ی یا خلیج! استفاده کنند، اما هر بار، با واکنش شدید دولت و ملت ایران روبرو شده و بعضا به اصلاح غلط زیادی خود مبادرت کردند. اما اینکه چرا اینقدر ایرانیان روی خلیج فارس حساس هستند و توجه چندانی به دیگر میراث معنوی و فرهنگی و تاریخی خود نمی کنند، خود جای سوال است و نیاز به کاوش و اهتمام بیشتری از سوی  جامعه شناسان و تحلیلگران مسائل تاریخی و اجتماعی دارد.

به هر حال، همان اندازه که میراث معنوی خلیج فارس برای ما ایرانی ها باید اهمیت داشته باشد، حفظ و احیاء میراث معنوی اقوام ایرانی، از کرد و لر گرفته تا بلوچ و ترکمن نیز اهمیت دارد و چه بسا، تلاش برای حفظ  و بقا این میراث فاخر، هزینه های بیشتر وتلاش های افزون را از سوی دولت و ملت ایران طلب می کند.

به  هر حال، صحبت از خلیج همیشه فارس شد. نامی که شکوه یک افتخار و صلابت یک تاریخ را تداعی می کند و تلاش های مبتذل و احمقانه ای که تا کنون برای تحریف تاریخ صورت گرفته است، با وجود مدارک مستند و مستدل متقن، ره به ترکستان برده است. اما چرا ۱۰ اردیبهشت، روز ملی خلیج فارس  شد؟

روایتی از حماسه سپهسالار  ایرانی

اکنون در چشم انداز قشم، این نگین درخشان خلیج فارس و بر دروازه این خاک آب نشین که بر بال امواج و در سایه آبی استان هرمزگان آرام گرفته، تندیس مردی ایستاده است که عظمت و عزت این مرز و بوم و رادمردی و دلاوری جنگاوران و مرزبانانش را در هیبت و قامت نمادین خود خلاصه کرده است.

دهم اردیبهشت، روز اخراج پرتغالی ها از آب های جنوبی ایران و روز ملی خلیج فارس نام دارد. در ٢١ آوریل ١۶٢٢ میلادی، با رشادت «امام قلی خان امیرالامرای فارس»، به ١١٧ سال تسلط جابرانه پرتغالی ها بر جزایر خلیج فارس خاتمه داده شد. خلیج فارس از نظر ژئوپولیتیک، تجارت، نفت، گاز، کشتیرانی، ماهی گیری و… در طول تاریخ گلوگاه مهمی در دنیا محسوب می شده و هم اکنون نیز شاهرگ اقتصاد دنیا در این منطقه قرار دارد. این پهنه آبی گاهواره تمدن جهان و از اولین زیستگاه های بشر محسوب می شود. ساکنان این دریا کشتی را اختراع و خاور و باختر را به هم پیوند داده اند.

حضور نیروهای پرتغالی در جزایر ایرانی قشم، هرمز و لارک تا عصر صفوی و ربع اول قرن هفدهم میلادی به درازا کشید و در ۱۱۸ سال استیلای بیگانگان بر آبراه استراتژیک خلیج فارس، ثروتهای مردم منطقه توسط اشغالگران به غارت رفت. امام
قلی‌خان حاکم ایالت فارس فرزند دلاور الله‌وردی ‌خان که پس از مرگ پدرش به فرمان شاه ‌عباس صفوی به امیرالامرایی فارس (شامل چند استان فعلی جنوب کشور) منصوب شده بود، در روز ۲۵ صفر سال ۱۰۳۱ هجری قمری برابر با نهم ژانویه ۱۶۲۲ میلادی و ۱۶ دی ماه سال ۱۰۰۰ هجری شمسی، برای بیرون راندن پرتغالی‌ها از سواحل و جزایر ایران، فعالیت‌ خود را آغاز کرد.

وی به بندر گامبرون (بندر عباس) حمله برد و آنجا را تصرف کرد، سپس با پیاده کردن نیرو در سواحل جزیره‌ قشم، برای نبردی تمام ‌عیار با پرتغالی‌ها آماده شد تا اینکه با قدرت فرماندهی، ابتکارات نظامی و سرعت عملی قابل تحسین، توانست پرتغالی‌های اشغالگر را با همه سلاح و تجهیزات نظامی شان، به زانو درآورد و همچون اجداد دلاورش، فرماندهی نظامی قلعه را اسیر کند و به حضور استعمار  پرتغالی  ها بر خلیج فارس  پایان دهد. پایانی  که با هزاران شهید همراه شد.

تاریخ حضور پرتغالی ها در خلیج فارس، مملو از رفتار و عملیات تجاوزکارانه به سرزمین، حقوق شهروندان، سکنه، منابع جزایر و بنادر ایرانی در این منطقه است. در قرن پانزدهم میلادی، دریاسالار پرتغالی آلفونس آلبوکرک در تداوم گسترش اهداف استعماری دولت وقت متبوعش با ورود به دریای عمان و خلیج فارس و حمله به جزایر و بنادر ایرانی و تسلط بر آنها، سیطره امپراتوری وقت پرتغال را بر این منطقه اعمال کرد.

در جغرافیای قدیم دریای پارس یکی از بزرگ ترین دریاها از ۴ دریایی بود که شناخته شده بود اما اکنون پهنه آبی را که خلیج فارس می نامند خلیجی با ١٠٠٠کیلومتر مربع طول و بیشتر از ٢۴٠ کیلومتر مربع عرض است. همواره در فرهنگ‌هایی که به زبان‌های مختلف تدوین و چاپ شده؛ از جمله فرهنگ‌های آلمانی، انگلیسی، آمریکایی، فرانسوی، ترکی و… خلیج فارس به همین نام آورده شده است.

دبیرخانه سازمان ملل متحد در سند مورخ پنجم مارس ۱۹۷۱، به دولت ایران یادآور می‌شود که عرف جاری در دبیرخانه سازمان ملل در اسناد و نقشه‌های جغرافیایی منطقه آبی بین ایران از سمت شمال و خاور و تعدادی از کشورهای عربی از سوی جنوب و باختر به‌نام خلیج فارس نامیده شود و این، بنا بر عرف قدیمی انتشار اطلس‌ها و فرهنگ‌های جغرافیایی است.

این دبیرخانه هم‌چنین بابت اشتباهاتی که سازمان ملل در برخی اسناد در به‌کار بردن نام خلیج فارس مرتکب شده، عذرخواهی کرده آن را اشتباه سهوی دانسته (سند بیست و ششم ژوئن ۱۹۹۱ در سازمان ملل) و از کارگزاران سازمان خواسته است که همواره این موضع ایران را در نظر داشته باشند. با توجه به اسناد و مدارک متقن مذکور؛ درج نام‌های جعلی در کنار یا به‌جای دریای خلیج فارس، نشأت‌گرفته از سیاست‌های خصمانه شبکه‌های فرهنگی غرب است که سعی در شکاف و اختلاف‌افکنی بین کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس را دارد چرا که این منطقه از نظر حوزه جغرافیایی و ژئوپلتیکی، بسیار مهم است.

تلاش کنیم تا خلیج فارس را دنیا بهتر و بیشتر بشناسد. دولت، نقش سایبر دیپلماسی را در معرفی گسترده خلیج فارس  و تاریخ پر فراز و نشیب پر افتخارش در نظر داشته باشد. حضور خلیج فارس و تبین نام و تاریخ آن درفیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی و کتاب ها و کنفرانس ها و مستندها هنوز کمرنگ است.