مقایسه قدرت نظامی ایران و پاکستان؛ کدام قوی تر است؟

بدنبال تنش های اخیر بین ایران و پاکستان و حمله متقابل دو کشور به خاک دیگری که در هر دو سوی مرز کشته داده است، می خواهیم قدرت ارتش ایران و پاکستان را با هم مقایسه کنیم. جهان اسلام، خانه فرهنگ ها و فرقه های مختلف، این دو کشور تاثیرگذار را در خود جای داده است که از نظر قدرت نظامی از کشورهای قوی و برجسته منطقه هستند: ایران، کشوری با اکثریت شیعه و پاکستان، کشوری با اکثریت سنی. این دو کشور به عنوان پیروان شاخه های مختلف اسلام، با مجموعه ای از چالش ها و فرصت های منحصر به فرد مختص به خود، در پیچ وخم پیچیده روابط بین المللی حرکت می کنند. درگیری بی سابقه اخیر و شلیک موشک از طرف دو کشور به خاک دیگری، در کنار درگیری های دیگر در منطقه خاورمیانه، باعث شده بسیاری از شروع درگیری بزرگ تری بین ایران و پاکستان خبر دهند، اتفاقی که البته هنوز رخ نداده و با توجه به رابطه عمیق دو کشور، بعید به نظر می رسد که رخ دهد. اما در اینجا ما می خواهیم قدرت نظامی ایران و پاکستان را به شکلی عمیق و علمی با هم مقایسه کنیم که صرفاً منحصر به بزرگی ارتش ها و تسلیحات نظامی نخواهد بود.

ایران با تاریخ غنی و جایگاهی که به عنوان کشوری با اکثریت شیعه، به عنوان یک قدرت در خاورمیانه مطرح است. از سوی دیگر، پاکستان، کشوری با اکثریت سنی در جنوب آسیا، یک بازیگر کلیدی در مناسبات امنیت منطقه ای بوده است. برای اطلاعات این مطلب از آمارهای گلوبال فایرپاور و رتبه بندی قدرتمندترین ارتش های جهان در سال ۲۰۲۳ استفاده شده است.

مقایسه قدرت نظامی ایران و پاکستان

نیروی زمینی

بررسی نیروهای زمینی ایران و پاکستان بینشی در مورد قابلیت های زمینی هر دو فراهم می کند که ستون فقرات استراتژی های دفاعی آن ها را تشکیل می دهد. ارتش ایران به ۱,۹۹۶ تانک، ۶۵،۷۶۵ خودروی جنگی زرهی، ۴،۸۷۳ قطعه توپخانه شامل ۵۸۰ واحد توپخانه خودکششی و ۲،۰۵۰ واحد توپخانه غیرخودکششی و ۷۷۵ توپخانه راکتی مجهز است. این نشان دهنده تعهد ایران به نیروی زمینی متنوع و مجهز است که قادر به مانور در مناطق مختلف باشد.

در مقابل، ارتش پاکستان دارای ۳،۷۴۲ تانک، ۵۰،۵۲۳ خودروی جنگی زرهی، ۶،۳۰۸ واحد توپخانه شامل ۷۵۲ واحد توپخانه خودکششی و ۳,۲۳۸ واحد توپخانه غیرخودکششی و ۶۰۲ توپخانه راکتی است. نیروهای زمینی پاکستان بر قابلیت زرهی قابل توجهی تاکید دارند که نشان دهنده تمرکز آن ها بر تطبیق پذیری و قدرت در انواع مختلف سناریوهای جنگی است.

هر دو کشور تعهد قابل توجهی به نیروهای زمینی خود نشان می دهند و هر یک از آن ها توانایی های خود را برای پرداختن به چالش های امنیتی منطقه ای تنظیم می کنند. تاکید ایران بر توپخانه و راکت با وضعیت دفاعی این کشور همخوانی دارد، در حالی که توان زرهی قدرتمند پاکستان بر رویکرد استراتژیک این کشور در عملیات زمینی تاکید دارد. وقتی به جزئیات نیروهای زمینی آن ها می پردازیم، مشخص می شود که ایران و پاکستان با جدیت نیروهای زمینی خود را برای مقابله با تهدیدات در حال تکامل و تامین تمامیت ارضی خود شکل می دهند.

نیروی هوایی

در حوزه دائماً در حال تکامل قدرت نظامی، نیروهای هوایی کشورها نقشی محوری در شکل دهی به قابلیت های استراتژیک ایفا می کنند. ایران و پاکستان، دو بازیگر تاثیرگذار در منطقه، ویژگی های متمایزی را در توانایی های نیروی هوایی خود نشان می دهند. نیروی هوایی ایران شامل ۵۵۱ فروند با ۱۸۶ فروند جنگنده، ۷۵ فروند هواپیمای چندمنظوره، ۲۳ فروند هواپیمای تهاجمی، ۱۲۹ فروند هلیکوپتر (۱۳ هیلکوپتر تهاجمی) و ۸۳ فروند هواپیمای جنگی بدون سرنشین بزرگ است. این ناوگان متنوع نشان دهنده تعهد ایران به حفظ یک نیروی هوایی همه کاره و از نظر فناوری پیشرفته است. ایران دارای ۳۱۹ فرودگاه است.

از سوی دیگر، نیروی هوایی پاکستان با مجموع ۱,۴۳۴ فروند هواپیما، از جمله ۳۸۷ فروند جنگنده، ۲۷۵ فروند هواپیمای چندمنظوره، ۶۹ فروند هواپیمای تهاجمی، ۳۵۲ فروند هلیکوپتر (۵۷ هلیکوپتر تهاجمی) و ۱۱۳ فروند پهپاد بزرگ، حضوری قدرتمند دارد. تاکید بر قابلیت های چندمنظوره در نیروی هوایی پاکستان بر تمرکز آن بر انعطاف پذیری و سازگاری در سناریوهای مختلف عملیاتی تاکید دارد. پاکستان دارای ۱۵۱ فرودگاه است.

هر دو کشور، در حالی که در تعداد هواپیماهای خاص متفاوت هستند، تعهد به حفظ برتری هوایی را نشان می دهند. ترکیب پویای جت های جنگنده، هواپیماهای چندمنظوره و قابلیت های بدون سرنشین، رویکرد استراتژیک دو کشور به دفاع هوایی را تقویت می کند. وقتی پیچیدگی های نیروهای هوایی آن ها را بررسی می کنیم، آشکار می شود که ایران و پاکستان در حال سازگاری با جنگ مدرن هستند و از پیشرفت های فناوری برای اطمینان از حفاظت از حریم هوایی مستقل خود استفاده می کنند.

نیروی دریایی

در آب های ژئوپلیتیک خاورمیانه و جنوب آسیا، توانمندی های دریایی ایران و پاکستان به عنوان مولفه های حیاتی زرادخانه های استراتژیک آن ها مطرح می شود. نیروی دریایی ایران متشکل از ۱۰۱ کشتی، شامل ۷ رزمناو ، ۳ ناوچه و ۱۹ زیردریایی است. با وجود نداشتن ناو هواپیمابر یا ناوشکن، تاکید ایران بر ناوگان زیردریایی، تاکید بر تمرکز بر قابلیت های دریایی نامتقارن است که برای محیط پیچیده دریایی منطقه مناسب است.

در مقابل، نیروی دریایی پاکستان متشکل از ۱۱۴ کشتی، شامل ۹ رزمناو، ۲ ناوشکن،۷ ناوچه و ۸ زیردریایی است. نبود ناوهای هواپیمابر و ناوشکن با استراتژی دریایی منطقه ای پاکستان همخوانی دارد و بر یک نیروی دریایی همه کاره و چابک که قادر به حفاظت از خطوط ساحلی گسترده خود باشد، تاکید دارد.

هر دو کشور، با وجود تفاوت در ترکیب ناوگان، تعهد به تامین منافع دریایی را نشان می دهند. تاکید ایران بر زیردریایی ها همسو با استراتژی دفاعی این کشور است، در حالی که ناوگان متنوع پاکستان نشان دهنده سازگاری با چالش های منطقه ای است. با تکامل پویایی دریایی، ایران و پاکستان به لحاظ استراتژیک نیروی دریایی خود را برای سازگاری با پیچیدگی های ژئوپلیتیک و حفاظت از منافع حیاتی دریایی در مناطق مربوطه خود قرار می دهند.

سلاح هسته ای

ایران سلاح هسته ای ندارد. از سوی دیگر پاکستان که از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای نیست، در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی پیگیری قابلیت های هسته ای خود را آغاز کرد. پاکستان که در ابتدا با کمک قدرت های غربی نخستین نیروگاه هسته ای خود را در نزدیکی کراچی تاسیس کرده بود، به سمت توسعه سلاح هسته ای روی آورد. در بحبوحه تلاش های هسته ای هند، پاکستان هدف خود را ساخت سلاح هسته ای اعلام کرد. اگر چه شایعاتی در مورد توانایی های هسته ای پاکستان در اواسط دهه ۱۹۸۰ منتشر شد، اما تا سال ۱۹۹۸ این کشور شش آزمایش هسته ای در پاسخ به پنج آزمایش هند انجام داده بود. این امر نقطه عطفی در تاریخ هسته ای پاکستان بود و جایگاه این کشور را به عنوان یک کشور دارای سلاح هسته ای در عرصه جهانی تثبیت کرد.

ایران در برابر پاکستان؛ چه کسی قدرتمندتر است؟

ارزیابی قدرت نسبی کشورها کار پیچیده ای است که شامل در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند قدرت نظامی، شاخص های اقتصادی، نفوذ ژئوپلیتیک و قابلیت های تکنولوژیکی است. ایران و پاکستان هر دو دارای نقاط قوت و چالش های منحصر به فردی هستند و مناسبات قدرت آن ها بسته به معیارهای خاص مورد بررسی می تواند متفاوت باشد.

در رتبه بندی گلوبال فایرپاور، پاکستان در رتبه نهم و ایران در رتبه چهاردهم قدرتمندترین نیروهای نظامی جهان قرار دارند. از لحاظ نیروی نظامی فعال، قدرت هوایی، قدرت زمینی و قدرت دریایی، پاکستان نسبت به ایران برتری دارد و در زمینه های منابع طبیعی، اقتصاد، لجستیک و جغرافیا ایران شرایط بهتری نسبت به پاکستان دارد. جمعیت پاکستان بیش از ۲۴۷ میلیون و جمعیت ایران حدود ۹۰ میلیون نفر است که همین تفاوت در تعداد نیروهای فعال، ذخیره و مناسب رزم نیز دیده می شود. تعداد پرسنل فعال نظامی پاکستان ۶۵۴,۰۰۰ نفر و برای ایران ۶۱۰,۰۰۰ نفر تخمین زده می شود. تعداد نیروهای شبه نظامی پاکستان نیز بیش از دو برابر ایران اعلام شده است. نیروی کار ایران بیش از ۲۷.۵ میلیون نفر و این عدد برای پاکستان بیش از ۷۳ میلیون نفر است.

بودجه دفاعی پاکستان در سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۶.۳ میلیارد دلار و بودجه دفاعی ایران نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار عنوان شده است. البته برخی منابع بودجه نظامی دو کشور را به ترتیب ۲۵ و ۱۰ میلیارد دلار نیز اعلام کرده اند که در هر صورت نشان می دهد بودجه دفاعی ایران بیش از پاکستان است. بدهی خارجی پاکستان ۱۱۰ میلیارد دلار و بدهی خارجی ایران تنها ۸ میلیارد دلار است. همین اختلاف در مورد منابع مالی در بانک های خارجی نیز دیده شده و از لحاظ اقتصادی همه چیز به سود ایران است.

از نظر قابلیت های نظامی، هر دو کشور نیروهای قابل توجهی داشته و هر کدام نقاط قوت و اولویت های استراتژیک خاص خود را دارند. پاکستان در مقایسه با ایران بودجه دفاعی کمتری دارد، اما قدرت نظامی تنها یک جنبه از قدرت کلی یک کشور است.

از نظر اقتصادی، ایران در مقایسه با پاکستان اقتصاد متنوع تری دارد و تولید ناخالص داخلی بیشتری دارد. با این حال، قدرت اقتصادی تنها توسط تولید ناخالص داخلی تعیین نمی شود، زیرا عوامل دیگری مانند ثبات اقتصادی، زیرساخت ها، و نوآوری نیز نقش های مهمی را ایفا می کنند. قدرت ایران در تولید نفت و گاز باعث می شود که ایران از این لحاظ بسیار برتر از پاکستان باشد. وسعت ایران نیز بیش از دو برابر پاکستان است و ایران خطوط ساحلی بیشتری دارد.

از نظر ژئوپلیتیکی، هر دو کشور نقش های مهمی را در مناطق مربوط به خود ایفا می کنند. ایران در خاورمیانه و پاکستان در جنوب آسیا اهمیت استراتژیک دارند و بر مناسبات منطقه ای تاثیرگذار هستند.