در سطح تکاملی، امر انتخاب در کار جفتگیری انسان ها اغلب تحت تأثیر عواملی قرار دارد که از بدوی ترین غرایز ما نشأت می گیرند و اثر خود را به صورت ناخودآگاه می گذارند.
مثلاً در زنان، هورمون هایی که در کار تخمک گذاری نقش دارند می توانند زنی را به انتخاب یک مرد مغرور و با اعتماد به نفس با یک ته ریش مختصر و چهره ای مردانه تر سوق دهند. مردان می توانند زنی که در دوران تخمک گذاری به سر می برد را تنها با بو کردن لباسش تشخیص دهند، در حالی که از قرار معلوم زنان بوی مردانی با ژن هایی متفاوت از خود را ترجیح می دهند، مسأله ای که می تواند فرزند او را به جایگاه بالاتری در نردبان تکامل برساند.
یک تحقیق جدید نشان داده اینچنین ترجیحاتی که پایه و اساس شیمیایی دارند حتی بعد از برقراری رابطه جنسی هم ادامه پیدا می کنند. از قرار معلوم این تخمک های زنان است که «انتخاب می کنند» کدام اسپرم آن برنده ی خوش شانس برای تبدیل شدن به یک جنین باشد.
جان فیتزپاتریک، استادیار دانشگاه استکهلم سوئد، از محققان این پژوهش گفته: «از تخمک های انسان مواد شیمیایی ای آزاد می شود به نام جاذب های شیمیایی که نوعی رد شیمیایی شبیه به خرده های نان از خود باقی می گذارند که اسپرم از آن ها برای پیدا کردن تخمک های بارور نشده استفاده می کند.»
«چیزی که ما تا پیش از این تحقیق نمی دانستیم این بود که آن خرده نان های شیمیایی در برابر اسپرم های مردان مختلف، عملکرد متفاوتی در خصوص انتخاب مؤثر اسپرمی که بتواند موفق شود، از خود نشان می دهند.»
«این بدان معنی است که این مواد شیمیایی به زنان – مدت ها بعد از آنکه شریک جنسی شان را انتخاب کردند – یک فرصت دیگر هم می دهند تا تعداد اسپرم هایی که قرار است روانه ی تخمک ها شوند را تغییر دهند.»
اما کشف فوق العاده ی این تحقیق آن است که تخمک یک زن همیشه با خود آن زن در مورد شریک جنسی انتخابی اش موافق نیست.
فیتزپاتریک گفته: «ما انتظار داشتیم تأثیر شریک جنسی را به نوعی ببینیم، اما در نیمی از موارد، تخمک ها از یک مرد که به طور تصادفی انتخاب شده بود اسپرم های بیشتری به خود جذب می کردند.»
«محتمل ترین توضیحی که در این مورد وجود دارد این است که این سیگنال های شیمیایی به زنان اجازه می دهند مردانی را انتخاب کنند که سازگاری ژنتیکی بیشتری با آن ها دارند.»
اما چه چیزی یک شریک جنسی را از نظر ژنتیکی سازگار می کند؟ یکی از عوامل محرک در این امر، به گفته ی فیتزپاتریک، مجموعه ی پیچیده ای از ژن ها به نام «مجموعه سازگاری بافتی اصلی» یا به اختصار MHC است.
به گفته ی او: «کار این ژن ها در اصل مقابله با عفونت، مقابله با بیماری ها و کمک به دستگاه ایمنی بدن ما است تا واقعاً درست کار کند. هر چه تنوع این ژن ها بیشتر باشد، تنوع عفونت هایی هم که شما قادر به مقابله با آن ها هستید بیشتر می شود. و اگر ترکیب این ژن ها در شریک جنسی تان اندکی با مال شما متفاوت باشد، بدین ترتیب فرزندی از شما به وجود می آید که توانایی مقابله با گستره ای به مراتب وسیع تر از عوامل بیماری زا و بیماری ها را دارد.»
و از آنجایی که پستانداران از جمله انسان ها، طوری طراحی شده اند که به فرزندان آن ها بالاترین شانس را برای ادامه ی زندگی دهد، بدن ما انواع و اقسام روش ها برای پاداش دادن به قوی ترین، متنوع ترین و سازگارترین جفت ممکن از نظر ژنتیکی را به کار می گیرد. حتی دستگاه تناسلی زنان یک مسیر با مانع است که به گونه ای طراحی شده که اسپرم های ضعیف تر و کمتر مقبول حذف شوند.
مثلاً مایعات دستگاه تناسلی به سمت پایین حرکت می کنند، بنابراین اسپرم ها مجبور می شوند خلاف جریان حرکت کنند. در عین حال به گفته ی فیتزپاتریک، دستگاه ایمنی زنان به اسپرم به چشم یک مهاجم بیگانه نگاه می کند، به همین خاطر طوری به اسپرم ها حمله می برد که گویی میکروب هستند. اسپرم بعد از گذر از مانع دیگری که انقباضات عضلانی دهانه رحم است، بر سر یک دو راهی قرار می گیرد. در این مرحله اسپرم باید یکی از دو لوله ی رحم را برای ادامه ی حرکت خود انتخاب کند، در حالی که تخمک در فقط یکی از لوله های رحم پرسه می زند، در نتیجه ممکن است اسپرم به سمتی برود که هیچ موفقیتی در آنجا نصیبش نشود.
این مسیر به قدری دشوار است که از میان ده ها میلیون اسپرمی که از یک مرد ممکن است باقی بماند، به گفته ی فیتزپاتریک، «در بهترین تخمین در مجموع فقط نزدیک به ۲۵۰ اسپرم به محل لقاح یعنی جایی که تخمک قرار دارد می رسند.»
او در ادامه گفت: «علاوه بر این، فقط حدود ۱۰ درصد از این ۲۵۰ اسپرم توانایی لقاح در هر شرایطی را دارند. توانایی آن ها برای بارور کردن تخمک ها به نوعی کم و زیاد می شود. بنابراین از آن ۲۵۰ اسپرم، ۲۰ یا ۳۰ سلول هستند که می توانند یک تخمک را در هر زمانی واقعاً بارور کنند.»
در نهایت، این تخمک است که می تواند روی اینکه کدام اسپرم برنده ی رقابت باشد تأثیر بگذارد. تخمک این کار را با مواد شیمیایی ای می کند که در مایع فولیکولی پیرامون خود ترشح می کند. مواد شیمیایی ای که تخمک از آن ها برای جذب و هدایت اسپرم به سمت مقصدش استفاده می کند در همین بخش قرار دارد.
فیتزپاتریک گفته: «این سیگنال های شیمیایی فقط در دو سانتیمتر پایانی فاصله ی میان اسپرم و تخمک قرار دارند چون این آخرین مرحله ی این سفر طولانی است و در این مرحله هم تخمک به حذف اسپرم های کمتر مقبول ادامه می دهد.»
در این مرحله، به گفته ی فیتزپاتریک: «صحبت از ارقامی واقعی است که می تواند نقش مهمی در بارداری داشته باشد.»
در این تحقیق که به تازگی در نشریه ی Proceedings of the Royal Society منتشر شده، بقایای نمونه های مایع فولیکولی و اسپرم ۱۶ زوج تحت درمان ناباروری در بیمارستانی در انگلیس مورد آزمایش قرار گرفت.
محققان این آزمایش را به طور همزمان روی مایع فولیکولی و اسپرم های دو زوج انجام می دادند. در این آزمایش اسپرم هر مرد چندین بار در معرض مایع فولیکولی شریک جنسی او و مایع فولیکولی زنی دیگر قرار می گرفت. اسپرم باید طول یک لوله ی ریزمویین را تا یک ظرف کشت طی می کرد. تعداد اسپرم هایی که موفق به طی مسیر شده بودند شمرده می شد.
این تحقیق نشان داد تخمک ها از مرد ترجیحی خود به میزان ۱۸ تا ۴۰ درصد اسپرم بیشتری جذب می کردند. اما این اتفاق چگونه رخ می داد؟
معلوم شد اسپرم ها درون سر خود گیرنده هایی دارند که به جاذب های شیمیایی درون مایع فولیکولی تخمک ها واکنش نشان می دهند، مسأله ای که روی قدرت حرکت اسپرم تأثیر می گذارد.
به گفته ی فیتزپاتریک: «به همین خاطر وقتی اسپرم وارد مایع فولیکولی می شود، حرکت او مستقیم تر می شود و نحوه ی حرکت آن تغییر می کند.» بنابراین بسته به قدرت سیگنال، نحوه ی واکنش اسپرم ها به سیگنال های شیمیایی درون لایه ی فولیکولی تخمک ها می تواند متفاوت باشد.
اگر تخمک بخواهد که اسپرم از به اصطلاح «لاین سرعت» حرکت کند، سیگنال هایی برای تشویق اسپرم ارسال می کند. اگر نه، ممکن است سیگنال هایی بفرستد که سرعت اسپرم را کاهش دهد.
ایده ی انتخاب اسپرم توسط تخمک بحث کاملاً جدیدی در حوزه ی باروری انسان محسوب می شود. تحقیقاتی که در خصوص نحوه ی تعامل تخمک و اسپرم صورت می گیرند باعث پیشرفت درمان های ناباروری می شوند و ممکن است در نهایت به ما کمک کنند دلیل برخی موارد «غیر قابل توضیح» ناباروری در زوج ها را پیدا کنیم.
سلام امکانش هست از مطلبتون برای اینستاگارم کپی برداری کنم؟
سلام با ذکر منبع بله