۷ تله ذهنی خطرناکی که ما را به قضاوت های نادرست و شکست رهنمون می کنند

همه فکر می کنیم که تقریباً تمام اعمال و رفتارهایمان بر اساس منطق و ذهن معقولمان شکل می گیرند. اما اگر نگاهی دقیق تر بیندازید، خواهید دید که آنقدر هم که فکر می کنیم منطقی و معقول نیستیم. همه ما اغلب قربانی کلیشه ها و برچسب ها می شویم و مغز هر کسی تلاش می کند از منابعش نهایت استفاده را ببرد که در نهایت به تغییرات شناختی متفاوتی منجر می شود که زندگی را برایمان تلخ می سازد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با چند تله ذهنی یا اشتباهات شناختی ذاتی آشنا کنیم که به بخشی از سبک زندگی شما تبدیل خواهند شد مگر اینکه از قبل آن ها را به خوبی بشناسیم.

اثر هاله ای

اثر هاله ای ( halo effect) زمانی اتفاق می افتد که در مورد شخصی یا شیئی یا پدیده ای و تنها بر اساس یک ویژگی شخصیتی یا ظاهری، یک اظهارنظر شخصی و پیشداورانه می کنیم. یکی از واضح ترین موارد قضاوت کلیشه ای بر اساس ظاهر و فیزیکی است. این بدان معناست که افراد مهربان، باهوش و خوش برخورد را انسان های جذابی می دانیم حتی اگر مدرک مستقیمی برای اثبات آن نداشته باشیم. خطر این تله ذهنی این است که توانایی ما در دیدن افراد یا موقعیت ها به شکل واضح و منطقی و آنطوری که هستند، را به شدت کاهش می دهند.

پارادوکس آبیلن

این نوع پارادوکس در گروه های افراد بروز می کند. پارادوکس آبیلن (Abilene paradox) در مورد افرادی است که به طور جمعی در مورد یک سری فعالیت ها تصمیم می گیرند که با اولویت های بسیاری یا حتی تمام عضو گروه مطابقت ندارد. این موضوع ممکن است در محل کار رخ دهد، برای مثال زمانی که تنبلی و بد به نظر برسد اگر بگویید روزهای تعطیل را کار نمی کنید و در آخر همه با رفتن به سر کار موافقت می کنند در حالی که اکثر یا همگی موافق آن نیستند. دلیل این پارادوکس در ارتباط ناکافی بین افراد نهفته است. به همین دلیل است که صداقت می تواند از بروز چنین سوء تفاهم هایی جلوگیری کند.

ذهن خوانی

تحریف شناختی را می توان در خانواده های بسیاری دید. اغلب ما باور داریم که می دانیم دیگران در مورد ما چه فکر می کنند. و معمولاً مطمئن هستیم که آن ها به چیز بدی در مورد ما فکر می کنند و بدترین بخش این نوع تفکر این است که اگر به موقع دست از این افکار بر نداریم، ممکن است دست به انجام رفتارهایی به شکل خاص برای جلب توجه و عشق دیگران کرده که در نهایت می تواند نتایج عکسی داشته باشد. وقتی می گوییم دیگران در مورد ما بد فکر می کنند، احتمال این که تصمیم گیری ها و نتیجه گیری های اشتباهی در مورد آن افراد و انگیزه هایشان داشته باشیم بیشتر خواهد بود. در این موقعیت ها بسیار نگران و مضطرب هستیم که به خستگی و درماندگی منتهی می شود

انتقاد از خود

بله باور به اینکه خود انتقادی برای ما خوب است زیرا ما را به انجام کاری جدید وا می دارد خود یک تله ذهنی معمول است و در نهایت تنها به احساس گناه و دیگر مشکلات روانشناختی منجر می شود. خودانتقادی چیزی نیست جز نشانه نداشتن اعتماد به نفس. دیالوگ درونی منفی باعث شروع یک تحیرف شناختی دیگر به نام فیلتر کردن منفی می شود که باعث می شود تمامی اطلاعات مثبت در مرود یک موقعیت را نادیده گرفته و بر روی مسائل منفی متمرکز شویم. از این رو تمامی موفقیت هایمان را به چالش کشیده و روی شکست هایمان تمرکز می کنیم.

اثر دریاچه ووبگون

یک نام دیگر برای اثر دریاچه ووبگون (Lake Wobegon effect) اثر بیش اطمینانی است. در تضاید با خود انتقادی، این اثر یک توهم مثبت است که باعث می شوند افراد خود و اعمالشان را به نادرست بهتر از آن چه که هست برآورد کنند. اما این موضوع نیز در نهایت به نتیجه گیری نادرست منتهی می شود که هیچ ارتباطی با واقعیت ندارد. این تحریف می تواند به نتایج بسیار دشواری منتهی شود که در بدترین موارد، باعث متوقف شدن بهبود مهارت ها با این تصور که از دیگران بهتر هستند شود. این تصور باعث می شود که شانس افراد برای موفقیت کمتر گردد.

اثر اجماع نادرست

برخلاف پارادوکس آبیلن، اثر اجماع نادرست زمانی است که فکر می کنیم افراد با ما هم عقیده هستند. همیشه به خودمان می گوییم «هر کسی بود هم همین کار را می کرد» یا «بسیاری از مردم اینطوری زندگی می کنند» اگر چه هیچ داده ای برای اثبات این ادعاها وجود ندارد. نکته جالب این است که در این مورد، اظهارنظر متفاوت از جانب یک شخصی دیگر باعث می شود فرد فکر کند طرف مقابل کاملاً در اشتباه است. از این رو وقتی افراد دچار این تحریف شناختی می شوند، داشتن تفکر انتقادی و پذیرش نقطه نظر دیگران بسیار دشوار می شود، حتی اگر آن ها منطق و ادله بهتری در صحبت هایشان داشته باشند.

نقطه کور

اکنون که در مورد چند تله ذهنی خواندید، شاید فکر کنید که هیچ یک از این تله های ذهنی در مورد شما صدق نمی کند. شاید اینطور باشد اما باید به یاد داشته باشید که مطالعات نشان می دهند حتی منطقی ترین افراد نیز اشتباه کرده و خود را در این تله ها می یابند. پس فراموش نکنید که به تجربیات گذشته خود نگاه کرده و به شکل درستی آن ها را بررسی کنید.

بیشتر بخوانید: وقتی گول ذهنمان را می خوریم! ۷ روشی که مغز برای فریب دادن ما به کار می گیرد