گشتی در کاروانسرای تاریخی شیخ علیخان نصف جهان

گشتی در کاروانسرای تاریخی شیخ علیخان نصف جهان

کاروانسرا های ایران هم چون بازار های ایران، قنات های ایران، مساجد ایران، حمام های ایران، کاخ های ایران، موزه های ایران، آب انبارهای ایران و هزاران اثر تاریخی و باستانی، دیدنی و دنیایی از داستان ها و گفته های شنیدنی دارد که در کتابهای تاریخی و سفرنامه ها از زمان ناصر خسرو قبادیانی تا عصر ایرانگردی ادوارد براون انگلیسی، مورد استفاده و استقبال ایرانگردان قرار می گرفت. نصف جهان، یکی از جاهایی است که کاروانسراهای تاریخی زیادی دارد و کاروانسرای تاریخی شیخ علیخان، تنها مشتی نمونه خروار است که اسفند ۱۳۶۴ ثبت ملی گردید.

ایران کاروانسراهای تاریخی زیادی دارد که در گذشته به عنوان مامنی امن اقامتگاهی راحت برای مسافران خسته در راه ایجاد می کردند. یکی از کاروانسراهای تماشایی ایران در استان اصفهان قرار گرفته: کاروانسرای شیخ علیخان که از کاروانسراهای مجلل زمان خود بوده و گروه های سیاسی زیاد در آن اتراق می کردند. اگر به نصف جهان رفتید، حمام اعجاب انگیز شیخ بهایی را هم تماشا کنید که مثل منار جنبان و مناره های دارالضیافه و عالی قاپو، رمز و رازهای بسیاری در خود نهفته دارد.

آب آشامیدنی مورد نیاز ساکنان کاروانسرا از قناتی در همان حوالی تأمین می‌شد. تزییناتی که هم‌اکنون از بنای این کاروانسرا باقی مانده، آجرکاری است که می‌توان آن را با آجرکاری‌های کاروانسرای مهیار و بعضی از خانه‌های سنتی واقع در جلفای اصفهان مقایسه کرد، این نوع تزیین از مشخصات اواخر دوران صفوی بوده است.

ایران در شاهراه بازرگانی شرقی‌‌ غربی واقع شده برای همین در گذشته برای رفت و آمد کاروانیان مسیرهای زیادی درست شد و برای استراحت مسافران هم کاروانسراهایی با معماری جذاب بنا شدند که امروز از مهمترین آثار تاریخی ایران اند.  دشت وسیع برخوار در شمال اصفهان با قدمت تاریخی و فرهنگی از با اهمیت ترین مناطق حاشیه ‌ای اصفهان است، دشتی که در آن کاروانسراهایی متعلق به اوایل اسلام و دوره ایلخانی هم پیدا می شود و همین بناها به خوبی قدمت این ناحیه را نشان می دهند.

وجود کاروانسراهای فراوان در این دشت نشان می دهد که در گذشته مسیرهای رفت و آمد زیادی از این منطقه عبور می کرده است.

کاروانسراهای عصر صفوی

در دوره صفوی به راه و مسیرهای ارتباطی اهمیت زیادی داده می شد و از طرفی در آن زمان اصفهان، پایتخت بود پس مطمئنا در این نقطه کاروانسراهای زیادی درست شده است. کاروانسراهایی که در منطقه برخوار هستند معماری جذابی دارند و به خوبی اهمیت اقتصادی، ارتباطی و تجاری این منطقه را ثابت می کنند.

از نظر نوع پلان، این کاروانسراها از نوع چهار ایوانی هستند. فاصله کم این نقطه تا اصفهان، پایتخت صفویان باعث شده این کاروانسراها معماری جالب توجه و تماشایی داشته باشند. اصفهان برای اتصال به مناطق غربی راه های زیادی داشته که یکی از آن ها از دشت برخوار می گذشته است، مسیری که بین اصفهان و شهرهای بروجرد، گلپایگان، کرمانشاه، بغداد، نجف، کربلا و … ارتباط ایجاد می کرد.

کاروانسرای شیخ علیخان اولین استراحتگاهی بود که در این مسیر ساخته شد و پس از آن کاروانسراهای صفوی حسنیچه و صفوی مادر شاه ایجاد شدند و در ادامه مسیر به گلپایگان و بروجرد منتهی می شد و از این نقاط به سمت نواحی غربی می رفته است.

کاروانسرای شیخ علیخان اصفهان کجاست؟

کاروانسرای شیخ علیخان در روستای چاله‌ سیاه (جهاد ‌آباد) در ۴۰ کیلومتری شمال غرب اصفهان واقع شده و بنایی لوکس و مجلل بوده چون گروه های سیاسی و رسمی کشورهای اروپایی و همینطور میهمانان خارجی، قبل از ورود به اصفهان در این کاروانسرا پذیرایی و اسکان می شدند. از آنجایی که کاروانسرای شیخ علیخان در آن زمان شکوهی بی نظیر داشته در سفرنامه تعدادی از جهانگردان توصیف معماری آن آورده شده است.

کاروانسرای شیخ علیخان را می توان کاروانسرایی سلطنتی نامید چون گاهی حتی پادشاهان صفوی هم مدتی را در آن می ماندند. سردر ورودی در بخش جنوبی قرار دارد و در دو طرف آن ۱۲ طاق ‌نما به چشم می خورد. درگاه ورودی توسط راهرویی به حیاط داخلی ارتباط پیدا می کند. دو حیاط هشت ضلعی کوچک در دو طرف سرسرای ورودی و در مجاورت کناره‌ های بنا دیده می شود که شباهت زیادی به هم دارند و تنها فرق آن ها راه داشتن حیاط جنوبی به سرسرا است.

این دو حیاط کوچک که در احاطه  حجره‌ها و ایوانچه‌ ها هستند احتمالا جایی مخصوص زمان زنان بوده است. دلیل این نظریه این است که کارونسرای شیخ علیخان در مسیر کاروان‌ های زیارتی بوده و شاه و زنان حرمسرا هم در آن اسکان داشتند. هر کدام از حجره ها برای یک خانواده در نظر گرفته می شد.

کاروانسرا
کاروانسرا شیخ علیخان اصفهان

حیاط بزرگ داخلی بنا دارای چهار گوشه پخ است و اتاق‌هایی با ایوانی در جلو گرداگرد آن را احاطه کرده اند. پشت ایوان بزرگ شمالی، دو تالار ایجاد شده؛ تالار جلویی ظاهری مستطیلی دارد و در سه طرف کمرپوش شده و شکلی دو طبقه به خود گرفته است. این تالار با سه درگاه به تالار پشتی ارتباط پیدا می کند. تالار پشتی هم ظاهری مستطیلی دارد و احتمالا محل اقامت پادشاه بوده و در مواقعی که پادشاه در کاروانسرا نبود سفرا به این محل منتقل می شدند.

اگر به این کاروانسرا زیبا رفتید، تصاویر و نظرات خود را از طریق کامنت یا کانال های روزیاتو در شبکه های اجتماعی ارسال کنید.

مطالب مرتبط
مطالب دیگر از همین نویسنده
مشاهده بیشتر
دیجیاتو
بدون نظر

ورود