نگاهی به چالش های ایران در مقابله با «تحریم ها» و تاملی بر «فرصت‌ها»

فرصت ها و تهدید های اقتصاد و صنعت ایران

به نظر می رسد که مشکلات اقتصاد ایران در برخی حوزه های خاص، موجب شده است تا انگیزه تحریم ایران در کشورهای متخاصم ایجاد شود. اساسا اقتصاد ایران در شرایط فعلی با ۵ چالش مهم مواجه است:

بحران آب

اگر چه سیل و سیلاب نوروز ۹۸، صدها میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضرر زد و صدها کشته و هزاران مجروح بر جای گذاشت و تراز آب سدها را افزایش داد، اما هم چنان، اقلیم ایران در بلند مدت، با بحران آب روبروست. این بحران اگر مثل مدیریت سیلاب، جدی گرفته نشود، ظرف چند دهه آینده، برخی از استان های کشورمان، خالی از سکنه خواهد شد.

عدم رعایت اصول اقتصاد آب و حکمرانی آب، موجب اضافه برداشت از منابع زیرزمینی و کشاورزی بیش از حد و غیر متناسب با شرایط اقلیمی گردید که نتیجه آن بروی خشکسالی ظاهر شده است. این مساله، نه تنها به تهدید برخی مشاغل کشاورزی منجر گردیده بلکه مهاجرت داخلی را به ارمغان آورد.

بحران بانکی

بحران بانک در ایران هم چنان جدی است. ده ها هزار میلیارد تومان موسسات مالی و اعتیاری غیر مجاز به  اقتصاد کشور در ۵ سال اخیر آسیب زده اند. بانک های فعلی هم اکثرا در معرض ورشکستگی قرار دارند. بانک آینده، ۱۰ هزار میلیارد تومان پول سپرده گذاران را صرف ساخت ایران مال، لوکس ترین  بازار تجاری و ورزشی جهان در انتهای اتوبان همت کرده است و روند مال سازی همچنان توسط بانک ها  ادامه دارد.

نظام بانکی ایران به دلایل مختلف، از جمله عدم ثبات اقتصاد کلان، تحریم های قبلی، مداخلات سیاسی در فرآیند اعتبار دهی، عدم نظارت درست مراجع نظارتی  و غیره، با زیان پنهانی در سمت دارایی ها مواجه شده که پیامد آن به شکل بالا رفتن نرخ بهره  و عدم پرداخت اعتبار ظاهر شده است. این امر مانع از آن شده تا در مقطعی که فشار تحریم ها بر اقتصاد افزایش یافته، نظام بانکی بتواند نقش مناسب و برجسته ای ایفا کند.

بحران صندوق های بازنشستگی

صندوق های بازنشستگی در ایران، زیاد هستند. اما تقریبا همه صندوق های بازنشستگی کوچک، در تامین منابع مورد نیاز خود دچار کسری منابع هستند و برای جبران آن به دولت اتکا می کنند. تنها استنثای مهم، سازمان تامین اجتماعی است  که بیش از ۴۰  میلیون مخاطب و بیش از ۱۵ میلیون بیمه  پرداز و بیش از ۳ میلیون مستمری بگیر و بازنشسته دارد و بزرگ ترین صندوق بازنشستگی غیر دولتی در ایران است که تا ۱۰ سال دیگر می تواند تعهدات خود را ادا کند.

سهام بسیاری از شرکت های بورس ایران متعلق به پرتفو سازمان تامین اجتماعی است. مدیران بی لیاقت در شستا، سبب شده تا تامین اجتماعی مدیریت سرمایه مطلوبی نداشته باشد.

بدهی دولت و کسری بودجه

اقتصاد ایران پس از ۴۰ سال از انقلاب، همچنان، وابسته  و مدیون اقتصاد نفت است. کاهش قیمت نفت و افزایش هزینه تمام شده استخراج و صادرات آن سبب شده تا دولت با بیش از ۲ میلیون کارمند، بخش زیادی از اتکای خود را به نفت و نه صادرات غیر نفتی، متمرکز کند. تعهدات زیادی برای دولت های فعلی از قبل برجای مانده است و مصرف  فزاینده  نفت و گاز در ایران سبب شده تا میزان صادرات ایران،نتواند رشد قابل توجهی داشته باشد.

بحران بیکاری

آینده ایران را فقط بحران بیکاری و بحران آب تهدید می کند. این دو مقوله در مقولات پدافند غیرعامل می گنجد. هیچ تهدید امنیتی منطقه ای و فرا منطقه ای جدی برای ایران در اشل ۲۵ ساله پتانسیل عملیاتی بالا ندارد. جامعه جوان ایران به سمت پیر شدن است  و رشد جمعیت کاهش یافته و بیش از ۱۵ میلیون جوان ایرانی بزودی از مرز ۴۰ سال گذر کرده و فرصت ازدواج را از دست می دهند. به  این باید مشکل بیکاری هم اضافه  کرد.

اگر ایران به دنبال عبور از بحران بیکاری است، چاره ای ندارد که وام های کم بهره به استارت آپ ها بدهد و از شرکت های دانش بنیان در پارک های فناوری به صورت جدی حمایت کند. اگر  آرمان ایران عصر ۱۴۰۰، توسعه پایدار است، باید اشتغال مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات را جدی بگیرد.

۲ چالش مهم ایران

چالش اختلال رسانه ای

در حال حاضر، شبکه های  تلویزیونی متعدد از طریق ماهواره، تلاش  دارند تا اخبار منفی و مایوس کننده  برای ایرانی ها ارسال کنند. بی بی سی فارسی و صدای آمریکا و ایران اینترنشنال، ۳ قطب تولید محتوای خبری علیه ایران هستند. این ۳ کانال که تلاش زیادی  دارند تا خود را رسانه مستقل بدانند!، محرک نارضایتی عمومی و صنفی در کشور هستند و همواره یکی از تهدیدات رسانه ای ایران به شمار می روند. افزایش آگاهی عمومی و گسترش شبکه های اجتماعی و سیال کردن روند دریافت و تحلیل اطلاعات و ارتقا دانش عمومی و سواد رسانه ای مردم، می تواند در کنار عزم مسئولان برای رفع موثر مشکلات، این چالش را تبدیل به فرصت کند.

مدیران کنهسال

سن مدیریت کلان در ایران بسیار بالا است و این موضوع،‌صدای خیلی ها را درآورده است. وزرایی که سن آن ها از ۶۰ و ۷۰ فرا تر رفته است و همچنان به دنبال حقوق ماهانه و امتیاز و . . .  هستند، عامل بخشی از خسارت های اقتصادی و مالی و فرهنگی در ایران ۴۰  سال اخیر به شمار می روند. بیش  تر پست های مدیریتی در اختیار ژن حوب ها و افرادی است که از زمان انقلاب تا کنون بر سر کار بوده اند و محمد باقر قالیباف و حسن روحانی و نعمت زاده و وزیر نفت، تنها مشتنی نمونه خروار است.

سالخوردگی نظام مدیریتی کشور، فرار مغزها را تسریع کرده است و دلار از از ۷ تومان سال ۵۷ به ۱۴ هزار  تومان سال ۹۸ ارتقا داده و هزینه تمام شده مدیریت کشور را زیاد کرده است. اقدامات خوبی در سال های اخیر برای ممنوعیت اشتغال بازنشستگان در مناصب مدیریتی در دستور کار قرار گرفته که باید با میدان دادن به جوانان ایرانی، ادامه یابد.

مزیت های ایران برای مقابله با تحریم

• منابع انسانی دانش آموخته
• طبیعت ۴ فصل
• بهترین کشور خاورمیانه برای صنعت گردشگری هستیم.
• بدهی خارجی جمهوری اسلامی ایران بسیار ناچیز است. این یک فرصت عالی است.
• نیمی از درآمد ارزی ایران از محصولات پتروشیمی و میعانات نفتی است که تحریک پذیری کم تری از نفت دارد.
• درست یا غلط، چین و روسیه به عنوان دو قدرت جهانی، همراه سیاست های منطقه ای و فرا منطقه ای ایران هستند. کشور باید بتواند در دهه سوم قرن بیست و یکم، صنعت توریسم،‌آموزش و اقتصاد این ۲ کشور را با اکو سیستم موجود در ایران، آشنا و همراه کند.
• موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران سبب شده تا بازار ۲۰۰ میلیون نفری منطقه را بتواند مدیریت کند. آینده بازسازی عراف و افغانستان و سوریه ، به تلاش ایران وابسته است.
• یکی از پر سود ترین بازار های بورس آسیا، بازار بورس  ایران است. بر خلاف تصور عامه، سود بازار بورس ایران در ۴۰ سال اخیر از میانگین سود ارز، سکه ، زمین ، طلا و خودرو بیش تر بوده است. اگر آرمان شما، فاکتور سودآوری و سودآوری کلان است، چاره ای جز صبوری و یادگیری الفبای بازار بورس  ایران ندارید. احتمالا تا انتخابات ریاست  جمهوری سال ۱۴۰۰، شاخص کل بورس ایران به کانال ۵۰۰ هزار واحد وارد شود و دیگر با سهام زیر ۱۰۰۰ ریال باید خداحافظی کنیم. ۲ سال وقت دارید!

حتما ببینید: از باستی هیلز تا اسکان سنتر در سرزمین سرمایه سالارهای تهران