انتظارات الکی از سلبریتی‌های الکی! جامعه شناسی دیجیتالی ما

فلان نقطه سیل و زلزله رخ می دهد، فلان هواپیما سقوط می کند، فلان جا موشک باران می شود، فلان شخصیت معروف جایزه ملی و بین المللی می گیرد، فلان شخصیت مطرح فوت می کند، همه از فلان هنرمند، سیاستمدار، منتقد دولت، منتقد سینما، ورزشکار، موسیقی دان و آشپز معروف انتظار دارند که به همه این موضوعات واکنش نشان دهد و پیام تسلیت و تبریک و همدردی صادر کند!

اینکه چرا بعضی از فالوئرهای شخصیت های مطرح و ممتاز فرهنگ و هنر و ورزش و سیاست ایران در اینستاگرام، انتظار دارند که شخصیت ها درباره همه مسائل روز ایران و جهان، واکنش نشان دهند و این واکنش طبق خواسته آن ها نیز باشد، جای تعجب دارد.

پرویز پرستویی، هنرمند خوش نام و خوش سابقه و محبوب سینمای ایران، سبک زندگی دیجیتالی خوبی را در اینستاگرام دنبال کرده است و اینستاگرامش، محفل سلفی ها و جشن تولدهایش نیست! تلاش کرده تا مخاطبانش را با جملات نغز و ناب از ادبیات ایران و جهان آشنا کند و بعضا به مسائل روز هم واکنش نشان می دهد که به مذاق خیلی ها ثقیل است. پرویز خان، درست یا غلط برای احترام به مخاطبان، به موضوعات مهم داخلی، واکنش اینستاگرامی دارد که بعضا جنجالی هم می شود.

اما هستند سلبریتی هایی که اصلا مرام پرویز خان را ندارند. اما زیر پست هایشان، مملو از کامنت های انتقادی هوادارنشان هست که چرا به فلان موضوع نپرداختی؟! چرا بی درد شدی؟ چرا غم ملت رو نداری؟ چرا حسودی میکنی؟ خوب تبریک میگفتی دیگه؟!

از این کامنت ها با ادبیات فوق الذکر، حتما بارها و بارها زیر پست های سلبریتی های الکی و غیر الکی دیده اید که نشان از سطح تحمل و انتظارات بخشی از کاربران ایرانی در اینستاگرام دارد.

این که چرا کاربران از تیلور سویفت و مدونا و کریس رونالدو انتظار ندارند که درباره فلان اتفاق سیاسی و هنری و اقتصادی و بحران جهانی، واکنش نشان دهند و این رسم انتظار دیجیتالی، محبوب ایرانی ها شده است را باید روانشناسان و محققان مطالعات سایبر پاسخ دهند.

سلبریتی ها در فضای مجازی، گاها بخشی از سبک زندگی خود را افشا می کنند. تا چند ماه پیش که اینستاگرام، امکان مشاهده فعالیت اینترنتی کاربران را برای دوستان و فالوئرهای آن ها مسدود نکرده بود، می توانستیم ببینیم  که فلان شخصیت معروف ورزشی، فرهنگی، سینمایی، سیاسی و غیره، چه صفحاتی را لایک کرده و روی چه موضوعاتی کامنت زده  است.

اما اکنون شما قادر به مشاهده فعالیت های لایک و کامنت دوستان و آشنایان اعم از سلبریتی یا غیر سلبریتی نیستید. فقط اگر روی مطالب شما لایک و کامنت کنند، شما متوجه می شوید.

البته تا پیش از مسدود سازی این فرآیند در اینستاگرام، اتفاقات ریز و درشتی حداقل در جامعه ایران رخ داد که شاید خیلی در رسانه ها به آن پرداخته نشده  است. مشکلات خانوادگی اعم از ناموسی و غیر ناموسی به واسطه لایک و کامنت زن و شوهرها روی صفحات دیگران ایجاد شد که رد پای آن را  می توان در پرونده های ثبت شده در دادگاه خانواده یا پلیس فتا جست و جو کرد که مثل تراژدی تبلیغات تلویزیونی «هلو شو بدم لیمو شوم بدم همشو بدم»، جنجال آفرین شده است.

• حتما ببینید: داستان سحر تبر 

به هر حال، اینستاگرام و شبکه های اجتماعی، سبک زندگی خیلی ها را دستخوش تغییر ژرف کرده است و سلبریتی ها نیز از این قافله خارج نیستند. سلبریتی ها، معنی مشخصی در فضای مجازی ندارند. این که شما اینفلوئنسر هستید و ۱۰۰ هزار دنبال کننده دارید، در دایره سلبریتی قرار می گیرید و برنده سیمرغ بلورین نقش اول مرد و زن جشنواره فیلم  فجر هم در دایره سلبریتی قرار می گیرد و نماینده مجلس و وزیر و رئیس جمهور نیز ایضا.

سلبریتی شدن در روزگار امروز، خیلی سخت نیست. کمی خلاقیت و هنر و جریان سازی و استفاده از قدرت هشتگ ها و لایک ها و کامنت ها نیاز دارد. سال به سال شاهد ظهور و تولد سلبریتی ها در عرصه های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی، مد و لباس، گردشگری، غذا، آشپزی وموسیقی و غیره هستیم که ظرف مدت کوتاهی، به چهره های جریان ساز و تاثیر گذار تبدیل می شوند.

نسل جوان امروز، اکثریت جامعه کاربران ایران در فضای جامعه اطلاعاتی را تشکیل می دهند و  این پتانسیل، سبب ظهور خلق الساعه سلبریتی ها و حمایت بی حد و مرز از آن ها می شود که نمونه بارز آن را در چند سال اخیر شاهد بودیم که از ناو کشتی تا کنسرت ترکیه، مخاطبان میلیونی پیدا کرده بود.

سلبریتی ها در فضای اینستاگرام یا شبکه های اجتماعی، الزاما نباید نخبه باشند یا از هنر و پتانسیل خاصی برخوردار باشند. یک  جریان سازی هم می تواند یک صفحه یا یک شخص را تبدیل به رسانه کرده و بخشی از جامعه روی آن متمرکز شوند و در کانون توجه میلیونی قرار بگیرد. خواه «بهادر وحشی» باشد خواه «ساشا سبحانی» و خواه «سحر تبر» که با اسپرسیونیسم نمایشی خلاقانه، به چهره مطرح داخلی و بین المللی تبدیل شد.

ما امروزه ده ها و بلکه صدها صفحه را در اینستاگرام دنبال می کنیم که شاید n سال آینده، از  این که فلان شخص یا گروه یا جریان را در اینستاگرام دنبال می کردیم، ابراز شرمساری و شرمندگی کنیم. وقتی لایک های زده شده روی برخی از مطالب اشخاص به ظاهر سلبریتی را در اینستاگرام بررسی می کنیم، گاها متوجه می شویم که بعضی از دوستان و آشنایان که در ظاهر ، هیچ علاقه ای به فرد مزبور ندارند، مطالب وی را در اینستاگرام دنبال کرده و لایک می کند.

• حتما ببینید: جامعه شناسی بهادر وحشی پر رو و ساشا

در واقع، گیلتی پلیژر ها (guilty pleasure) در اینستاگرام، غوغا می کند. شما عاشق گنده لات ها هستید و صفحات آن ها را لایک و فالو نمی کنید تا دوستان شما متوجه نشوند! این قضیه برای صفحات مربوط به ویدیوهای عاشقانه و رومنس و گاها غیر اخلاقی نیز حکمفرماست.

به هر حال، جامعه شناسی اینستاگرام و بررسی علایق و رفتار افراد در این پتلفرم، ناگفته ها و شنیده های بسیار دارد که جا دارد دانشجویان و محققان در عرصه مدیریت، آی تی و روانشناسی، توجه بیشتر به این مباحث داشته باشند.

سلبریتی های اینستاگرام بعضا الکی هستند. گاها هیچ جریان و نظر و عقید و ایدوئولوژی و هنری را معرفی نمی کنند و بعضی با ادبیات رکیک و پرخاشگری و رفتارهای غیر عرف، هزاران بلکه صدها هزار دنبال کننده پیدا کرده اند و گاهای یک ویدیو آن ها، بیش از ۱ میلیون view می گیرد! این سلبریتی ها که بعضی آن ها را سلبریتی الکی می نامند، بخشی از واقعیت های اینستاگرام است.

شاید وقت آن فرا رسیده است که follow های خود را دوباره ارزیابی کنیم و خیلی ها را unfollow‌ کنیم. وقت، مهم ترین دارایی شما است که بازگشت پذیر نیست.