با برنامه کشوری پیشگیری از خودکشی آشنا شویم

شناسايی افكار خودكشی در گروه های پر خطر و در معرض خطر خودكشی

اداره سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دستورالعمل اجرایی برنامه کشوری پیشگیری از خودکشی را تنظیم کرده است. خودکشی در ایران، روند صعودی نداشته اما هشداری برای نسل فعلی و آینده است. بخش هایی از پروتکل کشوری پیشگیری از خودکشی را میخوانیم.

افسردگی یکی از شایعترین علل خودکشی است، بدین ترتیب شناسایی به موقع افراد افسرده و درمان مناسب و کامل این افراد می‌تواند اقدام به خودکشی و مرگ ناشی از آن را به میزان زیادی کم کند. شناسایی بیماران افسرده توسط بهورزو رابط بهداشتی یکی از  اقدامات است.  بهنگام مراجعه افراد به خانه بهداشت ، یا مراجعه شما به منازل، در هنگام آموزش چهره به چهره و گروهی و همچنین هنگام مراجعه به مدارس و گفتگو با معلمین ، افراد افسرده را بااین پرسش ها شناسایی نمائید.

آیا فردی درخانواده و یا محل کار شما وجود دارد که یک یا چند تا از علائم زیر را داشته باشد:

• بیش از اندازه غمگین باشد و مرتب گریه کند.
• بیش از اندازه بی حوصله باشد.
• زیاد عصبانی می شود و از کوره در می رود.
• مرتب از دردهای جسمانی مثل سردرد و کمردرد و … شکایت می کند.
• کم خواب و کم اشتها باشد.
• به سر و وضع و بهداشت خود نمی رسد.
• از زندگی نا امید باشد.
• از فعالیتهای روزمره زندگی لذت نمی برد.
• راجع به مردن صحبت می کند و می گوید (از زندگی سیر شده است)

در مورد کودکان و نوجوانان علاوه بر سئوالات فوق پرسشهای زیر را نیز مطرح نمائید. آیا کودک و نوجوانی در خانه و مدرسه وجود دارد که:

• بی دلیل عصبانی می شود و پرخاشگری می کند.
• در منزل و مدرسه ناسازگار است
• افت تحصیلی پیدا کرده است.
• از مدرسه مکررا غیبت می کند.

به منظور بیماریابی و شناسایی افراد افسرده اقدامات زیر را انجام دهید:

• در موقع مراجعه افراد به خانه بهداشت: ضمن توضیح در مورد علائم افسردگی، چنانچه این علائم در آنها وجود داشت آنها را به پزشک مرکز ارجاع دهید.
• هنگام مراجعه به منازل مردم : ضمن توضیح در مورد علائم افسردگی، چنانچه فردی از افراد خانوار دارای علائم افسردگی بود او را به پزشک مرکز ارجاع دهید.
• پمفلت افسردگی مخصوص خانواده ها را بین خانوارها توزیع نموده و از آنان بخواهید به توصیه های آن عمل نمایند.
• پمفلت افسردگی مخصوص اولیاء مدارس را بین آنان توزیع نموده و از آنان بخواهید به توصیه های آن عمل نمایند و ماهانه پیگیری نمایند.

پس از شناسایی افراد افسرده آنها را به پزشک مرکز ارجاع دهید

• توسط پزشک عمومی :

برای بیماریابی و تشخیص به موقع  پزشک باید دارای مهارت باشد. اولین و مهمترین مهارت پزشکان حساسیت ویژه به شکایت های بیماران برای تشخیص افسردگی است.

علائم و ویژگی های بالینی افسردگی:

بیماران افسرده با تابلو ها و شکایات مختلف و متفاوت به پزشک مراجعه می کنند یا ارجاع می شوند.

آگاهی به معیارهای تشخیصی معتبر برای تشخیص درست یک نیاز اولیه و اساسی است.

معیار اصلی افسردگی ، خلق پایین( احساس غم مستمر یا ناراحتی)و یا عدم احساس لذت می باشد که حداقل یکی از آنها برای تشخیص ضروری است.

سایر علائم شامل:( معیارهای فرعی)

• تغییرات خواب (اغلب بی خوابی سحرگاهی است ولی می تواند به صورت خواب سبک ، بی خوابی اول شب و یا حتی با پر خوابی خودش را نشان دهد)
• تغییرات وزن و اشتها
• کاهش انرژی
• احساس بی ارزشی و گناه
• کاهش انگیزه و علائق
• اختلال در تمرکز و دشواری تفکر
• کندی یا تندی سایکو موتور
• افکار خودکشی

اگر بیماری با حتی یکی از علائم فوق الذکر مراجعه کرد نیازمند بررسی سایر معیارهای افسردگی است.

اگر بیماری از سستی، بی حالی، کاهش تمرکزف اختلال خواب و دردهای پراکنده شکایت کرد افسردگی را به عنوان یکی از تشخیص های افتراقی مهم در نظر بگیرید.

اگر بیماری از دلتنگی یا افسردگی و ناتوانی و یا حتی اضطراب شکایت کرد، افسردگی را به عنوان یک تشخیص مهم در نظر بگیرید.

برای تشخیص های افتراقی توجه به نکات زیر بسیار مهم است:

• در بعضی از موارد علائم بیمار افسرده علائمی از فاز افسردگی اختلال دو قطبی است، بنابراین پرسش از وجود سوابق خلق بالا از تمام بیماران افسرده برای ممانعت از تجویز ضد افسردگی و شیفت به فاز مانیا الزامی است.
• افسردگی ثانوی ناشی از مواد:اگر دلایل زمانی و علل ارتباط دارو و مواد با افسردگی را اثبات نماید.
• اختلال افسردگی ناشی از اختلال طبی عمومی
• سوگ طبیعی
• همواره در مصاحبه خود از احتمال افکار خودکشی یا نقشه خودکشی سئوال نمایید

شناسایی افکار خودکشی در گروه های پر خطر و در معرض خطر خودکشی:

علاوه بر افسردگی که یکی از علل شایع اقدام به خودکشی می باشد، لازم است که کارکنان نظام سلامت نسبت به گروه های در معرض خطر و پر خطر خودکشی آگاهی لازم را داشته و نسبت به شناسایی افکار خودکشی در این گروه هاحساس باشند.

گروه های پر خطر و در معرض خطر کدامند؟

گروه های در معرض خطر :

• دانش اموزان
• زنان خانه دار متاهل ۳۰-۱۵
• دانشجویان
• بچه های طلاق، بی سرپرست، خانواده افراد و بیکار
• زنان بی سرپرست
• بیماران صعب العلاج
• حاشیه نشین ها و مهاجرین
• بازنشستگان
• سوء مصرف مواد و الکل
• مشکلات عاطفی اخیر یا طلاق
• ناامیدی، تنهایی یا انزوا
• شکست شغلی، مشکلات مالی و بیکاری
• مبتلایان به بیماری های جسمی مزمن و ناتوان کننده

گروه های پر خطر:

• بیماران افسرده
• بیماران با سایر اختلالات روانپزشکی
• اقدام کنندگان به خودکشی با سابقه قبلی
• سابقه فامیلی خودکشی
• افکار خودکشی

چگونه افکار خودکشی را در گروه های فوق شناسایی کنیم؟

در گروه های در معرض خطر و پر خطر می توانید برای شناسایی افکار خودکشی از سئوالات زیر استفاده کنید:

• آیا در حال حاضر احساس می‌کنید از زندگی سیر شده‌‌اید؟
• آیا در حال حاضر آرزو می‌کنید که کاش زندگی شما به پایان می‌رسید؟
• آیا به این فکر می‌کنید که خود را از بین ببرید؟

در صورت پاسخ مثبت به هریک از سؤالات فوق احتمال خطر خودکشی وجود دارد.