عبارت «بیماری روانی» به گستره ای از بیماری ها اطلاق می شود که اختلالات رفتاری و مربوط به روان و ذهن افراد را در بر می گیرند. بیماری های روانی الگوهایی از نشانه های رفتاری و روانشناختی هستند که بخش های مختلفی از زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. به عبارت دیگر بیماری های روانی با توجه به مشکلاتی که فرد با ذهن، افکار و حالات روحی و اخلاقی خود تجربه می کند تعریف می شوند. این بیماری های در درجات مختلف باعث ایجاد زحمت و درماندگی برای شخصی که این نشانه ها را تجربه می کند می شوند.
علل این اختلالات به طور کامل و دقیق شناسایی و درک نشده اند اما نشانه ها و علائم بیماری های روانی از لحاظ علمی معتبر و شناخته شده هستند. درمان این اختلالات ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است. معیارهای تشخیصی این بیماری ها ترکیبی از چک لیست های مربوط به نشانه هایی است که اصولاً روی رفتارها و افکار فرد متمرکز شده اند. اگر چه بیماری های روانی را در دسته بندی های مختلف قرار می دهند اما ممکن است یک بیماری در زیر چندین دسته از این تقسیم بندی ها قرار گیرد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با شایع ترین و شناخته شده ترین اختلالات و بیماری های روانی در قالب چندین بخش آشنا کنیم.
تروما و اختلالات مرتبط با استرس
تروما و اختلالات مرتبط با استرس در مواردی رخ می دهد که فرد در جریان یک اتفاق استرس زا یا تروماتیک (ضایعه ای؛ مانند مرگ عزیزان یا یک تصادف بسیار بد) قرار می گیرد. این اختلالات در گذشته در زمره بیماری های روانی مربوط به اضطراب قرار می گرفتند اما امروزه دسته مجزای خود را دارند. از اختلالاتی که در این دسته قرار می گیرند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اختلال استرسی حاد (Acute stress disorder): این اختلال که با ظهور اضطراب شدید در برهه زمانی یک ماهه پس از تجربه یک اتفاق تروماتیک مانند بلایای طبیعی، جنگ، تصادفات یا مشاهده مرگ یکی از عزیزان رخ می دهد. در نتیجه فرد ممکن است نشانه های تجربه تجزیه هویت مانند احساس تغییر درک از واقعیت زمانی و مکانی، عدم توانایی در به یاد آوردن جنبه های مهم و اساسی رخدادها و فلش بک های بسیار واضح مانند اینکه اتفاق دوباره در حال رخ دادن است اشاره کرد. در این مدت فرد برای دقایق یا ساعاتی ممکن است از اطراف خود خبر نداشته و برای مدتی حافظه خود را از دست بدهد یا حتی خود را در خارج از بدنش حس نماید. در واقع در چنین تجربه ای ممکن است به عنوان یک شخص دیگر فکر کنید در حال تماشا کردن خود هستید.از دیگر نشانه ها می توان به کاهش پاسخ دهی احساسی و عاطفی، خاطرات و کابوس های ترسناک و ناراحت کننده در مورد یک حادثه تلخ و مشکل در تجربه احساسات مثبت اشاره کرد.
از نشانه های کلی این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
احساس کرختی و بی حسی، فاصله گرفتن از واقعیت زمانی و مکانی یا مشکل در تجربه احساسات و عواطف
احساس گیجی و آگاهی ناقص نسبت به محیط اطراف
احساس غیرواقعی بودن یا احساس این که افراد، مکان ها یا چیزهای اطراف فرد غیرواقعی هستند
شخصیت زدایی یا احساس اینکه فرد از خود جدا و دور شده است
فراموشی جدایی شخصیتی یا عدم توانایی در به یاد آوردن بخش های مهم یک حادثه تروماتیک
طول این دوره اختلال ممکن است از دستکم ۳ روز تا حداکثر ۴ هفته دوام داشته باشد و معمولاً در عرض ۴ هفته پس از اتفاق تروماتیک رخ می دهد.
اختلال انطباقی (Adjustment disorder): این اختلال ممکن است در واکنش به یک تغییر ناگهانی مانند طلاق، از دست دادن شغل، پایان یک رابطه نزدیک، جابجایی محل زندگی یا دیگر ضایعه ها یا ناامیدی ها رخ دهد. این نوع اختلال روانی می تواند هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تاثیر قرار دهد و معمولاً با نشانه هایی مانند اضطراب، زودرنجی و حساسیت، حالت روحی افسردگی، نگرانی، خشم، درماندگی و احساس گوشه نشینی و تنهایی همراه است. این نوع اختلال روانی بسیار شایع بوده و در بسیاری از موارد فرد بدون اینکه بداند آن را تجربه می کند. مطالعات نشان می دهد که اغلب انسان ها در دوره ای از زندگی خود چنین اختلالی را تجربه می کنند اما نشانه های آن آنقدر حاد نیست که فرد را به اختلال استرس پس از حادثه مبتلا سازد.
این اختلال در طی ۳ ماه پس از آغاز اتفاق استرس زا آغاز می شود و جالب این که تنها رخدادهای منفی نمی توانند عامل وقوع آن باشند. اختلال انطباقی ممکن است در اثر یک محرک یا تغییر مثبت مانند عروسی یا خرید یک خانه جدید تا یک اتفاق و عامل منفی مانند از دست دادن کار، به هم خوردن یک رابطه مهم و یک بحران مالی باشد. این اختلال ممکن است در هر برهه ای از زندگی افراد رخ داده و اختلافی بین زنان و مردان در مورد این بیماری روانی وجود ندارد.
از نکات مهم در مورد این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بروز نشانه های عاطفی و رفتار در نتیجه یک اتفاق استرس زا که این نشانه ها در یک برهه زمانی سه ماهه پس از شروع آن اتفاق استرس زا رخ می دهند
این نشانه ها باعث بروز یک حالت نگرانی بسیار بزرگ تر از آنکه فرد انتظار آن پس از تجربه یک اتفاق استرس زا دارد خواهند شد. این نشانه ها برخی از جنبه های زندگی فرد را مختل می کنند مانند کار، درس یا روابط شخصی
این نشانه ها در نتیجه یک اختلال دیگر ایجاد نمی شوند
این علائم هیچ ارتباطی با از دست دادن عزیزان ندارند
وقتی که عامل استرس زا رفع شود، علائم اختلال انطباقی نیز معمولاً طی ۶ ماه از بین خواهند رفت
اختلال استرس پس از ضایعه (Post-traumatic stress disorder): این نوع اختلال یک بیماری روانی ناتوان کنننده است که می تواند بعد از اینکه فردی یک تجربه دردناک و استرس زا را به طور مستقیم تجربه کرده یا شاهد آن بوده باشد رخ دهد، اتفاقی که معمولاً یک اتفاق ترسناک و تراژیک بوده است. از نشانه های این اختلال می توان به اپیزودهایی از باززندگی یا تجربه دوباره حادثه، احساس قرار گرفتن در بدترین شرایط ممکن و داشتن افکار منفی اشاره کرد. کابوس، فلش بک های ترسناک، انفجار از خشم، مشکل در تمرکز، واکنش بسیار سریع و ترسناک به محرک ها و مشکل در به یاد آوری بخش هایی از حادثه تروماتیک اشاره کرد. از این اختلال معمولاً با عنوان «شوک ناشی از انفجار» (shell shock) یا خستگی جنگ یاد می شود که برای اولین بار در کهنه سربازهای جنگ داخلی ایالات متحده و به خصوص پس از پایان جنگ جهانی اول مورد توجه قرار گرفت هر چند ممکن است وقوع آن هیچ ارتباطی با جنگ نداشته باشد.
از دیگر محرک های این اختلال روانی می توان به ربوده شدن، حوادث شدید مانند تصادف خودرو یا واژگونی قطار، فجایع طبیعی مانند سیل و زلزله، حملات تروریستی و خشونت بار مانند سرقت مسلحانه، تجاوز، شکنجه یا در بند بودن اشاره کرد. حادثه ای که بروز این اختلال روانی را سبب می شود ممکن است زندگی خود شخصی یا یکی از افراد بسیار نزدیک به او را تهدید کرده باشد. در برخی موارد نیز شاهد یک حادثه بودن مانند دیدن منظره سقوط یک هواپیما از نزدیک می تواند این اختلال را باعث شود. این استرس معمولاً در طول روز یا شب در قالب کابوس یا یادآوری های ترسناک رخ دهد. ممکن است فرد هفته ها این خاطرات یا کابوس ها را نداشته و یک روز یا یک شب یکباره و بدون دلیلی خاص دوباره شاهد این یادآوری های دردناک باشد.
اختلال استرس پس از ضایعه می تواند در هر سنی و حتی در دوران کودکی نیز رخ داده و با افسردگی، مصرف مواد مخدر و اضطراب همراه باشد. نشانه های این اختلال ممکن است شدید یا متوسط باشد، برخی به سادگی تحریک شده و خشونت شدیدی از خود نشان می دهند. در موارد حاد نیز فرد مبتلا به این اختلال در کار خود و روابط اجتماعی اش با مشکل مواجه می شود.
اختلال دلبستگی واکنشی (Reactive attachment disorder): این اختلال زمانی رخ می دهد که کودکان یک رابطه و دلبستگی سالم و نرمال را با والدین یا کسانی که در سال های اول کودکی از آن ها مراقبت می کنند ندارند. از نشانه های این اختلال می توان به دوری و اجتناب از والدین یا افراد سرپرست و نگرانی های اجتماعی و احساسی اشاره کرد که از الگوهای مراقبتی ناکافی یا نادیده گرفته شدن ناشی می شوند. در این اختلال کودک به ندرت برای آرامش یافتن، حمایت، مراقبت یا آموزش به والدین یا مراقبان خود رجوع می کند.
از نکات مهم در مورد این اختلال که کودکان را درگیر می سازد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
این کودکان احساسات خود را به صورت مستقل و به تنهایی مدیریت می کنند
این کودکان علاقه ای با بازی های تعاملی با دیگر کودکان یا والدین و مراقبان خود ندارند
این کودکان معمولاً به ندرت از اطرافیان خود سوال می پرسند
وقتی که والدین یا مراقبان سعی در کمک و تعامل عاطفی با کودک دارند، او پاسخی متناظر و متقابل به این تلاش ها نمی دهد.
بدون نظر